MADDE BAĞIMLILIĞININ NEDENLERİNE, SOSYAL TEDAVİ VE REHABİLİTASYONUNA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİN ODAK GRUP YÖNTEMİYLE BELİRLENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 25 Sayı: 1, 67 - 94, 05.04.2021

Zeki Karataş

Öz

Bu araştırmanın amacı; madde bağımlılığına etki eden risk faktörlerin neler olduğunun ve bağımlılığın önlenmesinin, sosyal tedavi ve rehabilitasyonunun nasıl gerçekleştirileceğinin uzmanların görüş ve deneyimleri doğrultusunda değerlendirilmesidir. Araştırmada nitel araştırma yöntemi ve fenomenolojik yaklaşım kullanılmıştır. Katılımcı grubunu oluşturan 26 kişi amaçlı örneklem yöntemi ve maksimum çeşitlilik tekniğiyle belirlenmiştir. Veriler bir moderatör yönetiminde gerçekleştirilen ve temaları önceden belirlenmiş üç odak grup oturumundan elde edilmiştir. Katılımcıların görüşleri içerik analizi tekniğiyle NVivo 12 programından yararlanılarak çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda; madde bağımlılığının daha çok birey ve aileden kaynaklanan nedenlerle ortaya çıktığı, yerel düzeyde bütüncül olarak koruyucu ve önleyici hizmetlere ağırlık verilmesi gerektiği ve bağımlılığın tedavisi, rehabilitasyonu gibi hizmetlerde multidisipliner ekip çalışmasıyla uzun bir sosyal tedavi programı uygulanmasının daha etkili olacağı görüşleri ortaya çıkmıştır. Bu araştırmanın bulgularının madde bağımlılığıyla mücadelede koruyucu-önleyici hizmetlerin, sosyal tedavi ve rehabilitasyon programlarının modellenmesi çalışmalarına katkı sunması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

madde bağımlılığı, risk faktörleri, koruyucu önleyici hizmetler, sosyal tedavi, rehabilitasyon

Determining of Opinions About The Causes of Substance Abuse, Social Treatment and Rehabilitation by Focus Group Method

Öz

The purpose of this research is to evaluate the risk factors affecting substance abuse and how to prevent addiction, and how to perform social treatment and rehabilitation in line with the opinions and experiences of experts. Qualitative research method and phenomenological approach were used in the study. 26 people who shaped the participant group were determined with the sampling method and maximum diversity technique. The data were obtained from three focus group sessions, whose themes were predetermined in a moderator management. The participants' opinions were analyzed using the NVivo 12 program with content analysis technique. As a result of the research; it is believed that substance abuse is more likely to be caused by individuals and family causes, and that it is necessary to focus on protective and preventive services at the local level, and to implement a long social treatment program with multidisciplinary team work in the services such as treatment and rehabilitation of addiction. The findings of this study are expected to contribute to the studies of modelling protective-preventive services and social therapy and rehabilitation programs in the fight against substance abuse.

Anahtar Kelimeler

Substance abuse, risk factors, protective and preventive services, social treatment, rehabilitation

Kaynakça

• Abedi, B., Reardon, S., Winters, K. C., & Lee, S. (2019). Long-term outcome of a brief intervention to address adolescent drug abuse in a school setting. Journal of Child & Adolescent Substance Abuse, 28(2), 132-141.
• Altuner, D., Engin, N., Gürer, C., Akyay, İ., & Akgül, A. (2009). Madde kullanımı ve suç ilişkisi: kesitsel bir araştırma. Tıp Araştırmaları Dergisi, 7(2), 87-94.
• Asan, O., Tıkır, B., Okay, I. T., & Göka, E. (2015). Bir AMATEM birimine başvuran alkol ve madde kullanım bozukluğu olan hastaların sosyodemografik ve klinik özellikleri. Bağımlılık Dergisi, 16(1), 1-8.
• Aslan, A., Arıcak, O. T., & Karadaşlı, B. (2019). Madde kullanan hükümlü bireylerin algıladıkları sosyal destek ile depresyon arasındaki ilişki. Bağımlılık Dergisi, 20(1), 1-11.
• Bennett, T., Holloway, K., & Farrington, D. (2008). The statistical association between drug misuse and crime: A meta-analysis. Aggression and Violent Behavior, 13(2), 107-118.
• Berg, B. L., & Lune, H. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Berkman, L. F., Glass, T., Brissette, I., & Seeman, T. E. (2000). From social integration to health: Durkheim in the new millennium. Social Science & Medicine, 51(6), 843-857.
• Bilici, R., Karakaş-Uğurlu, G., Tufan, E., Güven, T., & Uğurlu, M. (2012). Bir bağımlılık merkezinde yatarak tedavi gören hastaların sosyodemografik özellikleri. Fırat Tıp Dergisi, 17(4), 223-227.
• Borsos, D. (2009). Addiction, models of. G. L. Fisher, & N. A. Roget içinde, Encyclopedia of substance abuse prevention, treatment and recovery (s. 10-14). California: Sage Publications.
• Bostancı, N. (2005). Ruhsal bozukluğu olan bireylere yönelik stigma ve bunun azaltılmasına yönelik uygulamalar. Dusunen Adam The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences 2005;18:32-38, 18(1), 32-38.
• Bowen, S., Witkiewitz, K., Dillworth, T. M., Chawla, N., Simpson, T. L., Ostafin, B. D., Marlatt, G. A. (2006). Mindfulness meditation and substance use in an ıncarcerated population. Psychology of Addictive Behaviors, 20(3), 343-347.
• Brunovskis, A., & Surtees, R. (2008). Agency or illness-the conceptualization of trafficking: Victims’ choices and behaviors in the assistance system. Gender, Technology and Development, 12(1), 53-76. Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Crum, R. M., Lillie-Blanton, M., & Anthony, J. C. (1996). Neighborhood environment and opportunity to use cocaine and other drugs in late childhood and early adolescence. Drug and Alcohol Dependence, 43(3), 155-161.
• DiClemente, C. C. (2016). Bağımlılık ve değişim. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• DiClemente, C. C., Bellino, L., & Neavins, T. (1999). Motivation for change and alcoholism treatment. Alcohol Research&Health, 23, 86-92.
• Dingle, G. A., Stark, C., Cruwys, T., & Best, D. (2015). Breaking good: Breaking ties with social groups may be good for recovery from substance misuse. British Journal of Social Psychology, 54, 236–254.
• EMG. (2014). EMCDDA 2014 ulusal raporu: Türkiye yeni gelişmeler, trandlar, seçilmiş konular. Ankara: Emniyet Genel Müdürlüğü.
• Erkan, R., & Erdoğdu, M. Y. (2006). Göç ve çocuk suçluluğu. Aile ve Toplum, 3(9), 79-90.
• Ertüzün, E., Koçak-Uyaroğlu, A., Demirel, B., & Koçak, E. (2016). Boş zaman aktivitelerinin madde bağımlılığı sürecindeki rolüne ilişkin nitel bir çalışma. Spor Bilimleri Dergisi, 27(2), 49-58.
• Erükçü-Akbaş, G., & Mutlu, E. (2016). Madde bağımlılığı tedavisi gören kişilerin bağımlılık ve tedavi deneyimleri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 27(1), 1-33.
• Evren, C., Kural, S., & Erkiran, M. (2006). Antisocial personality disorder in turkish substance dependent patients and its relationship with anxiety, depression and a history of childhood abuse. The Israel Journal of Psychiatry and Related Sciences, 43(1), 40-46.
• Evren, C., Saatçioğlu, Ö., Dalbudak, E., Danışmant, B., Çakmak, D., & Ryan, R. (2006). Tedavi motivasyonu anketi (TMA) Türkçe versiyonunun alkol bağımlısı hastalarda faktör yapısı, geçerliği ve güvenirliği. Bağımlılık Dergisi, 7(3), 117-122.
• French, M. T. (1995). Economic evaluation of drug abuse treatment programs: Methodology and findings. The American Journal of Drug and Alcohol Abuse, 21(1), 111-135.
• Frings, D., & Albery, I. P. (2015). The social ıdentity model of cessation maintenance: Formulation and ınitial evidence. Addictive Behaviors, 44, 35-42.
• Gökçearslan-Çifci, E., & Polat-Uluocak, G. (2010). Almanya'da madde bağımlısı çocuk ve gençlere yönelik bir rehabilitasyon modeli: PARCEVAL. Kriz Dergisi, 18(2), 11-18.
• Gökler, R., & Koçak, R. (2008). Uyuşturucu ve madde bağımlılığı. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1(1), 89-104.
• Griffiths, M. (2005). A ‘components’ model of addiction within a biopsychosocial framework. Journal of Substance Use, 10(4), 191-197.
• Gurbuz, S., Yildiz, M., Lo, C., & Solakoglu, O. (2019). Drug-using behaviors of turkish armed forces service members: a social control perspective. Military Behavioral Health, 7, 1-10.
• Güleç, G., Köşger, F., & Eşsizoğlu, A. (2015). DSM-5'te alkol ve madde kullanım bozuklukları. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 7(4), 448-460.
• Günşen-İçli, T. (2009). Çocuk suç ve sokak. Ankara: ASAGEM.
• Hattenschwiler, J., Ruesch, P., & Modestin, J. (2001). Comparison of four groups of substance-abusing in-patients with different psychiatric comorbidity. Acta Psychiatrica Scandinavica, 104(1), 59-65.
• Hyman, S. E. (2005). Addiction: A disease of learning and memory. Am J Psychiatry, 162(8), 1414-1422.
• Kaya-Kılıç, A. (2015). Madde bağımlılık tedavi merkezinde görevli sağlık personelinin çalışma koşullarının belirlenmesi: İstanbul Örneği. Sağlık ve Toplum , 25(2), 34-45.
• Köse, E. Ö., Gül, Ş., & Keskin, B. (2017). Ortaöğretim öğrencilerinin madde bağımlılığı ile ilgili farkındalık ve bilgi düzeylerinin incelenmesi. Bağımlılık Dergisi, 18(1), 8-15.
• Kring, A. M., Johnson, S. L., Davison, G., & Neale, J. (2015). Anormal psikoloji. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kuş, E. (2012). Nicel nitel araştırma teknikleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kümbetoğlu, B. (2005). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Litt, M. D., Kadden, R. M., Kabela-Cormier, E., & Petry, N. M. (2009). Changing network support for drinking: Network support project two-year follow-up. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 77(2), 229-242.
• Livingston, J. D., Milne, T., Fang, M. L., & Amari, E. (2011). The effectiveness of ınterventions for reducing stigmarelated to substance use disorders: A systematic review. Addiction, 107(1), 39-50.
• March, J. C., Oviedo-Joekes, E., & Romero, M. (2006). Drugs and social exclusion in ten european cities. European Addiction Research, 12(1), 33-41.
• McLellan, A. T., Lewis, D. C., & O'Brien, C. P. (2000). Drug dependence, a chronic medical ıllness ımplications for treatment, ınsurance, and outcomes evaluation. JAMA, 284(13), 1689-1695.
• Mutlu, E. (2018). Madde bağımlılığı ve ı̇nsan evrimi. Bağımlılık Dergisi, 19(1), 17-22.
• Neuman, W. L. (2012). Toplumsal araştırma yöntemleri: nicel ve nitel yaklaşımlar I-II. Cilt (5. Basım). İstanbul: Yayın Odası.
• Nieweglowski, K., Corrigan, P. W., Tyas, T., Tooley, A., Dubke, R., & Lara, J. (2017). Exploring the public stigma of substance use disorder through community-based participatory research. Addiction Research & Theory, 26(4), 323-329.
• Ögel, K. (2002). Türkiye'de madde bağımlılığı. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Pak, M. D. (2018). Bağımlılık ve psikiyatrik sosyal hizmet. A. İ. Çoban, & S. A. Özden içinde, Psikiyatrik Sosyal Hizmet. (s. 227-245). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Paquette, K. L., Winn, L. A., Wilkey, C. M., Ferreira, K. N., & Donegan, L. R. (2019). A Framework for integrating young peers in recovery into adolescent substance use prevention and early ıntervention. Addictive Behaviors, 99, 1-6.
• Polat, G. (2014). Madde bağımlılığı tedavisinde sosyal hizmet mesleği. Okmeydanı Tıp Dergisi, 30(2), 143-148.
• Polat, G. (2015). Madde bağımlısı ergenlerin, tedavi sonrası toplumla yeniden bütünleşme deneyimleri: nitel bir araştırma. Turkish Journal of Family Medicine & Primary Care, 9(4), 158-169.
• Resmi Gazete. (2019). Bağımlılık danışma arındırma ve rehabilitasyon merkezleri hakkında yönetmelik, 10.03.2019 tarih ve 30710 sayılı Resmi Gazete.
• Sağlık Bakanlığı. (2011). Ulusal ruh sağlığı eylem planı (2011-2013). Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları.
• Sani, F. (2012 ). Group identification, social relationships, and health. J. Jetten, C. Haslam, & A. Haslam içinde, Social Cure: Identity, Health and Well‐being (s. 21-37). London: Taylor and Francis.
• Savaşan, A. (2010). Bağımlılığı olan hastalarda servis ortamı ve tedavi motivasyonu ilişkisinin incelenmesi. Klinik Psikiyatri, 13, 119-126.
• Savaşan, A., Engin, E., & Ayakdaş, D. (2013). Bir AMATEM kliniğinden taburcu olan bağımlı hastaların yaşam tarzı değişiklikleri ve nüks durumları. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 4(2), 75-79.
• Shoemaker, D. J. (2009). Juvenile delinquency. New York: Rowman & Littlefield Publishers.
• Silverman, D. (2018). Nitel Verileri Yorumlama. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Straussner, S. (2004). Assessment and treatment of clients with alcohol and other drug abuse problems: An overview. S. L. Straussner içinde, Clinical Work with Substance-Abusing Clients (s. 3-36). New York: The Guildford Press.
• Tai, B., & Volkow, N. D. (2013). Treatment for substance use disorder: Opportunities and challenges under the affordable care act. Social Work in Public Health, 28(3-4), 165-174.
• Tarhan, N., & Nurmedov, S. (2011). Bağımlılık: Sanal ve gerçek. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Tezcan, E., & Altın, D. (2017). Madde bağımlılarında psikolojik müdahaleler. E. Şenol-Durak, & M. Durak içinde, Adli Psikolojide Psikolojik Tedavi ve Reahabilitasyon (s. 133-152). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• UNODC. (2018). Global overview of drug demand and supply: latest trends, cross-cutting issues. Vienna: United Nations Publication.
• Uzbay, T. (2018). Hazdan bağımlılığa: İnsan neden bağımlı olur? İstanbul: Destek Yayınları.
• Uzun, S., & Kelleci, M. (2018). Lise öğrencilerinde madde bağımlılığı: madde bağımlılığından korunma konusundaki öz yeterlikleri ve ilişkili faktörler. Dusunen Adam The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences, 31(4), 356-363.
• Vanderplasschen, W., Vandevelde, S., & Broekaert, E. (2014). Therapeutic communities for freating addictions in Europe. Luxembourg: Publications Office of the European Union.
• Walley, A. Y., Paasche-Orlow, M., Lee, E. C., Forsythe, S., Chetty, V. K., Mitchell, S., & Jack, B. W. (2012). Acute care hospital utilization among medical ınpatients discharged with a substance use disorder diagnosis. American Society of Addiction Medicine, 6(1), 50-56.
• Winstanleya, E. L., Steinwachsb, D. M., Ensmingerc, M. E., Latkinc, C. A., Stitzera, M. L., & Olsen, Y. (2008). The association of self-reported neighborhood disorganizationand social capital with adolescent alcohol and drug use, dependence, and acc. Drug and Alcohol Dependence, 92, 173-182.
• Yalçın, M., Eşsizoğlu, A., Akkoç, H., Yaşan, A., & Gürgen, F. (2009). Dicle Üniversitesi öğrencilerinde madde kullanımını belirleyen risk faktörleri. Klinik Psikiyatri, 12, 125-133.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.