Şehzade Mehmet Camisi Modüler Tasarımı

Year 2023, Volume: 87 Issue: 308, 87 - 111, 04.04.2023

E. Füsun Alioğlu

https://doi.org/10.37879/belleten.2023.087

Abstract

Şehzade Mehmet Camisi, Tarihî Yarımada’nın önemli bir noktasında, 1543-1548 yılları arasında inşa edilmiştir. Caminin içinde yer aldığı külliye, Valens (Bozdoğan) Kemeri ile dönemin Fatih Külliyesi’ne uzanan yolu arasında konumlandırılmıştır. Bölge günümüzde olduğu gibi 16. yüzyılda da kentin merkezini oluşturmakta ve silüetini etkilemektedir. Cami, külliyenin merkezî noktasına konumlandırılmıştır. Şehzade Mehmet Camisi, Mimar Sinan’ın tasarladığı ve inşa ettiği ilk selatin camisidir. Sinan’ın, camiyi “Çıraklık eserim” olarak tanımlamasına karşın, araştırmacılar, yapının Sinan’ın çıraklık değil “Kalfalık” eseri olduğu görüşündedir. Mimar Sinan yapıları üzerine çok sayıda çalışmalar yapılmıştır. Bunların bir bölümünde, Sinan camilerinde modüler yaklaşım ya da oransal sistemler olup olmadığı sorgulanmıştır. Bu sorgulamalar, Batılı oran sistemleri, geleneksel ölçülendirme sistemleri ya da kubbe birimi modül kabul eden yaklaşımlar bağlamında yapılmıştır. Bu makalede de Şehzade Mehmet Camisi analitik olarak incelenerek nasıl bir modüler düzenin tasarımı yönlendirdiği anlaşılmaya çalışılacaktır. Diğer çalışmalardan farklı olarak bu makalede yapının çağdaş teknolojiler ile elde edilmiş kapsamlı rölövesi kullanılmıştır. Bu altlık üzerinden kubbe birimi modül kabul eden bir yaklaşımla konu derinlemesine ele alınmıştır. Sonuçlar, çeşitli çizimlerle sunulmuştur.

Keywords

Osmanlı Mimarlığı, Mimar Sinan, Şehzade Mehmet Camisi, Şehzade Mehmet Külliyesi, Modüler Tasarım

The Modular Design of the Mosque of Şehzade Mehmet

Abstract

The Mosque of Şehzade Mehmet had been built between 1543 and 1548 at an important location within the Historical Peninsula of Istanbul. The complex within which the mosque is built was located on the road which lies between the Aqueduct of Valens (Bozdoğan) and the Fatih Complex. This area constituted the city center and had an impact over the silhouette of the city in the sixteenth century as it does today. The mosque was located at the center of the complex. The Mosque of Şehzade Mehmet was the first sultans mosque designed and built by Mimar Sinan. Even though Sinan himself considers the mosque as his apprenticeship work, researchers disagree. They instead identify the mosque as Sinan’s mastership work. There is a plethora of research on the works of Mimar Sinan. In some of these, the existence of modular and/or proportional architecture is discussed. These researches have been conducted within the context of approaches which accept either Western proportion systems, traditional measurement systems, or dome unit as the module. In this article too, the Mosque of Şehzade Mehmet will be analytically studied in order to find out which modular system inspired the design. However, what differs this study from other works is the existence of an extensive survey which is conducted through the use of modern technology. Thus, through this survey, the topic is thoroughly studied with an approach which takes the dome unit as the module. The results are presented by various technical drawings.

Keywords

Ottoman Architecture, Mimar Sinan, the Mosque of Şehzade Mehmet, the Complex of Şehzade Mehmet, Modular Design

References

• Alper, Berrin, İstanbul’daki Mimar Sinan Camilerinde Sütunlar, Biçim, Malzeme ve Boyut Özellikleri, Yıldız Teknik Üniversitesi Yayımlanmamış Doçentlik Tezi, İstanbul 1998.
• Arpat, Atilla, “Osmanlı Dini Mimarisinde Sayısal Sembolizm”, II. Uluslararası Türk ve İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi, Bildiriler, İTÜ, İnşaat Fakültesi Matbaası, İstanbul 1986, s. 67-80.
• Ataman, Alpaslan, Bir Göz Yapıdan Külliyeye, Mimarlar Tasarım Yayınları-1, İstanbul 2000.
• Cansever, Turgut, Mimar Sinan, Albaraka Türk Yayınları: 24, Kültür Kitapları: 2, İstanbul 2005.
• Çamlıbel, Nafiz, Sinan Mimarlığında Yapı Strüktürünün Analitik İncelenmesi, YTÜ Yayını No: YTÜ:MF.GB-98.0363/Fakülte Yayını No: MF.Mim-98.002, İstanbul 1998.
• Erzen, Jale, Mimar Sinan Cami ve Külliyeleri, çev. R. Kınık, ODTÜ Mimarlık Fakültesi, Ankara 1991.
• Güngör, Hulusi, “Mimar Sinan’ın Üç Büyük Camiinde Mekân-Stürktür İlişkisi”, Mimar Sinan Dönemi Türk Mimarlığı ve Sanatı, T.C. İş Bankası Yayınları, Genel Yayın No: 288, Sanat Dizisi No: 41, İstanbul 1988, s. 135-174.
• Haidar, S. Gülzar ve Yazar, Hatice, “Implicit Intention and Explicit Order in Sinan Work”, II. Uluslararası Türk ve İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi, Bildiriler, C II, İTÜ, İTÜ Bilim ve Tarihi Enstitüsü, İstanbul 1986, s. 29-42.
• Köroğlu, Nil, Mimar Sinan Camilerinde Strüktürel Morfolojisi Üzerine Bir Araştırma: Kılıç Ali Paşa Camisi, Yıldız Teknik Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2010.
• Kuban, Doğan, “Sinan’ın Dünya Mimarisindeki Yeri”, Mimarbaşı Koca Sinan, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara 1988, s. 581-624.
• Kuban, Doğan, Sinan’ın Sanatı ve Selimiye, Türkiye İş Bankası, Kültür Yayınları, İstanbul 1997.
• Kuban, Doğan, Osmanlı Mimarisi, YEM Yayınları, İstanbul 2007.
• Kuran, Abdullah, Mimar Sinan, Hürriyet Vakfı yayınları, İstanbul 1987.
• Ögel, Semra, “Şehzade Mehmet Camii’nin Dış Yan Sofaları”, Vakıflar Dergisi, S. 21, 1990, s. 151-164
• Sönmez, Neslihan, İstanbul’daki Mimar Sinan Camilerinin Alt Sıra Pencereleri: Tasarım ve Uygulama Özellikleri-Koruma Sorunları, Yıldız Teknik Üniversitesi Yayımlanmamış Profesörlük Tezi, İstanbul 1997.
• Söylemezoğlu, Kemali, “İstanbul Rüstem Paşa Cami Son Cemaat Mahalli ve Avlusu Planlamasında Gözönünde Tutulan Faktörler Hakkında”, Mimar Sinan Dönemi Türk Mimarlığı ve Sanatı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Genel Yayın No: 288, Sanat Dizisi: 41, İstanbul 1988, s. 259-267.
• Tuncer, Nüket, Klasik Dönem Osmanlı Mimarisinde İç Mekân ve Cephelerde Oran, Yıldız Teknik Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1996.
• Ünlü, Ali Emrah, EMR Architecture, Restoration, Construction, Consultancy, İstanbul, Türkiye, emrmimarlik.com.