KAPSAYICI EĞİTİM; SIĞINMACI ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÖĞRENCİLERE YÖNELİK ÖZEL EĞİTİM ÖĞRETMENLERİNİN GÖRÜŞLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 49 - 65, 20.12.2024

Mehmet Küçükgöz

https://doi.org/10.69485/tseji.1418508

Öz

Kapsayıcı eğitim, ilk dönemlerinde özel gereksinimi olan bireyler için ön plana çıkarken; günümüz dünyasında artık çok boyutlu olarak değerlendirilmekte ve bireylerin yeteneği, etnisitesi ve sosyal sınıfı gibi çeşitli durumları da dikkate alan bir bakış açısı ile kabul görmektedir. Kapsayıcı eğitimde her kültür ve her birey değerlidir. Özel gereksinimli bireylere de bu değer kapsamında önem verilmektedir. Bir ülkede sığınmacı durumunda olan özel gereksinimli bireyler ve bu bireylerle ilgili yapılan çalışmalar düşünüldüğünde; bu çalışmanın alan için yararlı olacağı değerlendirilmektedir. Gerçekleştirilen bu araştırma ile kapsayıcı sınıf ortamlarında sığınmacı olarak bulunan özel gereksinimi olan öğrencilerin yaşadığı güçlüklerin tesbit edilmesine yönelik özel eğitim öğretmenlerinin görüşlerinin incelenmesi hedeflenmiştir. Türkiye’de sığınmacı öğrencilerin yoğun olduğu illerden biri de Kahramanmaraş’tır. Bu doğrultuda Kahramanmaraş’ta görev yapan ve sınıfında sığınmacı olarak özel gereksinimli öğrencisi olan 26 özel eğitim öğretmeni ile görüşmeler yapılmıştır. Öğretmen görüşleri nitel araştırma yaklaşımı kapsamında yarı yapılandırılmış görüşme formları kullanılarak belirlenmiştir. Görüşme soruları alan uzmanlarından görüşler alınarak geliştirilmiş ve gönüllük esasında görüşmeler yapılmıştır. Araştırma verileri içerik analiziyle incelenmiş ve bulgular ortaya konmuştur. Araştırma bulgularında sığınmacı özel gereksinimli öğrenciler ile ilgili yaşanılan güçlükler ve eğitimlerine yönelik öneriler ön plana çıkmıştır. Yaşanılan temel güçlükler arasında “aileler ile iletişim kuramama, öğrencilerin dil farklılığı, kültürel farklılık, akran dışlaması, sınıf uyum problemi, davranış problemleri ve akademik başarısızlık” yer alırken; getirilen öneriler arasında “Türkçe dil öğretimi, aile eğitimi, tercüman desteği, kültürel uyum, sosyal etkinlik arttırımı ve destek eğitim” ön plana çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sığınmacı özel gereksinimli, Özel eğitim, Kapsayıcı eğitim, Bütünleştirme eğitimi, Türkçe dili öğretimi, Yarı yapılandırılmış görüşme yöntemi

Kaynakça

• Açıkgöz, A (2019) Türkiye’de ilkokul eğitimi alan geçici koruma statüsündeki çocuklara verilen eğitim sorunları ve çözüm önerileri [Yüksek lisans tezi] Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi http://acikerisim.ohu.edu.tr:8080/xmlui/handle/11480/7910
• Alberto, P A and Troutman, A C (2012) Applied behavior analysis for teachers (Çev H Sarı, 2 baskı) Nobel Akademi (Orijinal çalışma 2012 yılında yayımlandı)
• Aydın, S (2019) Geçici koruma altındaki 4-5 yaş grubu Suriyeli çocukların sosyal becerileri ile problem davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Başar, M, Akan, D ve Çiftçi, M (2018) Mülteci öğrencilerin bulunduğu sınıflarda öğrenme sürecinde karşılaşılan sorunlar Kastamonu Education Journal, 26(5), 1571-1578 https://doi.org/10.24106/kefdergi.427432
• Cülha, A ve Demirtaş, H (2020) Dezavantajlı bir grup olarak geçici koruma statüsündeki öğrencilerin eğitim öğretim hizmetlerinden yararlanma durumları Harran Maarif, 5(2), 46-75 http://dx.doi.org/10.22596/2020.0502.46.75
• Doğan, S ve Özdemir, Ç (2019) Sivas ilinde öğrenim gören yabancı uyruklu öğrencilerin okul iklimine etkisinin incelenmesi Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(69), 124-141
• Düzel, B ve Alış, S (2018) Düzensiz göçle gelen Suriyeli mülteci çocuklar bağlamında Türkiye’de refakatsiz göçmen çocukların durumu ve başlıca risklerin değerlendirilmesi Asia Minor Studies Dergisi, 6 (AGP Özel Sayısı), 258-274
• Eker, A, Karnas, M, & Alpaydın, B (2023) Educational Challenges that Syrian Refugee Students with Disabilities Experience International Journal of Modern Education Studies, 7(2)
• Erdem, C (2017) Sınıfında mülteci bulunan sınıf öğretmenlerinin yaşadıkları öğretimsel sorunlar ve çözüme dair önerileri Medeniyet Eğitim Araştırmaları, 1(1), 26-42
• Eren, Z (2019) Yönetici ve öğretmen görüşlerine göre göçmen çocukların eğitim sorunları ve çözüm önerileri Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 213-234
• Gause, C P (2011) Diversity, equity, and inclusive education: A voice from the margins Springer Science & Business Media (Vol 65)
• Gözüküçük, M & Kıran, H (2016) Anadili Türkçe olmayan ilkokul öğrencilerine ilkokuma yazma öğretiminde karşılaşılan sorunlar Aydın TÖMER, 1(1), 47-64
• Güzel, S (2019) Türkiye’de öğrenim gören geçici koruma altındaki Suriyeli öğrencilerin uyum problemlerinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara
• Harunoğulları, M (2016) Suriyeli sığınmacı çocuk işçiler ve sorunları: Kilis örneği Göç Dergisi, 3(1), 29-63
• İra, N & Gör, D (2018) Eğitim fakültesi öğretim üyelerinin kapsayıcı eğitime yönelik görüşleri Turkish International Journal of Special Education and Guidance & Counseling, 7(2), 29-38
• Karaca, M A, Kılıç, K, & Sarı, H (2021) Ebeveynlerin otizmli çocuklarıyla ilgili günlük yaşam süreçlerinde karşılaştıkları güçlüklerin incelenmesi Turkish Special Education Journal: International, 3(2), 1-26
• Kaya, İ & Aydın, H (2013) Türkiye’de anadilde eğitim sorunu: Zorluklar, deneyimler ve iki dilli eğitim modeli önerileri İstanbul: UKAM
• Kızılkoyun, F (2017) Türkiye’de 4.5 Milyon Göçmen Yaşıyor, 17 Aralık tarihli köşe yazısı, http://www.hurriyet.com.tr/gundem/turkiyede-4-5-milyon-gocmen-yasiyor-40681331 (Erişim Tarihi: 23.11.2023)
• Kucukgoz, M, & Ozaydin, L (2023) A case study on the educational evaluation and diagnosis process of children with autism spectrum disorder Pedagogical Research, 8(1) https://doi.org/10.29333/pr/12606
• MEB (2018) Geçici koruma statüsündeki bireylere yönelik özel eğitim hizmetleri kılavuz kitabı https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_12/07143429_ozel_egitim_hizmetleri_kilavuzu.pdf (Erişim Tarihi: 01.11.2023)
• Metin, N (2015) Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitim (N Baykoç, Ed), Eğiten Kitap (Orijinal çalışma 2015 yılında yayımlandı)
• Moralı, G (2018) Suriyeli mülteci çocuklara Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde karşılaşılan sorunlar Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi 5 (15), 1426-1449
• Sarı, H (2003) Özel eğitime muhtaç çocukların eğitimleriyle Iilgili çağdaş öneriler (2 Baskı) Ankara: Pegem Yayınları
• Sarı, H, Pürsün, T (2016) Özel eğitimde etkili kaynaştırma/bütünleştirme Ankara: Nobel Yayıncılık
• Sarıer, Y (2020) Türkiye’de mülteci öğrencilerin eğitimi üzerine bir meta-sentez çalışması: Sorunlar ve çözüm önerileri Eğitimde Yeni Yaklaşımlar, 3(1), 80-111
• Şimşir, Z, ve Dilmaç, B (2018) Yabancı uyruklu öğrencilerin eğitim gördüğü okullarda öğretmenlerin karşılaştığı sorunlar ve çözüm önerileri İlköğretim Online, 17(2), 1116-1134
• Songür, N, ve Olgun, O (2020) Geçici koruma statüsündeki Suriye kökenli öğrencilerin eğitim gördükleri ilkokullarda yaşanan sorunlar: Ankara-Altındağ ilçesi örneği Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 55(4), 2969-2996 Tamer, M. G. (2017) Geçici koruma kapsamındaki Suriyeli çocukların Trabzon devlet okullarındaki durumu Göç Dergisi (GD), 4(2), 119-152
• Tekin Babuç, Z. (2018) Mersin ilindeki Suriyeli çocukların aile ve sosyal ilişkilerinde yaşadıkları ambivalansın ilişkisel sosyolojik bir analiz Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 21(2), 317-355
• Tosun, A., Yorulmaz, A., Tekin, İ., & Yildiz, K. (2018) Mülteci öğrencilerin eğitim sorunları, eğitim ve din eğitiminden beklentileri: Eskişehir örneği Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 107-133
• Ünal, R. & Yel, S. (2019) Development of a social acceptance scale for inclusive education Universal Journal of Educational Research, 7(10), 2187 – 2198 doi:10.13189/ujer.2019.071017
• UNHCR. (2020) Türkiye: Kilit veriler ve sayılar, 15 Ağustos tarihli istatistik https://www.unhcr.org/tr/unhcr-turkiye-istatistikleri (Erişim Tarihi: 21.11.2023)
• UNICEF. (2014) Eliminating discrimination against children and parent based on sexual orientation and/or gender identity (Erişim Tarihi: 20.011.2023) https://www.unicef.org/media/91126/file
• UNICEF. (2017) Türkiye’de “kayıp bir kuşak” oluşmasını önlemek (Erişim tarihi:10.11.2023) https://www.unicef.org/turkiye/media/5361/file/Türkiye%27deki%20Suriyeli%20Çocuklar%20Bilgi%20Notu%20Ocak%202017.pdf
• Uğur, N. (2017) Anadili eğitim dilinden farklı olan öğrencilerin yaşadıkları sorunların çözümlenmesi (Diyarbakır ili örneği) Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Uysal, A. (2019) Geçici koruma altında olan Suriyeli öğrencilerin lise düzeyinde eğitimlerinde karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri: Bir çoklu durum çalışması [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya
• Yazıcı, Z. & Temel, Z. F. (2012) İki dilli ve tek dilli çocuklarda dil gelişimi okuma olgunluğu ilişkisi Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(22), 145-158
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2018) Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Yılmaz, F. & Şekerci, H. (2016) Anadil sorunsalı: Sınıf öğretmenlerinin deneyimlerine göre ilkokul öğrencilerinin yaşadıkları sorunlar Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 4(1), 47-63
• Yurdakul, A., & Tok, T. N. (2018) Öğretmen gözüyle göçmen/mülteci öğrenci Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2), 46-58