Birinci Dünya Savaşı’nda Cebel-i Lübnan’da İaşe Buhranı: Osmanlı Hükûmeti’ne Yönelik Avrupa ve ABD Kamuoyundaki İddialar

Year 2023, Volume: 87 Issue: 308, 233 - 263, 04.04.2023

Celil Bozkurt

https://doi.org/10.37879/belleten.2023.233

Abstract

Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na girmesiyle birlikte ülke genelinde bir iaşe sorunu yaşandı. Özellikle Dördüncü Ordu’nun konuşlandığı Suriye, Filistin ve Hicaz Cepheleri, iaşe sorununu en çok hisseden bölgeler oldu. İtilaf Devletlerinin bölgeye denizden uyguladığı abluka ve savaşın beraberinde getirdiği sorunlar, Cebel-i Lübnan’daki iaşe sorununu bir açlık felaketine dönüştürdü. Osmanlı Hükûmeti, yoğun çabalarına rağmen Cebel-i Lübnan’da yaşanan açlık sorununa köklü çözümler getiremedi. ABD ve Avrupalı devletlerin Cebel-i Lübnan’a yönelik yardım girişimleri, İtilaf Devletleri tarafından engellendi. Savaş yıllarında Cebel-i Lübnan’da binlerce masum insan, açlık felaketinin kurbanları oldu. İtilaf Devletleri, Osmanlı Hükûmeti’nin Cebel-i Lübnan halkını kasten aç bıraktığı ve bölgeye gelen yardımları engellediğini iddia etti. İtilaf Devletlerinin savaş boyunca sürdürdüğü iddialar, Avrupa ve ABD kamuoyunda Osmanlı Hükûmeti’ne karşı bazı suçlamalara neden oldu. Osmanlı Hükûmeti’ne yönelik iddialar, Hükûmet ile Suriye ve Cebel-i Lübnan ruhanisi tarafından tekzip edildi.

Keywords

Cebel-i Lübnan, Suriye, Cemal Paşa, iaşe sorunu, Amerikan yardımları. *

Food Crisis during the First World War in Mount Lebanon and Allegations Against the Ottoman Government in Europe and America Public Opinion

Abstract

With the Ottoman Empire entering the First World War, there was a food supply problem throughout the country. In particular, Syria, Palestine and the Hejaz Fronts where the Fourth Army was deployed were the regions that felt the food problem most. The food problem in Mount Lebanon, whose life veins were cut off due to the sea blockade of the Entente States and problems with the war, turned into a disaster of hunger. Despite its intense efforts, the Ottoman Government could not bring radical solutions to the hunger problem in Mount Lebanon. The aid attempts of the USA and European states towards Mount Lebanon were blocked by the Entente States. During the war years, thousands of innocent people in Mount Lebanon became victims of the famine disaster. The Entente States claimed that the Ottoman Government deliberately starved the Mount Lebanese people and prevented aid from the region. The Entente States’ claims throughout the war led to some accusations against the Ottoman Government in the European and US public opinion. The accusations against the Ottoman Government were denied by the Government and the Syrian and Jabal-i Lebanon clergy

Keywords

Mount Lebanon, Syria, Cemal Pasha, Food crisis, American aids

References

• Arşiv Kaynakları
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivleri (BOA)
• Sadaret Cebel-i Lübnan (A}MTZ. CL)
• Bâb-ı Âli Evrak Odası (BEO)
• Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti (DH. EUM)
• Dâhiliye Kalem-i Umumi (DH. EUM. KLU)
• Dâhiliye İdare-i Umumiye (DH. İ.UM)
• Dâhiliye İdare-i Umumiye Ekleri (DH. İUM. EK)
• Dâhiliye Kalem-i Mahsus (DH. KMS)
• Dâhiliye Umur-ı Mahalliyye Vilayat Müdürlüğü (DH. UMVM)
• Dâhiliye Siyasi Kısım (DH. SYS)
• Dâhiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH. ŞFR)
• Hariciye Nezareti Tercüme Odası (HR. TEO)
• Hariciye Nezareti Siyasi Kısım Evrakı (HR. SYS)
• Taşra Evrakı Halep Vilayeti (TŞR. HL)
• Araştarma ve İnceleme Eserler
• Antonius, George, The Arab Awakening: The Story Of The Arab National Movement, G. P. Putnam’s Sons, New York 1946.
• Arslan, Emir Şekib, İttihatçı Bir Arap Aydın’ın Anıları, Klasik Yayınları, ter. Halit Özkan, İstanbul 2005.
• Artuç, Nevzat, Cemal Paşa Askeri ve Siyasi Hayatı, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2008.
• Beyoğlu, Süleyman, “Birinci Dünya Harbi Başlarında Hicaz’da Zahire Buhranı”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S. 83, 1993, s. 173-183.
• Cemal Paşa, Hatırat, haz. Metin Martı, Arma Yayınları, 5. baskı, İstanbul 1996.
• Çiçek, M. Talha, Cemal Paşa Suriye’de Birinci Dünya Savaşı Yılları, Kronik Kitap, İstanbul 2020.
• Erden, Ali Fuat, Birinci Dünya Savaşı’nda Suriye Hatıraları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2. baskı, İstanbul 2006.
• Fransız Matbuatına Cevab Suriye ve Arz-ı Filistin Hakkında Fransız Matbuatının Yalanlarına Karşı Suriye’deki Rüesa-yı Ruhaniyenin Tekzipleri, Ahmed İhsan ve Şürekası, İstanbul 1332.
• Kadri, Hüseyin Kâzım, Meşrutiyetten Cumhuriyete Hatıralarım, haz. İsmail Kara, Dergâh Yayınları, 2. baskı, İstanbul 2000.
• Kayalı, Hasan, Jöntürkler ve Araplar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2. baskı, İstanbul 2003.
• Kürkçüoğlu, Ömer, Osmanlı Devleti’ne Karşı Arap Bağımsızlık Hareketi (1908-1918), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1982.
• Mandelstam, André, Le sort de l’Empire Ottoman, Paris, 1917.
• Schilcher, Linda Schatkowski, “The famine of 1915-1918 in Greater Syria”, Problems of the modern Middle East in historical perspective, ed. John P. Spagnolo, Ithaca 1993: Cornell University Press, s. 229-258.
• Sezer, Selim, Osmanlı Suriye’sinde Islahat Çalışmaları ve Birinci Dünya Savaşı Öncesinde İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Suriye Siyaseti, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2017.
• Tanielian, Melaine Schulze, “Şehri Beslemek: Birinci Dünya Savaşı’nda Beyrut Belediyesi ve Gıda Politikaları”, Birinci Dünya Savaşı’nda Suriye, ed. Talha Çiçek, Küre Yayınları, İstanbul 2020, s. 199-231
• Tanielian, Melanie Schulze, The Charity of War: Famine, Humanitarian Aid and World War I in the Middle East, Stanford, CA: Stanford University Press, 2018.
• Thompson, Elizabeth, Colonial Citizens: Republican Rights, Paternal Privilege and Gender in French Syria and Lebanon, Columbia University Press, 2000.
• Toprak, Zafer, Türkiye’de Milli İktisat 1908-1918, Doğan Kitap, 2. baskı, İstanbul 2017.
• Umar, Ömer Osman, Osmanlı Yönetimi Altında Suriye (1908-1938), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2004.
• Williams, Elizabeth, “Ekonomi, Çevre ve Kıtlık: Suriye İçbölgelerinin Perspektifinden Birinci Dünya Savaşı”, Birinci Dünya Savaşı’nda Suriye, ed. Talha Çiçek, Küre Yayınları, İstanbul 2020, s. 173-198