ALGILANAN ÇEVRESEL SORUMLULUK VE YEŞİL ÜRÜN SATIN ALMA DAVRANIŞLARI İLİŞKİSİNİN DEMOGRAFİK BAĞLAMDA İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 26 Sayı: 3, 681 - 694, 25.12.2022

Bekir Değirmenci

Öz

Çevre sorunlarının her geçen gün arttığı günümüz dünyasında, küresel ısınma ve eriyen buzullar gibi giderek daha fazla insan kaynaklı doğal afetler, insanlığı çevre sorunlarıyla başa çıkmada daha ihtiyatlı olmaya zorlamaktadır. Bu anlamda bu çalışma, bireylerin çevresel sorumluluk algısını ve satın alma davranışlarını ölçmeyi amaçlamaktadır. Ayrıca bu çalışma, çevre dostu ürünlerin çevresel sorumluluk algısı ve satın alma davranışlarının "cinsiyet, eğitim ve meslek grubu" gibi değişkenlere göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemeyi amaçlamaktadır. Çalışma kapsamında nicel bir araştırma yöntemi kullanılmıştır. Veriler, bu amaçla hazırlanan anket formunda rastgele örnekleme kullanılarak çevrimiçi olarak toplanmıştır. Veriler, çalışmaya katılmayı kabul eden 410 katılımcıdan toplanmıştır. Katılımcılar arasında algılanan çevresel sorumluluğun ve yeşil ürün alımının yüksek olduğu tespit edilmiştir. Algılanan çevresel sorumluluk ile yeşil ürünlerin satın alınması arasındaki ilişkide demografik özellikler yönünden aracılık etkisi tespit edilmiştir. Literatür incelendiğinde daha önce algılanan çevresel sorumluluk ve yeşil satın alma arasındaki ilişkiyi demografik bağlamda inceleyen herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu yönüyle çalışma literatüre orijinal bir katkı sağladığı düşünülmektedir. Çevresel sorumluluk algısının eğitim düzeyine göre değiştiği tespit edilmiştir. Gelecekte yapılması planlanan çalışmaların farklı kültürlerde uygulanması önerilmektedir. Ayrıca, gelecekte yapılması planlanan çalışmalarda yöneticiler ve işletme sahiplerinin örneklem grubu olarak tercih edilmesine yönelik amprik çalışmalar önerilmektedir. Yöneticilerin ve işletme sahiplerinin çalışanlarını çevre dostu davranışlara teşvik edici faaliyetleri desteklemisi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Algılanan çevresel sorumluluk, yeşil ürün satın alma, sosyal sorumluluk, çevresel sürdürülebilirlik

PERCEIVED ENVIRONMENTAL RESPONSIBILITY AND GREEN PRODUCT PURCHASING BEHAVIOR EXAMINATION OF THE RELATIONSHIP IN THE CONTEXT OF DEMOGRAPHICS

Öz

In today's world where environmental problems are increasing day by day, more and more man-made natural disasters such as global warming and melting glaciers are forcing mankind to be more prudent in dealing with environmental issues. In this sense, this study aims to measure the perception of environmental responsibility and purchasing behavior of eco-friendly products among the respondents. In addition, this study aims to determine whether the perception of environmental responsibility and purchasing behavior of environmentally friendly products differ according to variables such as "gender, education, and occupational group". A quantitative research method was used for the study. The data was collected online using random sampling in the questionnaire form prepared for this purpose. The data was collected from 410 respondents who agreed to participate in the study. It was found that perceived environmental responsibility and purchase of green products were high among the participants. It was found that there was a moderate relationship between perceived environmental responsibility and the purchase of green products. It was found that the perception of environmental responsibility varied according to the level of education. It is suggested that the studies planned to be carried out in the future should be applied in different cultures. In addition, it is recommended that future studies be conducted for supervisors and employers.

Anahtar Kelimeler

Perceived environmental responsibility, green product purchasing, social responsibility, environmental sustainability

Kaynakça

• Alnıaçık, Ü. (2010). Çevreci yönelim, çevre dostu davranış ve demografik özellikler: üniversite öğrencileri üzerinde bir araştırma. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 10 (20), 507-532.
• Altunduğ, N. (2008). İşletmelerin Sürdürülebilir Başarılara Ulaşmalarında Yenilikçi Olmalarının Rolü. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 13(2), 361-370.
• Carroll, A. B. (1979). A three dimensional conceptual model of corporate performance. Academy of Management Review, 4(4), 497–505.
• Çelebi, Ş. O. ve Bayrakdaroğlu, F. (2018). y kuşağı tüketicilerinin bilinçli tüketim davranışları üzerine bir araştırma. Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 2 (4), 111-124 . DOI: 10.31006/gipad.415372.
• Davis SL, Rives LM, Ruiz-de-Maya S. (2021). Personal social responsibility: Scale development and validation. Corp Soc Responsib Environ Manag., 28: 763–775. https://doi.org/10.1002/csr.2086.
• Davis, K. (1975). Five propositions for social responsibility. Business Horizons, 18 (3), 19-24.
• Değirmenci, B. (2021). Kurumsal sosyal sorumluluğun çevre dostu davranişlara etkisinde çalişanlarin çevresel bağliliği ile iş arkadaşlarinin çevre duyarliliğinin aracilik, ahlaki yansimalarin düzenleyici rolü, yayınlanmış doktora tezi. Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Lisans Üstü Eğitim Enstitüsü. Gaziantep.
• Elkington, J. ve Hailes, J. (1989). The green consumer’s shopping guide. London: Victor Gollancz.
• Gilg, A., Barr, S., Ford, N., (2005). Green consumption or sustainable lifestyle? Identifying the sustainable consumer. Futures, Vol.37, No.6, 481-504.
• Gümüş, N. ve Karaca, Ş.. (2020), Sosyal Sorumlu tüketimin çevreci tüketime etkisinin incelenmesi. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(1), 77-88.
• Hayes, A. F. (2013). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analyis: A regression-based approach (1. Edition). New York: The Guilford Press.
• Hirschl, B., Konrad, W. & Scholl, G. (2003). New concept in product use for sustainable consumption. Journal of Cleaner Production, 11(8), 873-881.
• Jansson, J., Marell, A., Nordlund, A., (2010). Green consumer behavior: determinants of curtailment and eco-innovation adoption”, Journal of Consumer Marketing, Vol.27, No.4, 358-370.
• Karaca, Ş. (2013). Tüketicilerin yeşil ürünlere ilişkin tutumlarının incelenmesine yönelik bir araştırma. Ege Akademik Bakış, 13(1), 99-111.
• Kim, Y., and Choi, S.M., (2005). “Antecedents of green purchase behavior: an examination of collectivism, environmental concern, and PCE”, Advances in Consumer Research, Vol.32, 592–599.
• Lee, K. (2008). Opportunities for green marketing: young consumers. Marketing Intelligence & Planning, 26(6), 573–586.
• Leigh, J. H., Murphy, P. E., and Enis, B. N. (1988). A new approach to measuring socially responsible consumption tendencies. Journal of Macromarketing, 8 (1), 5-21.
• Mosavichechaklou, S., Bozbay, Z. (2018). Türk ve İran’lı tüketicilerin yeşil satın alma davranış öncüllerinin belirlenmesi, İşletme Araştırmaları Dergisi, 10 (4), 25-45.
• Mostafa, M.M., (2007). A hierarchical analysis of the green consciousness of the Egyptian consumer. Psychology and Marketing, Vol.24, No.5, 445-473.
• Roberts, J. A. (1993) Sex differences in socially responsible consumers' behavior. Psychological Reports, 73(1), 139–148.
• Roberts, J. A. (1996). Will the real socially responsible consumer please step forward?. Business Horizon, 39 (1), 79-83.
• Saba, C. (2019). Sürdürülebilir tüketim bağlaminda yeşil tüketim, yayınlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Samdahl, D.M. and Robertson, R., (1989). Social determinants of environmental concern: spesification and test of the model. Environment and Behavior, Vol.21 No.1, 57- 81. http://dx.doi.org/10.1177/0013916589211004.
• Sarkis, J., Cohen, M.J., Dewick, P., Schrioder, P., 2020. A brave new world: lessons from the COVID-19 Pandemic for transitioning to sustainable supply and production. Resour. Conserv. Recycl. 159 (104894) https://doi.org/10.1016/ j.resconrec.2020.104894.
• Schlegelmilch, B. B., Bohlen, G. M. & Diamantopoulos, A. (1996). The link between green purchasing decisions and measures of environmental consciousness. European Journal of Marketing, 30(5), 35-55.
• Schrader, U. (2007). The moral responsibilty of consumers as citizens. In the Journal Innovation and Sustainable Development, 1(1),79-96.
• Şen, M. ve Akgün S. (2021). Kurumsal sosyal sorumluluk anlayışının sivil toplum kuruluşlarına etkileri. Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, 7 (10).
• Severo, E. A., De Guimarães, J. C. F., & Dellarmelin, M. L. (2021). Impact of the covid-19 pandemic on environmental awareness, sustainable consumption and social responsibility: evidence from generations in Brazil and Portugal. Journal of Cleaner Production, 286, 124947.
• Straughan, R. D. & Roberts, J.A. (1999). Enviromental segmentation alternatives: look at green consumer behaviour in the millenium. Journal of Consumer Marketing, 16(6), 558-575.
• Şüküroğlu, V. K. (2018). Sürdürülebilirlik bağlamında tüketici vatandaş sorumluluğu, jass studies. The Journal of Academic Social Science Studies, Doi num-ber:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7424, Number: 65, Spring I 2018, p. 451-470.
• Tuğer, A. T., Dursun, İ. & Kabadayı, E. T. (2018). Çevreci tüketim davranışı: etkili faktörler ve teorik açıklamalar. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(4), 2978-3007.
• Uğurhan, Y. , Yaşar, İ. & Şener, B. (2018). Üniversite öğrencilerinin sosyal sorumlu satın alma davranışları profili üzerine bir araştırma. Erciyes İletişim Dergisi, 5 (3) , 174-186. Doı: 10.17680/Erciyesakademia.347742.
• Yaşar, L. D. & Saydan, R. (2019). Çevre bilinci ve çevreci ürün satinalma davranişinda demografik faktörlerin etkisi: van ili örneği. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4 (8), 126-143. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/vanyyuiibfd/issue/55931/766779.
• Yılmaz, M.K. ve Aytekin, R.İ. (2020). Genişletilmiş değer-tutum-davranış modeli bağlamında yeşil ürün satın alma davranışının incelenmesi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 439-465. doi: 10.17218/hititsosbil.786220.
• Yılmaz, V. ve Arslan, T., (2011). Üniversite öğrencilerinin çevre koruma vaatleri ve çevre dostu tüketim davranışlarının incelenmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt.11, Sayı:3, 1-10.
• Yücel, M. ve Ekmekçiler, Ü. S. (2008). Çevre dostu ürün kavramına bütünsel yaklaşım: temiz üretim sistemi, eko-etiket, yeşil pazarlama. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(26), 320-333.