The Central Black Sea Region and the Kelkit River Basin Settlements in the Bronze Age

Year 2008, Volume: 72 Issue: 264, 413 - 430, 01.08.2008

Şevket Dönmez

https://doi.org/10.37879/belleten.2008.413

Abstract

The geographical area under discussion in this article covers the region from Samsun in the west to Bayburt in the east. I have chosen this area that we may call the East Black Sea Region hinterland in order to collect the existing archaeological evidence and thus make an assessment. The Kelkit River (ancient Lykos) is the most important river in this area. Because of its geographical advantages this river basin must have been used as a trade route between the Central Black Sea Region, Caucasia and Western Iran. Kelkit River rises from Gümüşhane Province, passes through the south of Giresun Province as well as the Reşadiye, Niksar and Erbaa districts of Tokat Province until it finally joins the Yeşilırmak River (ancient Iris) near Taşova District in the Amasya Province. The west side of the Kelkit Basin that begins in Koyulhisar has been thoroughly investigated and few settlements have been located there. Although the east side which consists of the Suşehri, Şebinkarahisar, Şiran and Kelkit districts has not undergone any serious resarch yet, we still get information regarding this area from the neighbouring Bayburt province. Following our present knowledge about the subject matter of this article, we come to the conclusion that the first settlements in the area occured in the Late Chalcolithic Age. As a result of the field surveys in Samsun Province, which constitutes the west of region, we can assume that especially the Kızılırmak Valley (ancient Halys) and its neighborhood were densely inhabited both in Early and Middle Bronze Age, with some decrease in number. It has been observed that towards the Yeşilırmak Valley in the east of Samsun Province, settlements appeared to have been quite few, and the existing ones were inhabited only in the Early Bronze Age. The most important change seen in this province in the 2nd Millennium BC is the remarkable decrease in the number of settlements, compared to their amount in the Early Bronze Age. We conclude that some of the densely populated settlements of the Early Bronze Age were not further occupied in the Middle Bronze Age. Besides from the middle of Middle Bronze Age onward, we notice the number of settlements declined to agreat extentand thus, there was a loss in population. This situation, which is related with Gashka people, most probably shows the borders of the regional hegemony of these people. In fact, A. Dinçol and J. Yakar, have pointed out the area covered by the Sinop-Samsun-Ordu provinces, i.e. the north of Amasya-Merzifon line, as the Gashka Land. J. Yakar, has even widened this line more, and expounded it as Kargı - Merzifon - Taşova or Taşköprü ­ Boyabat - Durağan - Vezirköprü, and has emphasized that these lines might have been used as buffer zones by Hittite Kings, against the raids of Gashka people, in his last related book. It has been observed that dense populations inhabited the Amasya and Tokat Provinces during the Early Bronze Age, as was the case in the Samsun Province. Though we do not have sufficient information on the following period of the 2nd Millennium BC, we can conclude that these sites, especially those in the Amasya Province, were - due to their proximity to the Hittites - more densely inhabited during the Middle and Late Bronze Ages. We would like to point out that we do not have enough evidence to assume that the Mesudiye or even the Sivas-Koyulhisar neighborhood was inhabited in the 2nd Millennium BC, nor that the Hittites had occupied the south of the Ordu Province and the Northeast of Sivas Province. It is to be said that rare finds or settlements dating to the Middle or Late Bronze Ages are known in Bayburt, except for Büyüktepe Höyük further to the east. The rarety of settlemens of the 2nd Millennium in Bayburt region, that is, however, not yet fully researched, semmes to be comparable to similar situations in the northern part of Sivas province, just across the Kelkit River in Koyulhisar and Suşehri districts, in the southern part of Giresun Province in the districts Şebinkarahisar and Çamoluk, in the Şiran and Kelkit districts of Gümüşhane province. There is a slight possibility that the reason for this - even though this question is not solved yet - is to be sought with the peoples forming the Trialeti Culture. Having similarity with the samples found in Trialeti graves of the 2nd Millennium BC, the bronze weapons from the cave finds of Ordu and Artvin as well as the metal remains in the graves of the late 2nd Millennium BC in Erzurum-Pulur can be evaluated as an evidence for this assumption.

Keywords

Bronze Age, Central Black Sea Region, Kelkit River, Archaeology

Tunç Çağı’nda Orta Karadeniz Bölgesi ve Kelkit Havzası Yerleşmeleri

Abstract

Bu makalede konu edilen coğrafi alan, batıda Samsun ilinden doğuda Bayburt iline kadar uzanan bölgenin kara kesimini kapsamaktadır. Kabaca Doğu Karadeniz Bölgesi hinterlandı olarak da adlandırılabilecek bu bölgeyi konu olarak seçmemizin nedeni, sınırlı da olsa şimdiye değin yapılan arkeolojik çalışmaları bir araya getirmek ve bunların sonucunda bir yerleşme arkeolojisi değerlendirme çalışması yapmaktır. Konu edindiğimiz bölgenin en önemli akarsuyu olan Kelkit Çayı (Lykos), vadisinin coğrafi elverişliliği nedeniyle aynı zamanda Orta Karadeniz Bölgesi ile Kafkasya ve Batı İran arasında bir ticaret yolu olarak da kullanılmış olmalıdır. Yeşilırmak'ın (Iris) ana kollarından biri olan Kelkit Çayı'nın uzunluğu 320 km.'dir. Gümüşhane ili sınırları içinden doğan Kelkit Çayı, Giresun ilinin güneyinden geçerek Tokat ilinin Reşadiye, Niksar ve Erbaa ilçeleri üzerinden Amasya ilinin Taşova ilçesi yakınlarında Yeşilırmak’la birleşir. Kelkit Çayı Havzası’nın batı bölümünü (bkz. Harita 1) Taşova ile Sivas ilinin Koyulhisar ilçeleri arasındaki bölge oluşturur (Res.1). Bugüne değin arkeolojik açıdan iyi araştırılmış olan bu bölgede pek çok Tunç Çağı yerleşmesi saptanmıştır. Sivas ilinin Suşehri, Giresun ilinin Şebinkarahisar, Şiran ve Kelkit ilçelerinin oluşturduğu Kelkit Çayı havzasının doğu bölümündeki (bkz. Harita 2) araştırmalar henüz çok yetersiz olmasına karşın, Bayburt ilindeki araştırmalar söz konusu bu yöreye az da olsa ışık tutmaktadır.

Keywords

Tunç Çağı, Orta Karadeniz Bölgesi, Kelkit Havzası, Arkeoloji

References

• Alkım/Alkım/Bilgi 1988 : U.B. Alkım, H. Alkım ve Ö. Bilgi. İkiztepe I. Birinci ve İkinci Dönem Kazıları/The First and Second Seasons’ Excavations (1974-1975). TTKY Ankara.
• Alkım/Alkım/Bilgi 2003: U.B. Alkım, H. Alkım ve Ö. Bilgi. İkiztepe II. Üçüncü Dördüncü,Beşinci, Altıncı, Yedinci Dönem Kazıları (1976-1980). TTKY Ankara.
• Bilgi 2001a : Ö. Bilgi. Protohistorik Çağ’da Orta Karadeniz Bölgesi Madencileri; Hind-Avrupalıların Anavatanı Sorununa Yeni Bir Yaklaşım/ Protohistoric Age Metallurgists of the Central Black Sea Region. İstanbul.
• Bilgi/Atasoy/Dönmez/Summerer 2002: Ö. Bilgi, S. Atasoy, Ş. Dönmez ve L. Summerer. “Samsun (Amisos) Bölgesi’nin Kültürel Gelişimi Projesi ile İlgili Yüzey Araştırması”, 19. Araştırma Sonuçları Toplantısı-1. Ankara: 279-296.
• Bilgi/Atasoy/Gökçe/Dönmez 2003: Ö. Bilgi, S. Atasoy, F. Gökçe ve Ş. Dönmez. “2001 Yılı Samsun İli Yüzey Araştırması”, 20. Araştırma Sonuçları Toplantısı-2. Ankara: 41-50.
• Bilgi/Atasoy/Dönmez/Ulugergerli 2004: Ö. Bilgi, S. Atasoy, Ş. Dönmez ve E. Ulugergerli. “2002 Yılı Samsun İli Yüzey Araştırması”, 21. Araştırma Sonuçları Toplantısı-1. Ankara: 87-96.
• Burney 1977 : C.A. Burney. From Village to Empire. London. Çevik 1995 : Ö. Çevik. Tunç Çağlarda Doğu Karadeniz Bölgesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir.
• Dengate 1971 : J.A. Dengate. “Some New Pontic Weapons and Tool of Bronze Age”, American Journal of Archaeology 75: 199.
• Dönmez 2002a : Ş. Dönmez. “1997-1999 Yılları Yüzey Araştırmalarında İncelenen Samsun-Amasya İlleri İ.Ö. 2. Binyılı Yerleşmeleri”, Belleten LXV/244: 873-903.
• Dönmez 2002b : Ş. Dönmez. “The 2nd Millennium BC Settlements in Samsun and Amasya Provinces, Central Black Sea Region, Turkey”, Ancient West & East I/2: 243-293.
• Dönmez 2006 : Ş. Dönmez. “Some Observations on the SocioEconomic Structure and Ethnic Make-Up of the Black Sea Region during the Iron Age in the Light of New Evidence”, Ancient West & East 5/1- 2: 13-43
• Gökoğlu 1952 : A. Gökoğlu. Paphlagonia -Paflagonya- (Kastamonu, Sinop, Çankırı, Safranbolu, Bartın, Bolu, Gerede, Mudurnu, İskilip, Bafra, Alaçam ve Çankırı). Gayri Menkul Eski Eserleri ve Arkeolojisi. Cilt I. Kastamonu.
• Özgüç 1941 : T. Özgüç. “Haberler-Dündartepe Hafriyatı ve Samsun Civarı İstikşafları-1940”, Belleten V/20: 637.
• Özgüç/Akok 1958 : T. Özgüç ve M. Akok. Horoztepe. Eski Tunç Devri Mezarlığı ve İskan Yeri/An Early Bronze Age Settlement and Cemetery. TTKY Ankara.
• Özsait 2001 : M. Özsait. “Surveys in the Central Black Sea Region”, İstanbul University’s Contributions to Archaeology in Turkey (1932-2000) (Ed. O. Belli). Ankara: 307-312.
• Özsait/Özsait 1998 : M. Özsait ve N. Özsait. “Amasya’da M.Ö. II. Bin Yılı Yerleşmeleri”, III. Uluslararası Hititoloji Kongresi. Ankara: 457-468.