Artukoğlu Sökmen'in Siyasi Faaliyetleri

Year 1962, Volume: 26 Issue: 103, 501 - 520, 20.07.1962

Ali Sevim

Abstract

Büyük Selçuklu İmparatorluğunun iki büyük Sultanı Alparslan ve Melikşah devirlerinde önemli siyasi faaliyetlerde bulunmuş olan değerli Türkmen kumandanı Artuk Bey'in, Muinüddin Sökmen adlı bir oğlu tarafından başkenti Hısn-ı Keyfa (Hasankeyf) olan İlk Artuklu Beyliği kurulmuştur. Bu Beylik, kaynaklarda genel olarak "Sökmeniyye Tabakası" veya "Hısn-ı Keyfa Artukluları" adları ile anılmaktadır. Biz bu yazımızda bu Beyliğin kurucusu emir Sökmen'in siyasi faaliyetlerini, bu konuda şimdiye kadar yapılmış olan araştırmaları da göz önüne alarak mevcut kaynakların bize verdiği imkân nisbetinde incelemeye çalışacağız. Muinüddin Sökmen'in, kaynaklarda bahsedilen ilk siyasi faaliyeti kardeşi ilgazi ile birlikte Kudüs'te idareyi ele almasıyla başlamaktadır. Artuk Bey'in, Suriye Selçuklu Devleti Sultanı Tacüddevle Tutuş tarafından kendisine ıkta olarak verilmiş bulunan Küdüs'te beş yıl valilik yaptıktan sonra H. 484 (1091) yılında ölümü üzerine Tutuş, Kudüs'ü Artuk Bey'in oğullarından Sökmen ve İlgazi'ye ıkta etmiştir. Sökmen, kardeşi İlgazi ile birlikte bu şehirde beş yıl kadar valilik yapmışsa da kaynaklarda, ne Sökmen'in ve ne de kardeşinin buradaki icraatı hakkında hiçbir bilgi verilmemektedir. Bildiğimiz tek husus, Sökmen'in, —kardeşi İlgazi gibi— önce sultan Tutuş ve daha sonra oğulları Melik Rıdvan ve Melik Dukak zamanlarında Suriye ülkesinde cereyan eden olaylara katılması yüzünden, Kudüs şehrinin çoğu zaman kendi naibleri tarafından idare edilmiş olduğudur.

Keywords

Artukoğlu Sökmen, Büyük Selçuklu İmparatorluğu, Alparslan, Melikşah, Artuk Bey, İlgazi, Yönetim