MULTİPL SKLEROZ (MS) HASTALARININ YAŞAM KALİTESİNİN YORDANMASINDA SOSYODEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERİN VE ALGILANAN SOSYAL DESTEĞİN ETKİSİ

Yıl 2019, Sayı: 14, 10 - 26, 30.12.2019

Meral Öztürk , Şadiye Tek

https://doi.org/10.46218/tshd.1139319

Cited By: 1

Öz

Amaç: Çalışmanın amacı multipl skleroz (MS) hastalarının sosyodemografik özellikleri (cinsiyet, yaş, medeni durum, eğitim
düzeyi, gelir düzeyi, MS tipi ve MS süresi) ve algıladıkları sosyal desteğin yaşam kalitesi üzerinde etkisini incelemektir. Yöntem:
İlişkisel tarama modelinin kullanıldığı çalışmada, Zimet vd. (1988) tarafından geliştirilen ‘Algılanan Sosyal Destek Ölçeği
(MSPSS) ile Vickrey vd. (1995) tarafından geliştirilen, bileşik fiziksel sağlık (BFS) ve bileşik mental sağlık (BMS) alt boyutlarını
içeren ‘Multipl Skleroz Yaşam Kalitesi Ölçeği (MSQOL-54) kullanılmıştır. Çalışmanın örneklemi İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli
ve Sivas illerinde yaşayan 310 MS hastasından oluşmaktadır. Veriler Hiyerarşik Regresyon Analizi ile test edilmiştir. Bulgular:
Katılımcıların 191’i kadın, 119’u erkek olup, yaş ortalamaları 37,63±9,41’dir. Katılımcılar yüksek düzeyde sosyal destek algısına
ve orta düzeyde yaşam kalitesine sahiptir. Yaşam kalitesinin BFS alt boyutunu cinsiyet, MS süresi, eğitim ve sosyal destek algısı
anlamlı düzeyde yordamaktadır. Yaşam kalitesinin BMS alt boyutunu cinsiyet, yaş, eğitim düzeyi ve sosyal destek anlamlı
düzeyde yordamaktadır. Sonuç: Sosyal desteğin yaşam kalitesi üzerindeki anlamlı etkisi tıbbi sosyal hizmet alanında çalışan
uzmanların MS hastalarının yaşam kalitelerini yükseltmede önemli rol üstlenebileceklerini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Multipl skleroz, algılanan sosyal destek, yaşam kalitesi, tıbbi sosyal hizmet

Kaynakça

• 1. Amato, M. P., Ponziani, G., Rossi, F., Liedl, C. L., Stefanile, C., & Rossi, L. (2001). Quality of life in multiple sclerosis: The impact of depression, fatigue and disability. Multiple Sclerosis Journal, 7(5), 340–344. doi:10.1177/135245850100700511
• 2. Ascherio, A., & Munger, K. L. (2008). Epidemiology of multiple sclerosis: from risk factors to prevention. Seminars in Neurolgy, 28(1), 17-28. doi:10.1055/s-2007-1019126
• 3. Ayaz S., Efe Ş., & Korukluoğlu S. (2008). Jinekolojik kanserli hastaların algıladıkları sosyal destek düzeyleri ve etkileyen faktörler. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 28(6), 880-885.
• 4. Aygünoğlu, S. K., Çelebi, A., Vardar, N., & Gürsoy, E. (2015). Multipl skleroz hastalarında yorgunluğun depresyon, özürlülük ve yaşam kalitesi ile ilişkisi. Nöro Psikiyatri Arşivi, 52:247-251. doi:10.5152/npa.2015.8714
• 5. Bahar A. (2006). Diabetes mellituslu hastaların anksiyete ve depresyon düzeylerinin belirlenmesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 1(1), 3-16.
• 6. Bakar, E. E. (2008). Multipl skleroz’lu hastalarda yaşam kalitesi ölçeği “MusiQol” ile özürlülük ölçeği “MSFC” nin korelasyonu (Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi). Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı, Manisa.
• 7. Bergman, A. S., Lewiston, N. J., & West, A. M. (1979). Social work practice and chronic pediatric illness. Social Work in Health Care, 4(3), 265-274.
• 8. Bird, D. C., & Rieker, P. P. (2008). Gender and health: The effects of constrained choices and social policies. New York: Cambridge University Press.
• 9. Boz, C. (2017). 31 Mayıs 2017: Dünya MS Günü. Erişim tarihi: 3 Aralık 2019, https://www.noroloji.org.tr/haber/258/31-mayis-2017-dunya-ms-gunu
• 10. Boz, C., Terzi, M., & Bölükbaşı, O. (2016). Soru ve yanıtlarla multipl skleroz. İstanbul: Ömür Matbaacılık.
• 11. Börü, Ü. (2011). Multipl skleroz olgularında yaşam kalitesi: Fiziksel özürlülük ve depresyonun etkisi? Journal Of Mood Disorders, 1(2), 63-7. doi:10.5455/jmood.20110419054303
• 12. Burstrom, K., Johannesson, M, & Diderichsen, F. (2001). Swedish population health-related quality of life results using the EQ-5D. Qual Life Res, 10, 621–635.
• 13. Caplan, G. (1974). Support systems and community mental health: Lectures on concept development. Behavioral Publications.
• 14. Ciritçi, E. (2002). Multipl sklerozis’li hastalarda fizyoterapi ve rehabilitasyonun günlük yaşam aktivitelerine ve yaşam kalitesine etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• 15. Cohen, S., & Wills, T. A. (1985). Stress, social support and the buffering hypothesis. Psychological Bulletin, 98: 310-357.
• 16. Costa, D. C., Sá, M. J., & Calheiros, J. M. (2012). The effect of social support on the quality of life of patients with multiple sclerosis. Arquivos De Neuro-Psiquiatria, 70(2), 108-113. 24
• 17. Costa, D. C., Sá, M. J., & Calheiros, J. M. (2017). Social support network and quality of life in multiple sclerosis patients. Arquivos De Neuro-Psiquiatria, 75(5), 267-271.
• 18. Courtenay, W. H. (2000). Behavioral factors associated with disease, injury, and death among men: Evidence and implications for prevention. The Journal of Men’s Studies, 9(1), 81-142.
• 19. DSÖ. (2012). WHOQOL-SRPB Field-test instrument. Erişim tarihi: 4.09.2019. Erişim adresi: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/77777/WHO_MSD_MER_Rev.2012.04_eng.pdf?se quence=1
• 20. Eker, D., & Arkar, H. (1995). Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeğinin faktör yapısı, geçerlilik ve güvenirliği. Türk Psikologlar Dergisi, 10(34), 45-55.
• 21. Eker, D., Arkar, H., & Yaldız, H. (2001). Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği’nin gözden geçirilmiş formunun faktör yapısı geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 12(1), 17-25.
• 22. Ersin, F., & Güler, S. B. (2018). Multipl skleroz hastalarının yaşam kalitesi ve ruhsal durumları. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 21(1), 42-50.
• 23. Ertekin, Ö., Özakbaş, S., Çınar, B. P., Algun, Z. C., & İdiman, E. (2013). Klinik izole sendrom ve multipl skleroz hastalarında fiziksel aktivite düzeyi, egzersiz algısı ve yaşam kalitesinin karşılaştırılması. Nöro Psikiyatri Arşivi, 52(2), 116-121.
• 24. Fraser, R. T., Clemmons, D. C., & Bennett, F. (2002). Multiple sclerosis: Psychosocial and vocational interventions. New York: Demos Medical Publishing.
• 25. Gulick, E. E. (1994). Social support among persons with multiple sclerosis. Research in Nursing & Health, 17(3), 195-206.
• 26. Hanmer, J., Lawrence, W. F., Anderson, J. P., Kaplan, R. M., & Fryback, D. G. (2006). Report of nationally representative values for the non-institutionalized US adult population for 7 health-related quality-oflife scores. Medical Decision Makin, 26,391–400. doi: 10.1177/0272989X06290497
• 27. Heckert, M. T., Droste, E. H., Adams, J. P., Griffin, M. C., Roberts, L. L., Mueller, M. A., & Wallis, H. A. (2002). Gender differences in anticipated salary: Role of salary estimates for others, job characteristics, career paths, and job inputs. Sex Roles, 47, 139–151. doi: 10.1023/A:1021095005694
• 28. Hodges, K., & Winstanley, S. (2012). Effects of optimism, social support, fighting spirit, cancer worry and internal health locus of control on positive affect in cancer survivors: A path analysis. Stress Health, 28(5), 408-415.
• 29. House, J. S. (1981). Work stress and social support. Addison-Wesley Series on Occupational Stress.
• 30. IFSW & IASSW (2014). Global definition of social work. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2019, www.ifsw.org/what-is-social-work/global-definition-of-social-work/
• 31. Isaksson, A., Ahlström, G., & Gunnarsson, L. (2005). Quality of life and impairment in patients with multiple sclerosis. Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry, 76:64-69.
• 32. İdiman, E., Uzunel, F., Özakbaş, S., Yozbatıran, N., Oğuz, M., Çallıoğlu, B., Gökçe N., & Bahar, Z. (2006). Cross-cultural adaptation and validation of multiple sclerosis quality of life questionnaire (MSQOL-54) in a Turkish multiple sclerosis sample. Journal of The Neurological Sciences, 240(1-2), 77-80. 25
• 33. Janardhan, V., & Bakshi, R. (2002). Quality of life in patients with multiples slerosis: The ımpact of fatigue and depression. Journal of The Neurological Sciences, 205(1), 51-58
• 34. Jaracz, K., Pawlak, M., Górna, K., Kołcz, B., Wołoszyn, D., & Kozubski, W. (2010). Quality of life and social support in patients with multiple sclerosis. Neurologia I Neurochirurgia Polska, 44(4), 358-365.
• 35. Johnson, J. A., Pickard, A. S. (2000). Comparison of the EQ-5D and SF-12 health surveys in a general population survey in Alberta, Canada. Med Care, 38: 115–121.
• 36. Jones, E., Pike, J., Marshall, T., & Ye, X. (2016). Quantifying the relationship between increased disability and health care resource utilization, quality af life, work productivity, health care costs in patients with multiple sclerosis in the US. BMC Health Services Research, 16(1):294. doi:10.1186/s12913-016-1532-1
• 37. Koçoğlu, D., & Akın, B. (2009). Sosyoekonomik eşitsizliklerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve yaşam kalitesi ile ilişkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 2(4), 145-154.
• 38. Küçük, F., Kara, B., Poyraz, E. Ç., & İdiman, E. (2016). Improvements in cognition, quality of life, and physical performance with clinical pilates in multiple sclerosis: A randomized controlled trial. Journal of Physical Therapy Science, 28(3), 761-768.
• 39. Lalremruati, C. (2017). Perceived social support and quality of life of people living with HIV/AIDS in Aizawl. Imperial Journal of Interdisciplinary Research, 3(5).
• 40. Li, M. Y., Yang, Y. L., Liu, L., & Wang, L. (2016). Effects of social support, hope and resilience on quality of life among chinese bladder cancer patients: A cross-sectional study. Health and Quality of Life Outcomes, 14(1), 73. doi:10.1186/s12955-016-0481-z
• 41. Liu, H., & Umberson, D. J. (2008). The times they are a changin': Marital status and health differentials from 1972 to 2003. Journal of Health and Social Behavior, 49(3), 239-253.
• 42. Lubetkin, E. I., Jia, H., Franks, P., & Gold, M. R. (2005). Relationship among sociodemographic factors, clinical conditions, and health-related quality of life: examining the EQ-5D in the US general population. Quality of Life Research, 14(10), 2187-2196.
• 43. Miller, A., & Dishon, S. (2006). Health-related quality of life in multiple sclerosis: The impact of disability, gender and employment status. Quality of Life Research, 15(2), 259-271.
• 44. Müezzinoğlu, T. (2004). Yaşam kalitesi. Üroonkoloji Derneği, 1: 25-29.
• 45. Oktik, N., Bozyer, Ü., Durdu, Z., İrez, G., Kökalan, F., & Top, A. (2004). Huzurevinde yaşam ve yaşam kalitesi: Muğla örneği. Muğla: Muğla Üniversitesi Yayınları. 46. Öz, H. S. (2013). Multipl sklerozlu hastaların stresle baş etme tarzlarının ve psikiyatrik belirtilerinin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara. 47. Polat, C. (2013). Multipl skleroz izlem ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. 48. Ross, C. E., & Van Willigen, M. (1997). Education and the subjective quality of life. Journal of Health and Social Behavior, 38, 275–297. 26 49. Rudick, R. A., Miller, D., Clough, J. D., Gragg, L. A., & Farmer, R. (1992). Quality of life in multiple sclerosis: Comparision with inflamatorry bowel disease and romatoid arthrits. Archives of Neurology, 49(12), 1237-1242. 50. Schwartz, C., & Frohner, R. (2005). Contribution of demographic, medical and social support variables in predicting the mental health dimension of quality of life among people with multiple sclerosis. Health & Social Work, 30(3), 203-212. doi.: 10.1093/hsw/30.3.203 51. Sheremata, W. A. (2006). 100 questions ve answers about multiple sclerosis. Boston: Jones and Bartlett Publishers. 52. Soyuer, F., Mirza, M., & Öztürk, A. (2005). Multipl skleroz’da yaşam kalitesi üzerine yorgunluk ve yetersizliğin etkisi. Erciyes Tıp Dergisi, 27(4), 147-151. 53. Svalastog, A. L., Donev, D., Jahren Kristoffersen, N., & Gajović, S. (2017). Concepts and definitions of health and health-related values in the knowledge landscapes of the digital society. Croatian Medical Journal, 58(6), 431–435. doi:10.3325/cmj.2017.58.431. 54. Thoits, P. A. (2010). Stress and health: Major findings and policy implications. Journal of Health and Social Behavior, 51 (Special Issue), S41-S53. 55. Turan, Ö. F. (2018). “Birincil ilerleyici multipl skleroz” hastalığı, Türkiye'de ilk kez Uludağ Üniversitesi'nde tedavi edildi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2019, www.milliyet.com.tr/birincil-ilerleyici-multipl-skleroz-bursayerelhaber- 2860569/ 56. Tülek, Z. (2006). Düzenli sağlık kontrolüne alınan multiplskleroz'lu hastalarda yaşam kalitesinin belirlenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. 57. Undén, A. L., Elofsson, S., Andréasson, A., Hillered, E., Eriksson, I., & Brismar, K. (2008). Gender differences in self-rated health, quality of life, quality of care, and metabolic control in patients with diabetes. Gender Medicine, 5(2), 162-180. 58. Vickrey, B. G., Lee, L., Moore, F., & Moriarty, P. (2015). EDSS Change relates to physical hrqol while relapse occurrence relates to overall hrqol in patients with multiple sclerosis receiving subcutaneous interferon β-1a. Multiple Sclerosis İnternational. doi:10.1155/2015/631989 59. Vickrey, B., Hays, R. D., Harooni, R., Myers, L. W., & Ellison, G. W. (1995). A health-related quality of life measure for multiple sclerosis. Quality of Life Research, 4(3), 187-206. 60. Warren, S., & Warren, G. K. (2001). Multiple Sclerosis. Malta: World Health Organization Geneva. 61. Yılmaz, N. Ç. (2006). Multipl skleroz ve otoimmünüte (Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi). T.C. Sağlık Bakanlığı Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi II. Nöroloji Kliniği, İstanbul. 62. Zengin, O., Erbay, E., Yıldırım, B., & Altındağ, Ö. (2017). Quality of life, coping, and social support in patients with multiple sclerosis: A pilot study. Turkish Journal of Neurology, 23