Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Öğretim Programlarının Konuşma Eğitimi Açısından İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 2, 451 - 476, 18.08.2019

Ferah Burgul Adıgüzel , Alemdar Yalçın

Öz

Bu çalışmanın amacı 1924-2018 yılları arasında uygulanan ortaöğretim Türk dili ve edebiyatı dersi öğretim programlarının konuşma eğitimi açısından incelenmesidir. Araştırmada incelenen öğretim programlarında konuşma eğitimine verilen yer eğitim programlarının temel ögeleri olan amaç, içerik, öğrenme-öğretme süreci (yöntem-teknik) ve ölçme değerlendirme ögeleri açısından karşılaştırılarak değerlendirilmiştir. Araştırma tarama modelinde betimsel bir çalışma olup araştırma verilerine nitel veri toplama yöntemlerinden doküman analizi aracılığıyla ulaşılmıştır. İncelenen veriler 1924-2019 yılları arasında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından uygulanan Türk Dili ve Edebiyatı dersi öğretim programlarıdır. Verilerin analizinde betimsel analiz kullanılmıştır., veriler amaç, içerik, yöntem-teknik ve ölçme- değerlendirme temaları altından sunulmuştur. Programlar değerlendirildiğinde konuşma eğitimine ilişkin amacın tüm programlarda neredeyse aynı ifadelerle dile getirildiği belirlenmiştir. Konuşma eğitimi içeriğinin 1957 programında işlevsel bir açıdan ele alındığı, 1998 programında kapsamlı ve sosyolojik ve psikolojik unsurları ile bir bütün olarak ele alındığı, 2015 ve 2018 programlarında ise tüm öğrenme alanları ile eşzamanlı ve uygulama odaklı ele alındığı belirlenmiştir. Yöntem ve teknik açısından öğretim programlarında genel ifadeler kullanıldığı, bu konuda en kapsamlı önerilerin 2005 programında yapıldığı ancak 2015 ve 2018 programlarında yöntem teknik önerileri yapılmaksızın etkileşimli çalışmalarla verilerek öğrenci merkezli uygulamalara yer verildiği saptanmıştır. Ölçme ve değerlendirme, sadece konuşma eğitimi açısından değil Türk dili ve edebiyatı öğretimi kapsamındaki tüm dil becerileri açısından en ihmal edilen öge olduğu belirlenmiştir. Konuşma eğitimine ilişkin çerik açısından en ayrıntılı programın 1992 programı olduğu, tüm ögeler açısından en zayıf programın 1976 programı olduğu, diğer dil becerileri ile birlikte ve uygulama odaklı planlanan 2018 programının konuşma eğitimi açısından çağın ihtiyaçları doğrultusunda hazırlandığı belirlenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Türk dili ve edebiyatı öğretimi, konuşma eğitimi, öğretim programı

Kaynakça

• Arhan, S. (2007). Öğretmen Görüşlerine Göre İlköğretim Okulları İkinci Kademede Konuşma Eğitimi (Ankara ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Ankara.
• Babacan (2003)’a Babacan, M. (2003). Orta Öğretimdeki Türk Dili ve Edebiyatı Öğretiminin Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümü Öğrencilerinin Yazılı Anlatım Dersi Sınav ve Ödevleri Çerçevesinde Durumu. Dil Dergisi, 122, 61-74.
• Büyükkantarcıoğlu, N. (2006). Bilgi Toplumu Oluşturma Bağlamında Türk Edebiyatı Dersleri Üzerine Düşünceler. Milli Eğitim Dergisi, 169, 119-134.
• Çağımlar Z. ve İflazoğlu A. (2002). Yazılı ve Sözlü Anlatım Becerilerinin (Kompozisyon) İlköğretim 5. Sınıflarda Öğretmen ve Öğrenci Görüşleri Açısından Değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(23), 12-22.
• Ercilasun, A. B. (1998). Türkçenin Yapısına Uygunluk Bakımından Radyo ve Televizyon Yayınlarında Kullanılan Türkçe. Radyo ve Televizyon Yayınlarında Türk Dilinin Kullanımı-Tebliğler, Geçici Danışma Kurulu Toplantısı. 25-26 Kasım1998. Ankara: TRT Genel Sekreterlik Basım ve Yayım Müdürlüğü Ofset Tesisleri.
• Işıksalan, S. N. (2011). 2005 Türk Edebiyatı Öğretim Programının Değerlendirilmesi: Eskişehir Örneği. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 12, Sayı 1, Nisan, 15-40.
• Karahan, L. (1998, 25-26 Kasım). Radyo ve Televizyon Yayınlarında Yöresel Söyleyiş Sorunu. Radyo ve Televizyon Yayınlarında Türk Dilinin Kullanımı-Tebliğler, Geçici Danışma Kurulu Toplantısı. 25-26 Kasım1998. Ankara: TRT Genel Sekreterlik Basım ve Yayım Müdürlüğü Ofset Tesisleri.
• Karakuş, İ. (2002). Türkçe, Türk Dili ve Edebiyatı Öğretimi. Ankara: Anıttepe Yay.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kavcar, C., Oğuzkan, F. ve Sever, S. (2004). Türkçe Öğretimi Türkçe ve Sınıf Öğretmenleri İçin. Ankara: Engin.
• Sağlam, Ö. Y. (2010).7. Sınıf Öğrenciliernin Hazırlıksız Konuşma Becerileri Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Ankara.
• Sargın, M. (2006). İlköğretim Öğrencilerinin Konuşma Becerilerinin Değerlendirilmesi-Muğla ili örneğinde. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. SıtkıKoçman Üniveristesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Muğla.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yücel, H. A. (1938). Türkiye’de Ortaöğretim. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Öğretim Programları1030 Tarihli Orta Mektep ve Lise Müfredat Programlarına Zeyl. İstanbul Devlet Matbaası.
• Liselerin İkinci Derece Müfredat Programı, Matbaayı Amire: İstanbul.
• Lise Müfredat Programları Esbabı Mucibe Layihası, Matbaayı Amire: İstanbul.
• T. C. Maarif Vekaleti. (1934). Lise Müfredat Programı, Devlet Matbaası: İstanbul.
• T. C. Maarif Vekaleti. (1930). Orta Mektep Müfredat Programı, Devlet Matbaası: İstanbul.
• T. C. Kültür Bakanlığı. (1938). Lise Programı. Devlet Basımevi: İstanbul.
• MEB. (1942). İlkokullarda ortaokul ve liselerde ve bu derecedeki meslek okullarında dilbilgisi öğretimi hakkında genelge (1942/916). Tebliğler Dergisi, 192.
• MEB. (1949). Liselerin dört yıla çıkartılması üzerine derslerin haftalık dağılımı hakkında genelge (1949/2588). Tebliğler Dergisi, 557.
• MEB. (1952). Kompozisyon müfredatı hakkında genelge (1952/32). Tebliğler Dergisi, 687.
• MEB. (1954). 1789 Sayılı Genelge (1954/3879). Tebliğler Dergisi, 816.
• MEB. (1954). Türk Dili ve Edebiyatı programları ile ilgili açıklamalar hakkında Talim ve Terbiye Kurulu Kararı (1954/222). Tebliğler Dergisi, 826.
• MEB. (1957). Liselerin yeni müfredat programı hakkında Talim ve Terbiye Kurulu Kararı (1957/215). Tebliğler Dergisi, 976.
• MEB. (1976). Lise Haftalık Ders Dağılım Çizelgeleri Hakkında Talim ve Terbiye Kurulu Kararı (1976/345). Tebliğler Dergisi, 1900.
• MEB. (1976). Lise Haftalık Ders Dağılım Çizelgeleri Hakkında Talim ve Terbiye Kurulu Kararı (1976/345). Tebliğler Dergisi, 1901.
• MEB. (1992). Ders Geçme ve Kredi Yönetmeliğini uygulayan ortaöğretim kurumlarının ortak desleri arasında yer alan Türk Dili ve Edebiyatı öğretim programının kabulü hakkında Talim ve Terbiye Kurulu Kararı (1992/293). Tebliğler Dergisi, 2370.
• MEB. (1998). 1998 Türk Dili ve Edebiyatı Ders Programı. Lise Ders Programları. C.II, Milli Eğitim Basımevi: İstanbul.
• MEB. (2005). Dil ve Anlatım Dersi 9., 10., 11., 12. Sınıflar Öğretim Programı. Ankara.
• MEB. (2015). Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim Programı. Ankara.
• MEB. (2018). Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Öğretim Programı. Ankara.