DİYALİZ HASTALARININ AİLE İŞLEVSELLİĞİ ÜZERİNE NİCEL BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2023, Sayı: 22, 1 - 20, 11.01.2024

Elvan Yavuz , Esra Çalık Var

https://doi.org/10.46218/tshd.1272668

Öz

Bu araştırmanın amacı kronik böbrek yetmezliğine sahip olup, diyalize girmek zorunda olan, hastalığından dolayı zamanının belli bir kısmını diyalizde geçiren diyaliz hastalarının aile işlevselliklerinin bazı değişkenlere göre incelenmesidir. Araştırmanın çalışma grubunu Ankara’da bulunan iki özel diyaliz merkezi ve bir üniversite hastanesinin diyaliz bölümünde tedavi olan 200 hasta oluşturmaktadır. Araştırmada kişisel bilgi formu ve aile değerlendirme ölçeği (ADÖ) veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Araştırma verilerine göre, katılımcıların çoğu erkektir, 46-60 yaş aralığındadır, lise mezunudur, 1-5 yıldır kronik böbrek yetmezliğine sahiptir, hastalığından dolayı herhangi bir sosyal hizmet kurumundan yararlanmayanların oranı fazladır. Araştırmanın sonucuna göre, hastaların; medeni durum, çocuk sayısı, ekonomik durumu, çalışma durumları, eğitim durumu, aile üyelerinde kronik hastalık bulunma durumu ile ilgili değişkenler aile işlevselliğini farklılaştırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Aile, Aile İşlevi, Diyaliz, Kronik Böbrek Yetmezliği, Tıbbi Sosyal Hizmet

Kaynakça

• Arat, Z. (2006). Hemodiyaliz hasta ve yakınlarında tükenmişlik sendromu, hasta yakınlarının yaşam kalitelerinin değerlendirilmesi ve etkileyen faktörler. Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Ankara.
• Asan, T. (2007). Kronik böbrek yetmezliği tanısı alan hastaların ailelerinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, İstanbul.
• Aydemir, Ç., Cebeci, S., Göka, E., Kasım, İ., Tüzer, V. (2002). Kronik böbrek yetmezliği hastalarının yakınlarında yaşam kalitesi ve psikiyatrik semptomlar. Kriz Dergisi,10 (2):29-40.
• Biçer, S., Şahin, F., Sarıkaya, Ö. (2013). Hemodiyaliz hastalarının yeterli diyaliz hakkında bilgi düzeylerinin incelenmesi ve bu konuda eğitilmesi. Bozok Tıp Dergisi, 3(3).
• Budak, B. (1999). Çocukluk çağı lösemileri ve sosyal destek sistemlerinin aile işlevlerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Bulut, I. (1990). Aile değerlendirme ölçeği el kitabı. Ankara, Özgüzeliş Matbaası.
• Bulut, I. (1993). Ruh hastalığının aile işlevlerine etkisi. T.C Başbakanlık Kadın ve Sosyal Hizmetler Müsteşarlığı Yayınları, Ankara.
• Bülbül, E. (2010). Hasta, hasta yakınları ve sağlık profesyonelleri gözüyle hemodiyaliz hastalarının yaşam kalitesi. Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, İstanbul.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E.K., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. 21.Baskı. Ankara, Pegem Akademi.
• Ching Luck Suet, W. (2001). The quality of life for Hong Kong dialysis patients. Journal of advanced nursing, 35(2), 218-227.
• CNSW (2003): Standards of practice for nephrology social work (5th ed). New York: National Kidney Foundation, 7-9.
• Çelik, H.C., Acar, T. (2007). Kronik hemodiyaliz hastalarında depresyon ve anksiyete düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Fırat Tıp Dergisi, 12 (1):023-027.
• Edmondson, J.C. (2001). Chronic pain and the placebo effect. Comprehensive textbook of psychiatry. Sadock B, Sadock (Ed), 7. baskı, Lippincott Williams and Wilkins, s.1981-2001.
• Epstein, N. B., Baldwin, L. M., & Bishop, D. S. (1983). The mcmaster family assessment device. Journal of Marital and Family Therapy, 9(2), 171-180.
• Erbay, E., Zengin, O., Yıldırım, B., Yıldırım, T., Abudalal, A. (2016). Kronik böbrek yetmezliği hastalarının kaygı düzeyleri ve başetme tutumları. Hacettepe Üniversitesi Nefroloji Bilim Dalı Örneği. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi, 25 (1):95-99.
• Erkenekli, M., Uzun, Z., Gümüş, Ö.D. (2012). Sosyoekonomik statü ve sosyal değerler ilişkisine yönelik bir inceleme. Savunma Bilimleri Dergisi,11(2):125-147.
• Evans, R.W., Manninen, D.L., Garrison, L.P, et al. (1985) The quality of Life of patients with end-stage renal diseases. New England Journal of Medicine, 312:553-559
• Frude, N. (1991). Understanding family problems. Chishester: John Wiley and sons.
• Gökler, I. (2008). Sistem yaklaşımı ve sosyal ekolojik yaklaşım çerçevesinde oluşturulan kavramsal model temelinde kronik hastalığı olan çocuklar ve ailelerinde psikolojik uyumun yordanması. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, Ankara.
• Gülpak, M., Kocaöz, S. (2014). Hemodiyaliz tedavisi alanlara bakım veren bireylerin bakım yükü ve etkileyen faktörler. TAF Preventive Medicine Bulletin, 13:(2).
• Hiçdurmaz, D., Öz, F. (2009). Hemodiyaliz ve sürekli ayaktan periton diyalizi uygulanan hastaların stresle başa çıkma biçimleri. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 16 (3):001-016.
• Işıkhan, V. (2005). Türkiye’de zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin sorunları. Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Basımevi, Ankara.
• Karabulutlu, E., Karahisar, F., Okanlı, A., Öztürk, D. (2006). İki üniversite hastanesinde hemodiyaliz tedavisi alan hastaların depresyonla başa çıkma becerilerinin karşılaştırılması. 16. Ulusal Böbrek Hastalıkları Kongresi, Nefroloji ve Transplantasyon Dergisi, 15 (4), s:152.
• Kavukcu, S., Tavli, V., Fadiloğlu, M., Akhunlar, H., Oran, B., Akcoral, A. (1995). Urinary enzyme changes in children undergoing cineangiographic evaluation using iopromid. International Urology and Nephrology, 27 (2),131-135.
• Kaymak, D.A. (2012). Hemodiyaliz hastalarının yaşam kalitesi ve beslenme durumlarının değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Edirne.
• Koçer, Z. (2006). Hemodiyaliz ve periton diyalizi tedavisi gören kronik böbrek yetmezliği hastalarının yaşam kalitesinin karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Afyon.
• Kuzeyli, Y., Fadıloğlu, Ç., Durmaz, A., & … (2004). Diyaliz hastalarında uyku kalitesiyle yaşam kalitesi arasındaki ilişki. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 20 (1):125.
• Küçük M. (2008). Hemodiyaliz hastalarının yaşam kaliteleri, hasta özellikleri ve hemşirelik hizmetleri ile ilgili doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Küntüz, S.İ. (2016). Hemodiyaliz hastalarında hastalık algısı ve sosyal desteğin depresyon, anksiyete ve yaşam kalitesine etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Okan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul.
• McKinley, M., Callahan, M.B. (1998). Utilizing the case management skills of the nephrology social worker in a managed care environment. Journal of Nephrology Social Work, 18:32-36.
• Merighi, J.R., Ehlebracht, K. (2004). Workplace resources, patient caseloads, and job satisfaction of renal social workers in the United States. Nephrology News & Issues 18:58-68.
• Mollaoğlu, M., Bağ, E. (2009). Hemodiyaliz uygulanan hastalarda öz yeterlilik ve etkileyen faktörler. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 72 (2).
• Mutlu, E. (2007). Hemodiyaliz hastalarının sosyodemografik özellikleri, sosyal destek kaynakları ve hastalık sürecinin benlik saygısına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, Ankara.
• Ogburn, W.F. (1963). The changing functions of the family selected studies in marriage and the family. USA, Rinehart and Winston Inc. Akt. Bulut (1993) Ruh hastalığının aile işlevlerine etkisi. Başbakanlık Kadın ve Sosyal Hizmetler Müsteşarlığı Yayınları, Yayın No. 74, Ankara.
• Öngider, N. (1997). Kronik fiziksel hastalığı olan kişilerde umutsuzluk ve yaşamı sürdürme nedenlerinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Ören, B. (2004). Acil olarak diyalize alınan hastaların demografik özellikleri ve prognozları. Nefroloji Hemşireliği Dergisi, Ağustos-Kasım 1(1):28-31.
• Özkan, S. (1993). Psikiyatrik tıp: Konsültasyon liyezon psikiyatrisi. İstanbul, Roche, 83-291.
• Özkaraman, A., Alparslan, G.B., Babadağ, B., Gökçe, S., Gölgeli, H., Derin, Ö., Bilgin, M. (2016). Hemodiyaliz yapılan kronik böbrek hastalarında sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. Osmangazi Tıp Dergisi, 38 (2), 51-61.
• Öztürk, S. (2014). Kronik böbrek yetmezliği olan hastaların kendini algılama durumunun yaşam kalitesi üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı, İstanbul.
• Pak, M.D. (2017). Kronik hastalıklar ve tıbbi sosyal hizmet uygulamaları. Editörler: Özden, S.A., Özcan, E. Tıbbi Sosyal Hizmet, 1.Baskı, Ankara, Nobel Yayıncılık,194-195.
• Pınar, R. (2006). Kronik böbrek yetmezlikli hastalarda sağlıkla ilişkili yaşam kalitesinin kullanımı. Celal Bayar Üniversitesi Birikim Dergisi, 1(2): 71- 76.
• Sabatelli, R., Bartle, S. (1995). Survey approaches to the assessment of family functioning: Conceptual, operational and analytical issues. Journal of Marriage and Family. Vol.57.
• Sabuncu, N. (1994). Hemodiyaliz hastalarındaki fizyolojik ve psiko-sosyal faktörleri hasta ve hemşirelerin tanımlama durumları arasındaki ilişki. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 6 (34).
• Sarı, Ö. (2015). Sosyal boyutlarıyla kronik böbrek yetmezliği (KBY). Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4:2.
• Şentürk, A., Levent, B.A., Tamam, L. (2000). Hemodiyalize giren kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda psikopatoloji. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Dergisi, 17, 163-172.
• Tan, M., Okanlı, A., Karabulutlu, E., Erdem, N. (2005). Hemodiyaliz hastalarında sosyal destek ve umutsuzluk arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Journal of Anatolia Nursing and Health Sciences, 8 (2).
• Tucker, C.M., Ziller, R.C., Smith, W.R., Mars, D.R., Coons, M.P. (1991). Quality of life of patients on in-center hemodialysis versus continuous ambulatory peritoneal dialysis. Peritoneal Dialysis International,11 (4), 341-346.
• Turner Ralph, H. (1965). The family sociology. Ed.:Brown and Selznick, London.
• Yılmaz Karabulutlu, E., Okanlı, A. (2011). Hemodiyaliz hastalarında hastalık algısının değerlendirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 14 (4): 25-31.
• Zengin, O., Yıldırım, B. (2017). Hemodiyaliz hastalarının psikososyal sorunlarına ilişkin algıları. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi, 26(1), 67-73.