Volume: 15 Issue: 57, 1/20/51

Year: 1951

Araştırma Makaleleri

Research Article

1. Fârâbi ve Tefekkür Tarihindeki Yeri

Research Article

4. Al Fârâbi's Article on Alchemy

Research Article

7. Fârâbi'nin Halâ Hakkındaki Risâlesi

Research Article

8. Al Fârâbis Article on Vacuum

Bibliyografya

Amaç ve Kapsam
Belleten dergisi, “Türk ve Türkiye tarihini bütün yönleriyle ortaya koyacak” konular öncelikli olmak üzere arkeoloji, tarih, sanat tarihi ve kültürel çalışmalar alanında özgün araştırma makalelerini kapsar.
Belleten dergisinin amacı, dünyanın dört bir tarafındaki Türk tarihi ve Türkiye tarihini bütün yönleriyle ortaya koyacak konular öncelikli olmak üzere arkeoloji, tarih, sanat tarihi ve kültürel çalışmalar alanında özgün araştırmalar yapan araştırmacılara, çalışma sonuçlarını paylaşıp tartışabilecekleri açık erişimli akademik bir zemin sunmaktır. Eleştirel bakış açılarını teşvik eden dergi, tarihçilerin bilimsel niteliği yüksek Türkçe ve İngilizce çalışmalarını yayımlayarak alanındaki bilgi birikimine katkıda bulunmayı hedeflemektedir.
Belleten yılda üç sayı (Nisan-Ağustos-Aralık) olmak üzere hem basılı hem de elektronik olarak yayımlanır.
Derginin okur kitlesi araştırmacılar, öğrenciler ve ilgili mesleki, akademik kurum ve kuruluşlardır.
Belleten’in yayın dili Türkçe ve İngilizcedir. Yayımlanan tüm makaleler Türkçe ve İngilizce dillerinde başlık, yazar ve kurum bilgisi, varsa finansman açıklaması ile anahtar kelimeler içerir. Ayrıca tüm makalelerin metinleri ve kaynakçaları bilgisayar okumasına imkân sunacak şekilde Latin harfleri ile oluşturulur.

- Belleten is an international refereed journal and published three times a year in the months of April, August and December. Research articles, translations, book reviews, news about congresses-symposia and necrologies are published in the journal. The articles are required to comply with the universally accepted scholarly criteria, to make new contributions to the field they belong to, and not to be published before. Papers presented in the scholarly meetings can be accepted for evaluation on the condition that they are not published before. The Society will immediately cancel the process of publication of previously published articles if discovered, even if they are accepted by the editorial board on the reports of the referee(s).

- The language of the Belleten is Turkish. If necessary, articles written in widely spoken European languages can also be published.

- In Turkish articles, authors have to comply with the rules set by the TDK (Turkish Language Society) Spelling Guide.

- The application of the articles, prepared according to spelling rules and editorial principles, is made via online publication tracking system [Yayın Takip Sistemi] by signing up on and uploading the articles to https://yaysis.ayk.gov.tr As the process of evaluation and
publication is carried out on the online system, uploaded application files of the article (in PDF or Microsoft Word) should not include the name of the authors/translators.

- If available, pictures, drawings, maps or other documents of the article should be uploaded to the online system (in PDF, JPG, TIFF etc.) during the application. All such materials shall be numbered and explanations for each should be included below them.

- The articles which are sent to the journal must include 3000-10000 words. (Those articles that exceed the limit will be rejected after the preliminary review.)

- The translator of an article must provide permission of the author of the original article through the online system. No copyright fee will be paid to the author of the article.

- In uploading the articles and the translations, in addition to the text itself, Turkish and English abstracts should be added, each of them containing 150-200 words and 5-8 key words. They shall be added to the first page of the article and to the related part of the online system. (Those articles that do not comply with these requirements will be rejected after the preliminary review.)

- The responsibility for the content of the articles and their appendices (pictures, drawings, maps, documents etc.) belongs to the author.

- The preliminary review of the applications is carried out by the experts of the Society, then they are added to the agenda of the Commission of the Periodicals. The Commission evaluates the applications in its meetings. The Commission can decline the application without sending it to the referees; or can send it to at least two referees (or three when necessary) who are expert on the field. (The referees are supposed to review the article in a month. When necessary, it can be extended up to 15 days.) The articles are published upon the reports of the referees and final approval of the Commission. The Commission can decide to publish the writings on necrology, symposium-congress news and book reviews without sending them to the referees.

- The Commission of the Periodicals can make changes and revisions on the spelling of the articles.

- Articles forwarded to the authors for correction on the basis of the reports of referees must be revised and sent back to the Society via the online system within a month.

- Articles that are not accepted for publication are returned back to their authors together with the reports of the referees via the online system.

- The copyright fees will be paid to the authors on the basis of The Regulations of Copyright, Publishing and Selling of the Atatürk Supreme Council of Culture, Language and History

- The publication right for the articles published in the journal belongs to the Society. This right also includes the publication in the virtual/digital media. The articles published by the Society cannot be published elsewhere (neither printed not electronic) without permission of the Society

- Articles must be written in the A4 format, in the MS Word program, either in Times New Roman or Baskerville font.
- The title must be regular, in lower case and 12 font size. It must be center-aligned. Main, interval and sub-headings can be used within the text. Main headings will be bold, in lower case, 10,5 font size, and left aligned; sub-headings will be bold, 10,5 font size, in
lower case and left aligned. 6 nk space should be left between the headings and the paragraphs.
- The name and surname of the author shall be written under the main title with 12 nk space, with regular, 11 font size, in lower case and center aligned. The sign ( * ) shall be put in the bottom of the page with the title, university-faculty, department, address, city, country, e-mail and ORCID information of the author in 8,5 font size.
- The text shall be 10,5 font size and justified. 2,5 cm from above, 2,5 cm from the bottom, 2,5 cm from left and right space shall be left. Line spacing should be 12 nk. The spaces between the paragraphs shall be 6 nk and the paragraph indent should be 0.8 cm. (For the visuals within the text and attachments, line spacing should be multiple, and 1,15 nk.)
- The header-footer: In the first page of the article, there should be no header. The text in the header shall include the author’s name and surname in the even pages. In the odd pages, the header shall have a meaningful summary of the text in lower case and in 11 font size. (As the process of evaluation and publication is carried out on online system, uploaded application files of the article (in PDF or Microsoft Word) should not include the name of the authors/translators.)
- The page numbers shall be included inside the header, in 8 font size and in the left and right top of the pages. It should not be visible in the first page.
- Direct quotations shall be started 1 cm from the paragraph indent if they exceed 5 lines, written in 1 font size smaller inside the quotations marks. Qutotations less than 5 lines shall be given in italics inside the text. The statements which are needed to be emphasized shall also be italicized.
- Footnotes shall be written in 8,5 font size and single space. The paragraph indent should be 1 cm and the text shall be justified. There should not be any line separator for the footnotes. The references inside the text shall be given in the footnotes beginning from
number 1. Besides these, there should be no in text references. For the sources given in the footnotes, the book and the journal titles shall be in italics, the article names shall be given inside the quotation marks. The source’s full imprint shall be written when it appears for the first time in the text, then abbreviations like age., agm., or agt., (ibid), should be used. If more than one book and article by the same author is used, after the first usage of the second source, the surname of the author, then the full or shortened name for the book or article should be written. In the case of the references with more than one author, all authors shall be written at the first time and given in the shortened style afterwards.

Examples on the Footnotes
For Books:
Halil İnalcık, Ottoman Empire-Classical Age, 1300-1600, trans., Ruşen Sezer, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2009, 11. ed. p. 115.
For the next references:
İnalcık, ibid, p. 123
If the same author is referred for more than one source in the study, for the next footnotes:
İnalcık, Classical Age, p.123.

For Articles:
İsmail Hakkı Uzunçarşılı, “Osmanlılarda İlk Vezirlere Dair Mütalea”, Belleten, vol. III/No. 9 [or III/9] (1939), p. 101.
For the next references:
Uzunçarşılı, ibid, p. 101.
If the same author is referred for more than one source in the study, for the next footnotes:
Uzunçarşılı, “Osmanlılarda İlk Vezirlere Dair Mütalea”, p. 101.
(For referring the encyclopedia and book chapters, the aforementioned reference format shall be used.)

- Bibliography: All the primary and secondary sources used in the study should be listed under this heading. This part should start with a new page and written in 10,5 font size. Only the references cited inside the text must be included and arranged according to the last names of the authors in alphabetical order.
Examples on the Bibliography
For Books:
İnalcık, Halil, Ottoman Empire-Classical Age, 1300-1600, trans. Ruşen Sezer, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2009, 11. ed.
Kütükoğlu, Mübahat S., Osmanlı’nın Sosyo-Kültürel ve İktisâdî Yapısı, TTK Yayınları, Ankara 2018.

For Articles:
İnalcık, Halil, “Rumeli”, İslam Ansiklopedisi, vol. 8, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2008, pp. 232-235.
Özergin, Kemal, “Rumeli Kadılıkları’nda 1078 Düzenlemesi”, İsmail Hakkı Uzunçarşılı’ya Armağan, TTK Yayınları, Ankara 1976, pp. 251-310.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, “Osmanlılarda İlk Vezirlere Dair Mütalea”, Belleten, vol. III/ No. 9 [or III/9] (1939), p. 101.

[In articles written in widely spoken European languages, abbreviations will be in their usual styles].

Yayın Etiği İlkeleri
Yayın Etiği, daha yüksek editoryal işleme standartları oluşturmak için yazarlar, hakemler ve yayımcılar adına dürüstlük konusunda ısrar eden bir öz-düzenleme mekanizması olarak tanımlanabilir. Yayın için etik standartlar, yüksek kaliteli bilimsel yayınları, halkın bilimsel bulgulara güvenini ve insanların fikirlerine itibar edilmesini sağlamak için mevcuttur.
• Dürüst araştırmacılar, intihal yapmaz.
• Kaynakları hatalı belirtmez.
• Karşıt görüşleri çarpıtmazlar.
• Verileri yok etmez veya gizlemezler.

Hakemli çalışmalar, bilimsel yöntemi destekleyen ve hayata geçiren çalışmalardır. Bu noktada yayın sürecine dahil olan tüm tarafların (yazarlar, okuyucular ve araştırmacılar, yayımcı, hakemler ve editörler) etik ilkelere uyması büyük önem taşımaktadır. Belleten dergisi, araştırma ve yayın etiği konusunda ulusal ve uluslararası standartlara bağlıdır. Basın Kanunu, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi’ne uymaktadır. Belleten dergisi, Committee on Publication Ethics (COPE), Directory of Open Access Journals (DOAJ), Open Access Scholarly Publishers Association (OASPA) ve World Association of Medical Editors (WAME) tarafından yayınlanan Uluslararası Etik Yayımcılık İlkeleri’ni benimsemiştir.

Tekrar Yayın
Tekrar yayın, aynı makalenin veya büyük ölçüde benzer makalelerin birden fazla dergide yayımlanmasıdır. Editör bu tür makaleyi incelemeden geri gönderir. Bundan sonra editör, tekrar yayına teşebbüs eden yazara belli bir süre ambargo uygulayabilir, yazarın daha önce yayın yaptığı dergide (belki de önceki makaleyi yayımlayan derginin editörü ile eşzamanlı duyuru olarak) kamuoyuna bu durumu açıklayabilir veya bu tedbirlerin hepsini birlikte uygulayabilir.

Aynı Çalışmanın Birden Fazla Dergiye Eşzamanlı Olarak Gönderilmesi
Yazarlar aynı makaleyi aynı anda birden fazla dergiye gönderemezler. Editör, olası eşzamanlı gönderimi öğrenirse, makaleyi alan diğer editör(ler)e danışma hakkını saklı tutar. Ayrıca editör, makaleyi incelemeden iade edebilir veya incelemeleri dikkate almadan reddedebilir veya bu kararı ilgili diğer editör(ler)le tartışarak alabilir ve yazarlardan belirli bir süre makale başvurusu kabul etmemeye karar verebilir. Ayrıca yazarların işverenlerine yazabilir veya bu tedbirlerin hepsini birlikte hayata geçirebilir.

İntihali Engelleme Amaçlı Kontrol
Başkalarının fikirlerini, metotlarını, verilerini, uygulamalarını, yazılarını, şekillerini veya eserlerini sahiplerine bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseriymiş gibi sunmaktır.
Etik ihlalleri engellemek amacıyla dergiye gönderilen makaleler intihal programında (https://intihal.net/) taranır. Benzerlik raporu, “atıf-alıntı farklılığına” dikkat edilip edilmediğinin kontrolü için editör tarafından incelenir. Metinde akademik yazıma uygun olmayan etik dışı durumların tespiti hâlinde çalışma yazar(lar)ına iade edilir.
İntihal, duplikasyon, sahte yazarlık/inkar edilen yazarlık, araştırma/veri fabrikasyonu, makale dilimleme, dilimleyerek yayın, telif hakları ihlali ve çıkar çatışmasının gizlenmesi, etik dışı davranışlar olarak kabul edilir. Kabul edilen etik standartlara uygun olmayan tüm makaleler yayından çıkarılır. Buna yayından sonra tespit edilen olası kuraldışı, uygunsuzluklar içeren makaleler de dahildir.

Sahtecilik
Araştırmaya dayanmayan veriler üretmek, sunulan veya yayımlanan eseri gerçek olmayan verilere dayandırarak düzenlemek veya değiştirmek, bunları rapor etmek veya yayımlamak, yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi göstermektir.
Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek, araştırmada kullanılmayan yöntem, cihaz ve materyalleri kullanılmış gibi göstermek, araştırma hipotezine uygun olmayan verileri değerlendirmeye almamak, ilgili teori veya varsayımlara uydurmak için veriler ve/veya sonuçlarla oynamak, destek alınan kişi ve kuruluşların çıkarları doğrultusunda araştırma sonuçlarını tahrif etmek veya şekillendirmektir.

Katılımcıların Kişisel Verilerinin Korunması
Belleten dergisi, yasal olarak kamuya açık olmayan insan katılımcılarla ilgili kişisel veya hassas verileri veya materyalleri içeren tüm araştırmaların resmi etik incelemeye tabi olmasını şart koşar.

Araştırma Suistimali İddialarının Ele Alınması
Belleten dergisi, COPE'un Başarılı Bir Yazı İşleri için Etik Araç Seti’ne uyar. Belleten dergisi editörleri; intihal, alıntı manipülasyonu, veri tahrifatı, veri uydurması ve diğer araştırma suiistimalinin meydana geldiği makalelerin yayımlanmasını önlemek için tedbir alacaktır. Hiçbir durumda Belleten dergisi editörleri bu tür bir suistimalin gerçekleşmesine bilerek izin vermeyecektir. Belleten dergisi editörleri, dergilerinde yayımlanan bir makaleyle ilgili herhangi bir araştırma suistimali iddiasından haberdar olmaları durumunda, iddialarla ilgili olarak COPE’un yönergelerini izleyeceklerdir.

Etik İhlal Bildirimleri
Okurlar, Belleten dergisinde yayımlanan bir makalede önemli bir hata ya da yanlışlık fark ettiklerinde ya da editoryal içerik ile ilgili (intihal, yinelenen makaleler vb.) herhangi bir şikâyetleri olduğunda eihlal@ttk.gov.tr adresine e-posta göndererek bildirimde bulunabilir. Gelişmemiz için fırsat sağlayacağından başvuruları memnuniyetle karşılarız, hızlı ve yapıcı bir şekilde geri dönüş yaparız.

Düzeltme, Geri Çekme, Endişe İfadesi
Editörler, yayımlanan makalede, bulguları, yorumları ve sonuçları etkilemeyen küçük hatalar tespit edilirse düzeltme yayımlamayı düşünebilirler. Editörler, bulguları ve sonuçları geçersiz kılan büyük hatalar/ihlaller söz konusu olduğunda, makaleyi geri çekmeyi düşünmelidir. Yazarlar tarafından araştırma veya yayını kötüye kullanmaya yönelik olasılık söz konusu ise; bulguların güvenilir olmadığına ve yazarların kurumlarının olayı soruşturmadığına dair kanıtlar var veya olası soruşturma haksız veya sonuçsuz görünüyor ise, editörler endişe ifadesi yayımlamayı düşünmelidir. Düzeltme, geri çekme veya endişe ifadesi ile ilgili olarak COPE ve ICJME yönergeleri dikkate alınır.

Anket ve Mülakata Dayanan Çalışmaların Yayını
Belleten dergisi, bilimsel süreli lıkta etik güvence oluşturmak amacıyla, Yayın Etiği Komitesi’nin (COPE) “Dergi Editörleri için Davranış Kuralları ve En İyi Uygulama Rehber İlkeleri” ve “Dergi ları için Davranış Kuralları” ilkelerini benimsemektedir. Bu kapsamda dergiye gönderilen çalışmalarda aşağıdaki hususlara uyulmalıdır:
1) Etik kurul izni gerektiren, tüm bilim dallarında yapılan araştırmalar için etik kurul onayı alınmış olmalı, bu onay makalede belirtilmeli ve belgelendirilmelidir.
2) Etik kurul izni gerektiren araştırmalarda, izinle ilgili bilgilere (kurul adı, tarih ve sayı no.) yöntem bölümünde, ayrıca makalenin ilk/son sayfalarından birinde; olgu sunumlarında, bilgilendirilmiş gönüllü olur/onam formunun imzalatıldığına dair bilgiye makalede yer verilmelidir.

Editoryal Gizlilik Yükümlülüğü
Belleten dergisinin editörleri, gönderilen tüm yazıları gizli belgeler olarak ele alır; bu, yazarların izni olmadan bir yazı hakkındaki bilgileri kimseye ifşa etmeyecekleri anlamına gelir. Makale inceleme sürecinde şu kişiler makalelere erişebilir: Editörler, Hakemler, Yayın Kurulu Üyeleri. Bir yazıyla ilgili ayrıntıların yazarların izni olmadan üçüncü bir şahsa iletilebileceği tek durum, editörün ciddi araştırma suiistimalinden şüphelenmesidir.

Şikâyet Prosedürü
Bu prosedür, Belleten dergisinin veya yazı kadromuzun sorumluluğunda olan içerik, prosedürler veya politikalarla ilgili şikayetler için geçerlidir. Şikayetler, iyileştirme için bir fırsat ve teşvik sağlayabilir ve hızlı, nazik ve yapıcı bir şekilde yanıt vermeyi amaçlıyoruz.
Şikâyet, Belleten dergisinin veya yazı işleri ekibimizin sorumluluğunda olan içerik, prosedürler veya politikalarla ilgili olmalıdır. Şikâyetler doğrudan eihlal@ttk.gov.tr adresine e-posta ile gönderilmelidir ve gizli olarak ele alınacaktır. Editör, şikâyetlere anında yanıt verir. Editör, şikâyetlerle ilgili COPE akış şemasında belirtilen prosedürü takip eder.
Şikâyetler, editör ekibinin ilgili üyesi tarafından incelenir ve çözülemezse şu süreçler izlenir:
• Bu ilk yanıtın yetersiz olduğu düşünülürse, şikâyetçi, şikâyetinin derginin daha kıdemli bir üyesine iletilmesini talep edebilir.
• Şikâyetçi hoşnut kalmazsa, şikâyetler baş editöre iletilebilir.
• Mümkünse dört hafta içinde tam bir yanıt verilecektir.
COPE, bilimsel dergilerin editörleri için bir uygulama kodu yayınlar. Bu editörler, dergiler ve larla olan anlaşmazlıkların çözümünü kolaylaştıracaktır ancak yalnızca derginin kendi şikâyet prosedürleri tükendikten sonra buraya başvuru yapılabilir.

İtiraz Süreci
Belleten dergisi, editörler ve hakemler tarafından yapılan değerlendirmelere dair ciddi itirazları memnuniyetle karşılar. Bilimsel içeriğin yanlış anlaşılması sebebiyle makalenin reddedildiği düşünülürse, belleten@ttk.gov.tr adresinden editör ekibe itiraz mesajı gönderilebilir. Bu aşamada makalenin gözden geçirilmiş versiyonunu göndermemek gerekir. İtiraz mektubu Yayın Kurulu gündemine alındıktan sonra itirazın haklı olduğuna karar verilmesi hâlinde yazardan makalenin gözden geçirilmiş versiyonu talep edilir. Böylece çalışma dış hakem sürecine tekrar gönderilir.
İtiraz mektubu mümkün olduğunca ayrıntılı yazılmalıdır. Her makale için yalnızca bir itiraz dikkate alınır. Bu sebepten itirazın açık ve anlaşılır şekilde ortaya koyulması mühimdir. Edinilen tecrübeler ve kanaatler neticesinde reddedilen makaleler üzerinde uzun süreli müzakerelerin hem yazarlar hem de editörler için tatmin edici olmadığı gözlemlendiğinden aynı çalışma için birden fazla itiraz işleme alınmamaktadır.

Çıkar Çatışmaları
Çıkar çatışması, birincil bir çıkarla ilgili mesleki yargı, ikincil bir çıkardan (mali kazanç veya kişisel rekabet gibi) etkilenebildiğinde ortaya çıkar. Bir makalenin nasıl ele alınacağına dair en doğru kararı verebilmek için yazarların rekabet hâlindeki çıkarları bilinmeli ve makale yayımlanırsa, okuyuculara da bu bilgiler sunulmalıdır.
Çıkar çatışması, kişinin yaptığı işte çelişkiye düşmesine yol açacak, objektifliğini önemli oranda bozabilecek veya herhangi bir kişi ya da kuruluş lehine adil olmayan avantaj sağlayabilecek herhangi finansal ya da diğer tür çıkarlardır. Araştırmanın yürütülmesi ve makalenin hazırlanması sürecinde alınan tüm mali destek kaynakları ve sponsorların çalışmadaki rolü açıklanmalıdır. Finansman kaynağı yoksa bu da belirtilmelidir. Açıklanması gereken olası çıkar çatışması örnekleri arasında danışmanlıklar, maaş alımı, hibeler de yer alır. Potansiyel çıkar çatışmaları mümkün olan en erken aşamada açıklanmalıdır.
Belleten dergisinin tarafsız incelemeyi sağlamak için editörlerden, çalışanlardan veya yayın kurulu üyelerinden gelen gönderileri ele almak için belirlenmiş bir süreci vardır. Bu tür gönderiler öncelikle başka dergilere yönlendirilir. Bunun mümkün olmaması hâlinde gönderi sahibinin dergideki görevi askıya alınır. Bu gönderiler çift taraflı körleme sürecinde incelenir.
Editör, kendisinin veya aile üyeleri tarafından yazılmış makalelerle ilgili kararlarda yer almamalıdır. Ayrıca, böyle bir çalışma, derginin tüm olağan prosedürlerine tabi olmalıdır. Editör, yazarlar ve hakemler tarafından olası çıkar çatışmalarının ifşa edilmesiyle ilgili ICMJE yönergelerini uygulamalıdır.  

Dergi, yazarlardan makale gönderim ve süreç işletimi ücreti talep etmez.
Yazar ve hakemlerine Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Telif Hakkı, Yayın ve Satış Yönetmeliği hükümlerine göre telif ödemesi yapar.