KATILIM FİNANS SİSTEMİNİN TÜRKİYE’DEKİ MEVCUT SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yıl 2021, Cilt: 25 Sayı: 2, 303 - 318, 31.08.2021

Mehmet Yılmaz , Bilal Bağış

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’deki Katılım Bankalarının gelişimine etki eden sorunları tespit etmek ve bu sorunların finansal sisteme etkilerini bertaraf etmeye yönelik çözüm önerileri sunmaktır. Çalışmada yöntem olarak nitel araştırma yöntemlerinden yüz yüze görüşme tekniği kullanılmıştır. Katılım bankaları yöneticileri, akademisyenler ve katılım bankacılığı müşterileriyle görüşmeler yapılmıştır. İslami finans sisteminin büyük bir bölümünü elinde bulunduran Katılım Bankalarının durumunu değerlendirmek, gelişimini etkileyen sorunları tespit etmek ve bu sorunların çözümüne ilişkin öneriler sunabilmek adına Bingöl ve İstanbul İlindeki Katılım bankaları yöneticileri, akademisyenler ve müşterilerle Eylül 2018 – Nisan 2019 tarihleri arasında yapılan yüz yüze görüşmeler sonucunda katılım bankalarında sorun olarak görülen hususlar aşağıya alınmıştır. Bu görüşmeler ve literatür taraması sonucunda ortaya çıkan veriler ışığında; konvansiyonel bankacılık yapısına benzerlik, şube ve personel sayılarının yetersizliği, meşruiyet tartışmaları, ürün yetersizliği, insan kaynakları gibi bir takım temel sorunlar tespit edilmiştir. Bu sorunlara çözüm olarak da katılım bankalarının faaliyetlerini düzenleyen müstakil bir kanunun hazırlanması, AAOIFI standartları çerçevesinde özgün ve ortak muhasebe kayıtlarının oluşturulması, merkezi bir danışma ve fetva kurulunun oluşturulması, üniversitelerde İslami finans eğitimi veren daha kapsamlı bölümlerin açılması, akademi dünyasıyla katılım finans sisteminin uygulayıcılarını bir araya getiren ortak akıl çalışmalarının yapılması, finansal mühendislik faaliyetlerinin artırılması önerilmiştir. İslami finansman ürünleri konusunda atılması gereken en önemli adım diğer piyasalarda olduğu gibi düzenleyici ve denetleyici rol oynayabilecek özel bir kurumun teşekkülünü sağlamaktır. Bu hem yapılacak işlemlerin şeffaflığı ve geçerliliği anlamında bir kontrol mekanizması olacak hem de dini hassasiyetler gözetilerek İslami anlamda uygun olmayan durumlar bertaraf edilebilecektir.

Anahtar Kelimeler

Katılım bankacılığı, Faizsiz bankacılık, İslami Finans, Yüz yüze görüşme tekniği

Teşekkür

Nisan 2020 sayisi icin

CURRENT PROBLEMS AND SOLUTION PROPOSALS FOR THE TURKISH PARTICIPATION BANKING SYSTEM

Öz

The aim of this study is to identify the problems affecting the development of participation banking in Turkey and to provide solutions for the financial system to eliminate the negative effects related to these problems. Face-to-face interview technique, one of the qualitative research methods, is used in this study. Meetings were held with participation banks executives, academics and participation banking customers. The issues considered as a problem in the banks, as a result of face-to-face interviews conducted between September 2018 - April 2019 with Participation Banks executives, academicians and customers in Bingöl and Istanbul Province, to evaluate the situation of Participation Banks that hold a large part of the Islamic financial system, to identify problems affecting their development and to provide suggestions for the solution of these problems are listed below. In the light of the data obtained as a result of these interviews and the literature review, similar structure with the conventional banking system, inadequate number of branches and personnel, legitimacy discussions, lack of products and human resources are just a few problems to be listed. In order to solve these problems, preparation of a separate law regulating the activities of participation banks, creation of original and common accounting records within the framework of AAOIFI standards, creation of a central advisory and fatwa board, opening of more comprehensive departments providing Islamic finance education in universities, bringing together the academia and the practitioners of the participation finance system, common mind studies and increasing financial engineering activities are proposed. The most important step to be taken with regard to Islamic finance products is to establish a private institution that can play a regulatory and supervisory role as in other markets. This will both be a control mechanism in terms of the transparency and validity of the transactions to be performed, and in case of religious sensitivities, inappropriate situations in the Islamic sense can be eliminated.

Anahtar Kelimeler

Participation Banking, Interest-free Banking, Islami finance, Face-to-face Interview Technique

Kaynakça

• Abdullayev, Elman, (2015), Bir Finansman Modeli Olarak Mudarabe’nin Faizsiz Bankacılıkta Etkin Şekilde Kullanılması Sürecinde Sivil Toplum Örgütlerinin Aktif Rol Üstlenmesi, İnternational Congresson İslamic Economics And Finance, 4.Cilt, 189-200 Sakarya
• Aktepe, İshak Emin, (2010), İslam Hukuku Çerçevesinde Finansman ve Bankacılık, Erkam Matbaası, İstanbul
• Aktepe, İshak Emin, (2012), Sorularla Katılım Bankacılığı, TKKB Yayınları, İstanbul
• Atar, Abdulkadir, (2017), Başlangıcından Günümüze Dünyada ve Türkiye’de İslâmi Bankacılığın Genel Durumu, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 26(4), 1029-1062.
• Akten Çürük, Suna, (2013), İslami Finansın Türkiye’deki Gelişimi, Mevcut Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, DoktoraTezi, Konya.
• Bafra, Erdem, (2016), İslami Bankacılıkta Sukuk (Kira Sertifikaları) ve Uygulaması, Seçkin Yayıncılık, Ankara
• Bağış, B. (2019). Yeni Dönemin Finansman Araçları, SETA Analiz, September 2019, No 294. ISBN: 978-605-7544-82-7.
• Bağış, B., Kaya, Ş. ve Böçkün, B. (2019). “Yerel Kalkınmanın Finansmanında Alternatif Bir Model Olarak İslam İktisadı ve Finansı”, 5th International Regional Development Conference Proceedings Book, pp. 536-563.
• Bayındır, Servet, (2005), İslam Hukuku Penceresinden Faizsiz Bankacılık, Rağbet Yayınları, İstanbul.
• Bayındır, Servet, (2015) Fıkhi ve İslami Açıdan İslami Finans (Para ve Sermaye Piyasaları 2), İstanbul, Süleymaniye Vakfı Yayınları
• Chapra, Muhammad Umer, (2014), İslam İktisadında Ahlak Ve Adalet, Çev.Mehmet Saraç, İstanbul, İsifam Yayınları, 2018.
• Gedikli, Ayfer ve Erdoğan, Seyfettin, (2016), Katılım Bankacılığı: Türkiye ve Dünya Uygulaması, Ed. Ayfer Gedikli, Seyfettin Erdoğan ve Durmuş Çağrı Yıldırım, İslam Ekonomisi Ve Finansı, Umuttepe Yayınları. İstanbul, s.195-247
• Erkuş, Hakan, Çenberlitaş, İbrahim, (2015) İslami Finans Araçlarından Olan Sukuk’ların Muhasebeleştirilmesi, İnternational Congresson İslamic Economics And Finance, 3.Cilt, 1-16 Kaya, Ferudun, (Ed.) (2017), Katılım Bankacılığı, İstanbul, Beta Yayınları
• Kelleroğlu, Fatma, (2017), Katılım Bankacılığı Alanında Yaşanan Küresel Gelişmeler, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7(2), s.157-172
• Özsoy, İsmail, (2011), Türkiye'de Katılım Bankacılığı, Türkiye Katılım Bankaları Birliği, İstanbul
• Tabakoğlu, Ahmet, (2016), İslam İktisadına Giriş, Dergah Yayınları, İstanbul
• Tekbaş, Mehmet Şükrü, (2013), İslami Finans Kavramı, Ürünler, Dünyada ve Türkiye’de Gelişimi ve Geleceği, Sermaye Piyasaları Araştırma ve Uygulama Merkezi, Araştırma Notları, İstanbul
• Türkan, Yavuz, (2019), 33 Soruda İslami Finans ve Bankacılık, İmaj Yayınevi, Ankara
• Yazıcı, Servet, (2017), İslam İktisadı ve Finansı, Ed. Hakan Sarıbaş, Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları, Zonguldak
• Yanpar, Atilla, (2014), İslami Finans İlkeler, Araçlar ve Kurumlar, Scala Yayınları, İstanbul
• Yüksel, Serhat (2016), Katılım Bankacılığı: Türkiye ve Dünya Uygulaması, Ed. Ayfer Gedikli, Seyfettin Erdoğan ve Durmuş Çağrı Yıldırım, İslam Ekonomisi Ve Finansı, Umuttepe Yayınları. İstanbul, s.175-193
• http://www.tkbb.org.tr. (Erişim Tarihi 20.06.2019)
• http://www.iktisad.org.tr/katilim-bankaciliginin-ruhuna-el-fatiha-mi/