SPİNOZA FELSEFESİNDE TANRISAL YASA BAĞLAMINDA MUCİZENİN REDDİ VE PEYGAMBERLİK

Yıl 2022, Cilt: 26 Sayı: 2, 305 - 318, 03.08.2022

Abdurrazak Gültekin

Öz

Kendisinden önceki dini inanışları ve felsefi düşünceyi eleştiren ve bu anlamda yaptığı çalışmalar neticesinde toplum tarafından dışlanmayı göze alan ve hatta bulunduğu cemaatten dışlanan Spinoza’nın felsefesi, bütünlüklü bir yapıdadır. Felsefesinin merkezine aldığı Tanrı tanımından hareketle bütün fikrini açıklamaya çalışan Spinoza, mucize kavramını da bu tanım ve anlayış üzerinde kurgulamıştır. Peygamberlik konusuna gelince, o peygamberliği, kutsal metinden yola çıkarak anlatmaya çalışmıştır. Aynı zamanda peygamberliği ve mucize konusunu Spinoza, Tanrısal yasa ile ilişkilendirmekte ve bu kavramları mutlak Tanrı’nın düzenine bağlı olarak ifade etmektedir. Makalemizde Spinoza’nın felsefesinin hem nedensellik hem de zorunluluk bağlamında değerlendirildiğinde mucizeyi dışlayan bir algı ürettiği anlatılacaktır. Spinoza’nın peygamberlik ve vahyi, tabii bilgi ile özdeş kılmasının onun bu konulara normal dini bağlamdan farklı bir bakış açısıyla yaklaştığını göstermektedir. Tanrısal bilgi ile tabii bilginin aynı gerçekliği ifade ettiğini ve aslında her insanın tabii bilgiye ulaşabileceğini savunan Spinoza’nın vahyi de tabii bilgi ile açıklamaya çalışması, peygamberliği yücelten ve onu yaşamın her alanına dâhil etmeye çalışan görüşlerden ayrılmaktadır. Çünkü ona göre peygamber sadece iyi yaşam ve erdem konusunda bize yol göstericidir geri kalan durumlarda insanlar kendi akıllarıyla tabii olarak ve Tanrısal yasalara uyarak sorunların üstesinden geleceklerdir. Makalemizde Spinoza’nın hem peygamberlik konusunda hem de mucize hakkındaki düşünceleri betimleyici olarak açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Spinoza, peygamber, peygamberlik, mucize, din

Kaynakça

• Akal, C. B. (2016). Varolma Direnci Ve Özerklik. Ankara: Dost Kitapevi.
• Arıcan, M. K. (2001). Akıl İman İlişkisine Spinoza'nın Yaklaşımı. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5(2), 399-414.
• Arıcan, M. K. (2004). Panteizm, Ateizm Ve Pan-Enteizm Bağlamında Spinoza'nın Tanrı Anlayışı. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Balanuye, Ç. (2016). Spinoza. İstanbul: Say Yayınları.
• Copleston, F. (1986). Felsefe Tarihi Çağdaş Felsefe Spinoza (Cilt 4). (A. Yardımlı, Çev.) İstanbul: İDEA.
• Çelebi, E. (2010). Kozmolojik Birlik Ve Ontolojik Çeşitlenme: İbn Arabi Ve Spinoza Örneği, EKEV Akademi Dergisi, Yıl, 14 Sayı, 44, Ss. 49-60.
• Çelebi, E., Birgül, O. G. (2016). Spinoza Ateist Midir? L. Strauss, E.E. Harris’e Karşı, İnönü Üniversitesi Uluslararsı Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, 2016, s. 253-270.
• Çelebi, E. (2011). Kuşkucu Ve Agnostik Tutum Bakımından David Hume’un Din Eleştirisine Eleştirel Bir Bakış, FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), Bahar, Sayı: 11, Ss. 25-40.
• Davies, B. (1982). An Introduction To The Philosophy Of Religion. Oxford: Oxford University Press.
• Karademir, O. (1989). İlim Ve Din Açısından Mucize. İstanbul: Marifet Yayınları.
• Scruton, R. (2002). Spinoza . (C. Atila, Çev.) İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Spinoza, B. D. (2006a). Geometrik Düzene Göre Kanıtlanmış Ve Beş Bölüme Ayrılmış Olan Etika (Çev.: Hilmi Ziya Ülken). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Spinoza, B. D. (2006b). İlahiyat Peygamberlik Hakkında. (V. Atayman, Çev.) İstanbul: Salyangoz.
• Spinoza, B. D. (2008). Kötülük Mektupları. (A. Nahum, Çev.) İstanbul: Norgunk.
• Spinoza, B. D. (2014). Descartes Felsefesinin İlkeleri Ve Metafizik Düşünceler. (C. Şenkaya, Çev.) Ankara: Dost Kitapevi Yayıncılık.
• Spinoza, B. D. (2016). Tractatus Theologico Politicus. (C. B.-R. ErgüN, Çev.) Ankara: Dost.
• Spinoza, B. D., & Leibniz, G. (Tarih Yok). Monadoloji Kavrayış Gücünün Gelişimi. (C. Şahan, Çev.) İstanbul: Kuram Yayınları.
• Swinburne, R. (2008). Mucize Kavramı. (A. Işık, Çev.) İstanbul: İz Yayıncılık.
• Şimşek, İ. (2016). Spinoza Düşüncesinde Mucize. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(47), 1116-1125.
• Topaloğlu, F. (2011). Felsefi Ve Teolojik Açıdan Mucize. İstanbul: Rağbet Yayınlan.
• Tresky, S. (2004). With God There Are No Miracle. A Journal Of Academic Writing, 2, 1-15.
• Vural, M. (2013). Meşşâî Filozofları Ve Spinoza’da NüBüVvet Nazariyesi. Beytulhikme An International Journal Of Philosophy, 3(1), 53-83.