TÜRKİYE’DE UYGULANAN NÜFUS POLİTİKALARININ COĞRAFYA DERSİNDEKİ NÜFUS KONULARININ ÖĞRETİMİNE YANSIMASI

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 3, 641 - 655, 15.12.2020

Adem Karaca , Ufuk Karakuş

Öz

Bu araştırmanın amacı Türkiye’de uygulanan nüfus politikalarının lise
coğrafya ders kitaplarında yer alan nüfus konularının öğretimine etkisini
incelemektir. Bu amaç doğrultusunda 1923-1963, 1964-1982, 1983 yılı ve
sonrasında lise düzeyinde okutulan ders kitapları incelenmiştir. Araştırmada,
genel tarama modeli kullanılmıştır. Elde edilen veriler, nitel araştırma
analizlerinden biri olan doküman incelemesiyle analiz edilmiştir. Verilerin
analiz edilmesiyle birlikte 1923-1963 yılları arasındaki uygulanan nüfusu
artırmaya yönelik politikaların ders kitaplarına yansıdığı sonucuna
ulaşılmıştır. Bu dönemde izlenilen nüfus politikası ders kitaplarında, doğal
nüfus artışının yeterli olmadığı ve kalkınma için daha fazla artışın sağlanması
gerektiği şeklinde vurgulanmaktadır. 1964-1982 yılları arasında nüfus artış
hızını azaltmaya yönelik politika yapılmıştır. Bu dönemde yapılan politikalar
ilk yıllardaki ders kitaplarına yansımamış ancak sonraki yıllarda okutulan ders
kitaplarında yer almıştır. Bu kitaplarda nüfusun hızlı artışının üzerinde
durulması gereken bir sorun olduğu ve bağımlı nüfusu artırdığı gibi ifadelerin
yer aldığı görülmektedir. 1983 ve sonrasındaki dönemde okutulan ders kitaplar
incelendiğinde belirli bir planlamanın yapılması gerekliliği üzerinde durulduğu
görülmektedir. Sonuç olarak ders kitaplarında nüfusu artışını yükseltmeye
yönelik politikaların izlendiği dönemde nüfus artışının sürekli olarak olumlu
yönlerinden, nüfusu artış hızını azaltma yönünde politikaların izlenildiği
dönemde ise nüfus artışının olumsuz yönlerine vurgu yapıldığı görülmektedir.
Daha nitelikli bir eğitim süreci için öğretilecek konuların farklı boyutları birlikte
ele alınmalıdır. 

Anahtar Kelimeler

nüfus, nüfus politikası, ders kitabı, coğrafya

Kaynakça

• Akbaba, B. (2014). Türkiye Cumhuriyetinin Kuruluşundan Günümüze Lise Tarih Ders Kitaplarında Türk-Arap İlişkilerinin Sunumu ve Arap İmajı. GEFAD / GUJGEF, 34(3), 337-356. Erişim adresi: http://gefad.gazi.edu.tr/
• Aras, S., & Çalışkan, V. (2002). Türkiye'nin Beşerî ve Ekonomik Coğrafyası. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Aydoğan, E., & Çoban, E. (2016). Türkiye’de Nüfus Sayımları ve Uygulanan Nüfus Politikaları. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 6(2/1), 113-126. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/buyasambid
• Balta, E., & Demir, S. (2016). Tarih, Kimlik ve Dış Politika: Rusya Federasyonu Güncel Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı-Türk İmajı. Bilig(76), 1-31. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/bilig
• Başar, E. (2010). Demografiye Giriş. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Bilton, T., Bonnet, K., Jones, P., Lawson, T., Skinner, D., Stanwort, M., & Webster, A. (2008). Sosyoloji. (K. İnal, Çev.) Ankara: Siyasal Yayınevi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (22. b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Canbaba, Z. (2018). Ortaöğretim Öğrencilerinin Nüfus ve Göç Kavramına İlişkin Algılarının Metafor Yöntemi İle İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Darkot, B. (1942). Türkiye Coğrafyası. İstanbul: Maarif Matbaası.
• Demir, O. (2016). Nüfus Politikaları ve Çin, Fransa ve Türkiye Örneklerinin Değerlendirilmesi. Social Sciences (NWSASOS), 11(1), 41-61. Erişim adresi: http://dergipark.ulakbim.gov.tr/nwsasocial/article/view/5000164513
• Demirel, Ö. (2012). Öğretim İlke Yöntemleri Öğretme Sanatı (19. b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Doğan, M. (2011). Türkiye’de Uygulanan Nüfus Politikalarına Genel Bakış. Marmara Coğrafya Dergisi(23), 293-307. Eriişim adresi: http://dspace.marmara.edu.tr/handle/11424/2618
• DPT. (1963, Ocak). Kalkınma Planı (Birinci Beş Yıl) 1963-1967.
• DPT. (1967). İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1968-72. Ankara: T.C Başbakanlık Devlet Planlama Telkilatı Müsteşarlığı.
• Emler, N., & Frazer, E. (2010). Politics: The Education Effect. Oxford Review of Education, 25(1-2), 251-273. doİ: 10.1080/030549899104242
• Erbaş, S. (2018). Sosyal Bilgiler Eğitimi Lisans Öğrencilerinin Millî Kimlik Algılarının İncelenmesi . Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Erinç, S., & Öngör, S. (1977). Türkiye Coğrafyası. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Eryurt, M., Canpolat, Ş., & Koç, İ. (2013). Türkiye’de Nüfus ve Nüfus Politikaları: Öngörüler ve Öneriler. Amme İdaresi Dergisi, 46(4), 129-156. Erişim adresi: http://ammeidaresi.hacibayram.edu.tr/Dergiler
• Fidan, N. (2012). Okulda Öğrenme ve Öğretme (3.Baskı b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Gül, F. (2013). İnsan-Doğa İlişkisi Bağlamında Çevre Sorunları ve Felsefe. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(14), 17-21. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/pausbed
• Gültepe, A., Güncegörü, B., Kılıçarslan, S., Pural, A., Aydın, A., Turoğlu, B., . . . Zeytçioğlu, S. (2009). Ortaöğretim Coğrafya Ders Kitabı 11. Ankara: İmaj İç ve Dış Tic. A.Ş.
• İlhan Beyaztaş, D., Kaptı, S., & Senemoğlu, N. (2013). Cumhuriyetten Günümüze İlkokul/İlköğretim Programlarının İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 46(2), 319-344. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/312496362
• İzbırak, R. (1986). Liseler İçin Coğrafya II (2. b.). Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
• Karakuş, U. (2012). Coğrafya Eğitimi İçin Önemli Bir Kaynak: Birinci Türk Coğrafya Kongresi. Marmara Coğrafya Dergisi, 198-212. http://dspace.marmara.edu.tr/handle/11424/2660
• Karasar, N. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (27. b.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kaya, Y. (2015). İnsan Yetiştirme Düzenimiz (6.Baskı b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Koç, H., & Aksoy, B. (2012). Coğrafya Eğitiminde Bölge Kavramı. Marmara Coğrafya Dergisi(25), 319-339. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/marucog/issue/472/3867
• Miral, R., & Seçkin, N. (1955). Türkiye Coğrafyası. İstanbul: Maarif Basımevi.
• Oktay, E. (2014). Türkiye’de Cumhuriyet’in İlanından Günümüze Uygulanan Nüfus Politikaları. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 4(7), 31-53. Erişim adresi: http://yusbed.yalova.edu.tr/article/view/5000011253
• Sabri, F. (1929). Türkiye Coğrafyası. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Sağlam, M., Özüdoğru, F., & Çıray, F. (2011). Avrupa Birliği Eğitim Politikaları ve Türk Eğitim Sistemi’ne Etkileri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, VIII(I), 87-109. Erişim adresi: http://efdergirevize.yyu.edu.tr/uploads/ebiepomedyyuefd1309201y-1542217711.pdf
• Soyak, A. (2003). Türkiye'de İktisadi Planlama: DPT'ye İhtiyaç Var mı? Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4(2), 167-182. Erişim adresi: http://journal.dogus.edu.tr/index.php/duj/article/view/173
• Şahin, S. (2015). Geçmiş, Günümüz ve Gelecekte Nüfus Gerçeği (3.Baskı b.). Ankara: Pegem.
• Şişman, M. (2007). Eğitim Bilimine Giriş (3. b.). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2013). Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018. Ankara: T.C. Kalkınma Bakanlığı.
• Tanoğlu, A. (1969). Nüfus ve Yerleşme. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü.
• Taş, H. İ. (2005). Cumhuriyetin Kuruluşundan Günümüze İlköğretim II. Kademe ve Liselerde Coğrafya Dersi ve Müfredatının Değişimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 10(14), 311-330. Erişim adresi: http://e-dergi.atauni.edu.tr/ataunidcd/issue/view/1021000427/showToc
• TBMM. (2006, Temmuz 1). Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013). TBMM Kararı . Resmi Gazete.
• Tezcan, M. (1985). Eğitim Sosyolojisi (4. b.). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Türkez, K., Karakoç, M., Balşen, N., & Pektaş, T. (2018). Ortaöğretim Coğrafya 11 Ders Kitabı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Üste, R. (2006). Türkiye'de Siyasal İktiadara Gelen Partilerin AET/AT/AB İlişkleri Hakkında Görüşleri ve Yönetim Yapısına Etkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(3), 332-349. Erişim adresi: http://www.sbe.deu.edu.tr/dergi/ARSIV_8_3.htm
• Yaman Kocadağlı, A. (2013). Nüfus Coğrafyası Açısından Bir İnceleme: Beypazarı. Sosyoloji Dergisi, 3(27), 41-72. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusosyoloji/issue/540/4995