A Woman Between the Karamanid and the Ottoman: İlaldi Hatun

Year 2020, Volume: 84 Issue: 299, 105 - 134, 27.04.2020

Hamit Şafakcı

https://doi.org/10.37879/belleten.2020.105

Abstract

İlaldı Hatun was the daughter of Mehmed I, the Ottoman ruler. She was born and raised in the Ottoman palace, then married to the Karamanid ruler İbrahim Bey.
In other words, she was married into the Karamanids palace, leaving the Ottoman palace. The main reason for this marriage was politics. Marriages between the members of principalities referred to alliance between them and being subjected to the strong one. Despite this, there could be disagreements. İlaldı Hatun is the story of a woman who had hovered between war and peace. Because she became a mediator after the war between the Karamanid ruler İbrahim Bey and the Ottoman ruler Murad II. In addition, İlaldı Hatun was a philanthropist. Because she established a foundation to train huffath (memorizers of the Quran). Although the foundation has existed until the 19th century, it was abolished because of losing its importance. However, even the existence of her waqf in the historical records reveals many unknowns in terms of history as mentioned below.

Keywords

Karamanids, Ottoman, İlaldı Hatun, İbrahim Bey, Çelebi Mehmed

Osmanlı ile Karamanlı Arasında Bir Kadın: İlaldı Hatun

Abstract

İlaldı Hatun, Osmanlı hükümdarı I. Mehmed’in kızıdır. Osmanlı sarayında doğup büyüdükten sonra Karamanoğlu İbrahim Bey’le evlenmiştir. Başka bir deyişle Osmanlı
sarayından Karamanlı sarayına gelin gitmiştir. Evliliğin temel nedeni siyasidir. Beylikler arasındaki evlilikler hem ittifakı hem de güçlü olana tabi olmayı ifade ederdi.
Buna rağmen anlaşmazlıklar da olabilirdi. İlaldı Hatun, savaşla barış arasında gidip gelen bir kadının öyküsüdür. Zira Karamanoğlu İbrahim Bey ile II. Murad arasındaki
savaşlardan sonra arabulucu olmuştur. İlaldı Hatun’un bir diğer özelliği ise onun bir hayırsever olmasıdır. Zira gelirler bıraktığı bir vakıf kurarak hafızların yetiştirilmesini
sağlamıştır. 19. yüzyıla kadar vakfın var olduğu anlaşılsa da önemini kaybetmesi nedeniyle ortadan kalktığı düşünülmektedir. Ancak kurduğu vakfın kayıtlarda geçmesi bile aşağıda değinileceği üzere tarihi açıdan birçok bilinmezi açığa çıkarmaktadır.

Keywords

Karamanoğlu, Osmanlı, İlaldı Hatun, İbrahim Bey, Çelebi Mehmed

References

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Tapu Tahrir Defterleri (TT.d): 63, 455.
• 387 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Karaman ve Rûm Defteri (937/1530) I, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara 1996. Konya Şerʻiye Sicilleri (KŞS): 53, 69.
• Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Arşivi (TKGMA) Tapu Tahrir Defterleri (TD): 565, 584.
• Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Belgeleri (TSMA.E): 748/52, 754/63.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi Defterleri (VGMA.d): 460, 728.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi Hurufat Defterleri (VGMA, HD): 1107, 1140.
• Akgündüz, Ahmed, Tüm Yönleriyle Osmanlı’da Harem, Timaş Yayınları, İstanbul 2012.
• Aköz, Alaaddin, “Karamanoğlu II. İbrahim Beyin Osmanlı Sultanı II. Murad’a Vermiş Olduğu Ahidnâme”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 18, Konya 2005, ss. 159-178. Aköz, Alaattin, “İbrahim Bey (Tacüddin/Sarimüddin) (1423-1464)”, Konya Ansiklopedisi, C. IV, Konya Kültür A.Ş. Yayınları, Konya 2012, ss. 316-318.
• Alderson, Anthony Dolphin, Bütün Yönleriyle Osmanlı Hanedanı, (Tercüme eden: Şefaettin Severcan), İz Yayıncılık (Yeni Şafak), Tarihsiz. Aşıkpaşazade, Aşıkpaşaoğlu Tarihi, (Hazırlayan: Atsız), MEB Yayınları, İstanbul 1970.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı, Osmanlı Miʻmârîsinde Çelebi ve II. Sultan Murad Devri 806-855 (1403-1451) II, Baha Matbaası, İstanbul 1972.
• Babinger, Franz, Fatih Sultan Mehmed ve Zamanı, (Çev. Dost Körpe), Oğlak Yayınları, İstanbul 2003.
• Baltacı, Cahid, XV-XVI. Asırlarda Osmanlı Medreseleri, C. I, M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul 2005.
• Bertrandon De La Broquiére’in Denizaşırı Seyahati, (Editör: Ch. Schefer), (Çeviren: İlhan Arda), Eren Yayınları, İstanbul 2000.
• Bozkurt, Nebi, “Dârülkurrâ”, DİA, C. VIII, 1993, ss. 543-545.
• Coşkun, Fahri, 888/1483 Tarihli Karaman Eyaleti Vakıf Tahrir Defteri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1996. Dukas, İstanbul’un Fethi Dukas Kroniği (1341-1462), (Çeviren: V. Mirmiroğlu), Kabalcı Yayıncılık, İstanbul 2013.
• Ebu Bekr-i Tihranî, Kitab-ı Diyarbekriyye, (Çev. Mürsel Öztürk), TTK Yay., Ankara 2014.
• Erdoğru, Mehmet Akif, “Murad Çelebi Defteri: 1483 Yılında Karaman Vilâyetinde Vakıflar-I-”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XVIII, S. 1, 2003, ss. 119-160.
• Erdoğru, Mehmet Akif, “Murad Çelebi Defteri: 1483 Yılında Karaman Vilâyetinde Vakıflar-II-”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XVIII, S. 2, 2003, ss. 99-140.
• Gazavât-ı Sultân Murâd b. Mehemmed Hân, (Yayınlayanlar: Halil İnalcık, Mevlûd Oğuz), TTK Yayınları, Ankara 1989.
• Gök, Bilal, “İbrahim Bey Devri (1423-1464) Karaman-Osmanlı Münasebetleri”, Hikmet Yurdu, C. 5, S. 10, 2012, ss. 107-121.
• Gökbilgin, M. Tayyib, XV. ve XVI. Asırlarda Edirne ve Paşa Livası, Vakıflar-Mülkler-Mukataalar, İşaret Yayınları, İstanbul 2007.
• Halil Edhem, “Karaman Oğulları Hakkında Vesâik-i Mahkûka”, TOEM, S. 13, İstanbul 1330, ss. 821-836.
• Halil Edhem, “Karaman Oğulları Hakkında Vesâik-i Mahkûka”, TOEM, S. 14, İstanbul 1330, ss. 873-881.
• Hoca Sadeddin Efendi, Tacü’t-tevarih, C. II, (Hazırlayan: İsmet Parmaksızoğlu), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1979.
• İbn Kemal, Tevârih-i Âl-i Osman, VII. Defter, (Hazırlayan: Şerafettin Turan), TTK Yayınları, Ankara 1991.
• İdris-i Bitlisî, Heşt Behişt, C. II, (Hazırlayanlar: Mehmet Karataş, Selim Kaya, Yaşar Baş), Bitlis Eğitim ve Tanıtma Vakfı Yayınları, Ankara tarihsiz.
• İnalcık, Halil, Fatih Devri Üzerinde Tetkikler ve Vesikalar I, TTK Yayınları, Ankara 1987.
• İnalcık, Halil, Kuruluş Dönemi Osmanlı Sultanları 1302-1481, İSAM Yayınları, 2013.
• İnalcık, Halil, “Murad II”, İA, C. VIII, MEB Yayınları, Eskişehir 1997, ss. 598-615.
• Imber, Colin, Varna Savaşı, (Çev. Ayda Arel), Kitap Yayınevi, İstanbul 2007.
• Jorga, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi 1 (1300-1451), (Çev. Nilüfer Epçeli), Yeditepe Yayınları, İstanbul 2009.
• Kahraman, Seyit Ali, XVI. Yüzyıl Başlarında Karaman Vilâyeti Vakıfları, Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Kayseri 2009.
• Konyalı, İbrahim Hakkı, Âbideleri ve Kitâbeleri İle Karaman Tarihi Ermenek ve Mut Âbideleri, Baha Matbaası, İstanbul 1967.
• Konyalı, İbrahim Hakkı, Âbideleri ve Kitabeleri İle Konya Tarihi, Burak Matbaası, Ankara 1997.
• Küçükdağ, Yusuf, Konya Darülkurraları (1400-1920), Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya 2014.
• Lütfi Paşa, Tevarih-i Âl-i Osman, (Hazırlayan: Kayhan Atik), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001.
• Mehmed Neşri, Kitâb-ı Cihan-nümâ, C. II, (Yayınlayanlar: Faik Reşit Unat-Mehmed A. Köymen), TTK Yayınları, Ankara 1987.
• Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî, C. 1, 3, (Hazırlayanlar: Nuri Akbayar, Seyit Ali Kahraman), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996.
• Mercan, İsmail Hakkı, “Şeyh Alâeddin Ali es-Semerkandî ve Menâkıb-nâmesi, Menâkıb-nâmeye Göre Osmanlı Karamanlı Mücâdelesi”, XIII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri (4-8 Ekim 1999), C. III/1, Ankara 2002, ss. 47-76.
• Müneccimbaşı Ahmed Dede, Müneccimbaşı Tarihi, C. I, (Hazırlayan: İsmail Erünsal), tarihsiz.
• Oğuzoğlu, Yusuf, “17. Yüzyılda Konya Şehrindeki İdari ve Sosyal Yapılar”, Konya, (Hazırlayan: Feyzi Halıcı), Güven Matbaası, Ankara 1984, ss. 97-108.
• Oruç Beğ Tarihi (Giriş, Metin, Kronoloji, Dizin, Tıpkıbasım), (Haz. Necdet Öztürk), Çamlıca Yayınları, İstanbul 2008.
• Öztuna, Yılmaz, Devletler ve Hânedanlar Türkiye (1074-1990), C. II, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1996.
• Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I, MEB Yayınları, İstanbul 1993.
• Peirce, Leslie P., Harem-i Hümayun Osmanlı İmparatorluğu’nda Hükümranlık ve Kadınlar, (Çev. Ayşe Berktay), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996.
• Ruhi, “Rûhî Târîhi”, (Hazırlayanlar: Halil Erdoğan Cengiz-Yaşar Yücel), Belgeler, C. XIV, S. 18, TTK Yayınları, Ankara 1992, ss. 359-472.
• Sakaoğlu, Necdet, Bu Mülkün Kadın Sultanları Vâlide Sultanlar, Hâtunlar, Hasekiler, Kadınefendiler, Sultanefendiler, Oğlak Yayıncılık, İstanbul 2008.
• Sakaoğlu, Necdet, Bu Mülkün Sultanları 36 Osmanlı Padişahı, Oğlak Yayıncılık, İstanbul 1999.
• Sakaoğlu, Necdet, “Mehmed I (Çelebi)”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, C. II, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2008, ss. 79-82.
• Sarı, Mehmet, Gelibolulu Zaʻifî Muhammed Gazâvat-ı Sultân Murâd Hân İnceleme (Ses Değişmeleri, Benzeşmeleri ve Uyumlar) Metin-Sözlük, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1994.
• Solak-zâde Mehmed Hemdemî Çelebî, Solak-zâde Tarihi, C. I, (Hazırlayan: Vahid Çabuk), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1989.
• Şafakcı, Hamit. “Şeyh Hocenti Zaviyesi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 39, Konya 2016, ss. 1-23.
• Şikârî, Karamannâme [ Zamanın Kahramanı Karamanîler’in Tarihi ], (Hazırlayanlar: Metin Sözen, Necdet Sakaoğlu), Karaman Valiliği-Karaman Belediyesi Yayını, İstanbul 2005.
• Tekindağ, M. C. Şehabeddin, “Son Osmanlı-Karaman Münasebetleri Hakkında Araştırmalar”, Tarih Dergisi, C. XIII, S. 17-18, İstanbul 1963, ss. 43-76.
• Tekindağ, M. C. Şihâbeddin, “Karamanlılar”, İA, C. VI, MEB Yayınları, Eskişehir 1997, ss. 316-330.
• Uluçay, M. Çağatay, Padişahların Kadınları ve Kızları, Ötüken Yayınları, İstanbul 2012.
• Uzluk, F. Nafiz, Fatih Devrinde Karaman Eyâleti Vakıfları Fihristi, Vakıflar Umum Müdürlüğü Neşriyatı, Ankara 1958.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, TTK Yayınları, Ankara 2011.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Çandarlı Vezir Ailesi, TTK Yayınları, Ankara 1988.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı, “Çelebi Sultan Mehmed’in Kızı Selçuk Hatun Kiminle Evlendi”, Belleten, C. XXI, S. 82, 1957, ss. 253-260.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, “Karamanoğulları Devri Vesikalarından İbrahim Beyin Karaman İmareti Vakfiyesi”, Belleten, C.I, S. 1, II. Baskı, TTK Yayınları, Ankara 1995, ss. 56-164. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, “Mehmed I”, İA, C. VII, MEB Yayınları, Eskişehir 1997, ss. 496-506.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. I, TTK Yayınları, Ankara 2011.
• Ünal, Tahsin, Karamanoğulları Tarihi, Berikan Yayınları, Ankara 2007.
• Yörük, Doğan, “Selçuklu’dan Osmanlı’ya Konya’da Vakıf Kuran Kadınlar”, Geçmişten Günümüze Şehir ve Kadın I, (Edit. Osman Köse), Samsun 2016, ss. 475-488.