AKRAN ZORBALIĞI KAVRAMININ LİSANSÜSTÜ TEZLERDE İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 19, 04.06.2021

Tarik Korkmaz , Mehmet Erkin , Zehra Atbaşı

Öz

Bu araştırmanın amacı, akran zorbalığı ile ilgili yazılan lisansüstü tezlerin içerik yönünden incelenmesidir. Araştırmanın amacı doğrultusunda, akran zorbalığı kavramı ile ilgili olarak Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) Ulusal Tez Merkezi’nde erişimine açık olan 46 tez incelemeye alınmıştır. Bu doğrultuda tezlerin şekil ve içerik açısından incelemesi yapılarak lisansüstü tezinin eğitim düzeyi, yayımlandığı yıl, cinsiyet, hangi anabilim dallarında yapıldığı gibi soruların yanıtları aranmıştır. Araştırma bulguları betimsel analiz tekniği ilkeleri dâhilinde frekans ve yüzde değerleri kullanılarak grafiklerle desteklenmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre; incelenen lisansüstü tezlerinin %89’unun yüksek lisans düzeyinde %11’inin ise doktora düzeyinde olduğu görülmüştür. Tezlerin yıllara göre dağılımına bakıldığında en çok tez üretilen yılın 15 taneyle (%33) 2018 yılı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Kullandıkları yönteme göre tezleri ele aldığımızda ağırlıklı olarak nicel (%46) ve nitel (%39) yöntemlerin kullanıldığı görülse de deneysel (%4) ve karma (%11) yönteme de yer verdikleri saptanmıştır. Lisansüstü tezlerin örneklem ve çalışma grupları incelendiğinde üzerinde en fazla çalışılan grubun %51 oran ile ortaokul düzeyi en az çalışılan düzeyin ise %6 oran ile okul öncesi eğitim düzeyi olduğu görülmektedir. Üretildiği bilim alanlarına göre tezler incelendiğinde ise; en fazla tezin üretildiği bilim alanının Psikoloji anabilim dalı (%24) ve ardından Eğitim Bilimleri (%22), Rehberlik ve Psikoloji (%20), Okul Öncesi Eğitimi (%4) ve Sosyal Hizmetler anabilim dallarının yer aldığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

akran zorbalığı, lisansüstü tezler, zorba davranış

Kaynakça

• Arslan Özdinçer, S. ve Savaşer, S. (2009). Okulda zorbalık. Milli Eğitim Dergisi, 184, 218-227.
• Barker, E., Arseneault, L., Brendgen, M., Fontaine, N., ve Maughan, B. (2008). Joint development of bullying and victimization in adolescence. Relations to delinquency and self-harm. American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 47, 1030-1038.
• Beaty, L. A., ve Alexeyev, E. B. (2008). The problem of school bullies: What the research tells us. Adolescence, 43(169), 1.
• Bilgin, N. (2006). Sosyal bilimlerde içerik analizi teknikler ve örnek çalışmalar. Ankara: Siyasal Kitabevi
• Bilgin, A. (2007). Yatılı ve gündüzlü ilköğretim okulu öğrencilerinin zorbalığa ilişkin görüşleri. Ege Eğitim Dergisi, 8(1), 1-18.
• Bowes, L., L. Arsenault, B. Maughan, A. Taylor, A. Caspi, ve T. E. Moffitt (2009). School, neighborhood, and family factors are associated with children’s bullying involvement: a nationally representative longitudinal study. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 48, 545-553.
• Bowes, L., B. Maughan, A. Caspi, T. E. Moffitt, ve L. Arseneault (2010). Families promote emotional and behavioural resilience to bullying: evidence of an environmental effect. Journal of Child Psychology & Psychiatry, 51, 809-817.
• Brendgen, M., Girard, A., Vitaro, F., Dionne, G., ve Boivin, M. (2016). Personal and familial predictors of peer victimization trajectories from primary to secondary school. Developmental Psychology, 52, 1103-1114.
• Bridge, B. (2003). Zorbalık: Bilinmeyen çeşitleri ve çözümleri. İstanbul: Beyaz Yayınları
• Burnukara, P. ve Uçanok, Z. (2012). İlk ve orta ergenlikte akran zorbalığı: Gerçekleştiği yerler ve baş etme yolları. Türk Psikoloji Yazıları, 15(29), 68-82.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları.
• Cappadocia, M.C., Weiss, J.A., ve Pepler, D. (2012). Bullying experiences among children and youth with autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 42, 266-277.
• Card, N.A. ve Hodges, E.V.E. (2008). Peer victimization among school-children: Correlations, causes, consequences, and considerations in assessment and intervention. School Psychology Quarterly, 23(4), 451–461.
• Chaux E, Molano A, Podlesky P. Socio-economic, socio-political and socio-emotional variables explaining school bullying: A country-wide multilevel analysis. Aggressive Behavior, 35(6), 520-529.
• Craig, W.M. ve Pepler, D.J. (1995, Mart). Aggression and victimization: Are they related? Society for Research on Child Development, Indianapolis.
• Çayak, S. , Eskici, M.(2017) Eğitim bilimleri anabilim dalında yapılan yüksek lisans tezlerine genel bir bakış. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 211-226.
• Çayırdağ, N. (2006). İlköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin okul kültürünü algılayışları ile zorbalık eğilimleri ve zorbalıkla baş etme düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Doğan Çevirgen, B. (2018). Geleneksel akran zorbalığı, sanal zorbalık ve ebeveyn izlemesinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü üniversitesi, Malatya.
• Doğan-Ateş, A. ve Yağmurlu B. (2010). Examining victimization in Turkish schools. European Journal of Educational Studies, 2(1), 31-37.
• Dölek, N. (2002). Öğrencilerde zorbaca davranışların araştırılması ve önleyici bir program modeli (Doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Ergün, N. (2015). Erken ergenlerde okul, aile ve demografik değişkenlere göre akran zorbalığının incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Espelage, D.L., ve Swearer, S.M. (2003). Research on school bullying and victimization: What have we learned and where do we go from here? School Psychology Review, 32, 365–383.
• Farrington, D. P. (1993). Understanding and preventing bullying. Chicago Journals, 17, 381-458.
• Furniss, C. (2000). Bullying in schools: it’s not a crime - is it. Education and The Law, 12(1), 9-29.
• Genç, G. (2007). Genel liselerde akran zorbalığı ve yönetimi (Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Graham, S., Bellmore, A. D. ve Mize, J. (2006). Peer victimization, aggression, and their co-occurrence in middle school: Pathways to adjustment problems. Journal of Abnormal Child Psychology: An Official Publication of the International Society for Research in Child and Adolescent Psychopathology, 34(3), 363–378.
• Gültekin, Z. ve Sayıl, M. (2005). Akran zorbalığını belirleme ölçeği geliştirme çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 8(15), 47-61. Kapıcı, E.G. (2004). İlköğretim öğrencilerinin zorbalığa maruz kalma türünün ve sıklı-ğının depresyon, kaygı ve benlik saygısıyla ilişkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(1), 1-13.
• Kartal, H. (2009). Öğretmen adaylarının uygulama okullarındaki zorbalıkla ilgili değerlendirmeleri. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 141-172.
• Kocaşahan, N. (2012). Lise ve üniversite öğrencilerinde akran zorbalığı ve sanal zorbalık (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• Kocatürk, M. (2014) . Ortaokul öğrencelerinde akran zorbalığı ile siber zorbalık ara-sındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üni-versitesi, İstanbul.
• Koç, Z (2006). Lise öğrencilerinin zorbalık düzeylerinin yordanması (Doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kowalski, R.M. ve Limber, S. P. (2013). Psychological, physical, and academic corre-lates of cyberbullying and traditional bullying. Journal of Adolescent Health, 53(1), 13-20.
• Longaretti, L. (2001). Making schools safe for learning. EQ Australia, 1, 39-41.
• Mundy, L.K., Canterford, L., Kosola, S., Degenhardt, L., Allen, N.B. ve Patton, G.C. (2017). Peer victimization and academic performance in primary school children. Academic Pediatrics, 17(8), 830-836.
• Nansel, T. R., Overpeck, M., Pilla, R.S., Ruan, W. J., Simons-Morton, B. ve Peter Scheidt, P. (2001). Bullying behaviors among US youth: prevalence and association with psychosocial adjustment. Jama, 285(16), 2094-2100.
• Nishioka, V., Coe, M., Burke, A., Hanita, M., ve Sprague, J. (2011). Student-reported overt and relational aggression and victimization in grades 3-8. Issues and Answers Report, REL 2011(114), 1-42.
• Olweus, D. (1999). Sweden. İçinde P. K. Smith, Y. Morita, J. Junger-Tas, D. Olweus, R. Catalano ve P. Slee (Eds.), The nature of school bullying: A cross national perspective. London and New York: Routledge.
• Olweus, D. (2005). A useful evaluation design, and effects of the Olweus bullying prevention program. Psychology, Crime & Law, 11, 389-402.
• Olweus, D. (1993). Bullying At School: What we know and what we can do. Oxford: Blackwell.
• Papatya, E. ve Yaşar, Ş. (2015). İlkokul matematik derslerine yönelik yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 113-124.
• Perren, S. ve Alsaker, F. D. (2006). Social behavior and peer relationships of victims, bully-victims and bullies in kindergarten. Journal of Child Psychology and Pschiatry, 47(1), 45-57.
• Psunder, M. (2010). The identification of teasing among students as an indispensable step towards reducing verbal aggression in schools. Educational Studies, 36(2), 217-228.
• Solberg, M.E. ve Olweus, D. (2003). Prevalence estimation of school bullying with the Olweus Bully/Victim Questionnaire. Aggressive Behavior, 29(3), 239-268.
• Smith, P.K. ve Sharp, S. (1994). The problem of school bullying. İçinde P.K. Smith ve S. Sharp (Eds). School bullying: Insights and perspectives. London: Routledge.
• Swearer, S.M. ve Hymel, S. (2015). Understanding the psychology of bullying: Moving toward a social-ecological diathesis–stress model. American Psychologist, 70(4), 344.
• Tani, F., Paul S., Greenman, B., Schneider, H. ve Manuela, F. (2003). Bullying and the big five: A study of childhood personality and participant roles in bullying incidents. School Psychology International, 24(2), 131-146.
• Tekin, M. (2006). Sınıf öğretmenlerinin ilköğretim okullarında öğrenim gören öğrencilerin zorbalığa maruz kalmaları ile ilgili tutum ve görüşleri. I. Şiddet ve Okul Sempozyumu, İstanbul: MEB ve UNICEF İşbirliği.
• Whitney, I. ve Smith, P. K. (1993). A survey of the nature and extent of bullying in jun-ior, middle and secondary schools. Educational Research, 32,3-25.
• Ziegler, S. ve Rosenstein-Manner, M. (1991). Bullying at school: Toronto in an interna-tional context. Canada: Toronto Board of Education, Research Services.