KIZILIRMAK HAVZASI DEMİR ÇAĞI BOYA BEZEKLİ ÇANAK-ÇÖMLEK GELENEĞİNİN KÖKENİ ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

Year 2018, Issue: 23, 81 - 100, 01.07.2018

Şevket Dönmez Fidane Abazoğlu

Abstract

Kızılırmak Havzası’nda yakın geçmişte geliştirilen arkeolojik kazılar, hatalı bir söylemle Phryg denilen Orta AnadoluDemir Çağı çanak-çömleğinin başlangıç ve gelişme süreçlerine yeniden bakılması gerektiğini göstermektedir.Batı ve güney kültürlerinde aranan başlangıç coğrafyasının ise iç dinamiklerle ilgili olduğu noktasında önemligelişmeler yaşanmaktadır. Kızılırmak Havzası’nda Alişar IV grubunun kökeni ve başlangıç dönemi temelindeizlenebilen güncel arkeolojik bulgular MÖ 9. yüzyılı yani Orta Demir Çağı başlarını işaret etmektedir. Boğazköy-Büyükkaya Orta Demir Çağı tabakası ile Oluz Höyük’ün yine aynı döneme tarihlenen 6. Mimari Tabaka kazılarındabulunmuş boya bezekli çanak-çömlek parçalarının Alişar IV grubunun öncüsü olabileceğine dair bezemeleriçermesi, E. Akurgal ile V. Özkaya’nın bölge dışı dinamiklerini tartışılır bir noktaya getirmiştir. Oluz Höyük 7BMimari Tabakası’nda başlayan boya-bezemeli geleneğin, bezeme programı değişmiş olsa da hatta kronolojik birboşluk düşünülse de 7A Mimari Tabakası’nda devam etmiş olduğu düşünülmesi gereken bir olasılıktır. Erken DemirÇağı’nın bu gelişmelerini izleyen Orta Demir Çağı’nın başlarına tarihlenen Oluz Höyük 6. Mimari Tabaka çanakçömleğininAlişar IV’ün proto-tipini oluşturarak bir gelenek haline geldiği gözlenmektedir. Bu süreç Boğazköy-Büyükkaya’daki gelişmelerle birlikte değerlendirildiğinde, Amasya-Çorum bölgesinin Kızılırmak Havzası DemirÇağı boya bezekli çanak-çömleğinin ve Alişar IV geleneğinin başladığı coğrafya olduğuna işaret etmektedir.

Keywords

Kızılırmak Havzası, Demir Çağı, Alişar IV, Oluz Höyük, Boğazköy

THE IDEA ABOUT ORIGIN OF IRON AGE PAINTED POTTEY TRADITION IN HALYS BASIN

Abstract

The recent archaeological excavations in Halys Basin proves that the instigation and development process of Central Anatolian Iron Age pottery that is erroneously called Phrygian should be reconsidered. Also there are new developments on the start up geography that were sought in the western and eastern cultures which requires a new definition. The contemporary archaeological evidence that can be found in Alişar IV group in Halys Basin points out the 9th century BC which is the begining of the Middle Iron Age. The painted ware that was uncovered in Boğazköy-Büyükkaya Middle Iron Age stratum and the painted ware uncovered in Oluz Höyük’s 6th Architectural Layer that have decorations possibly predating Alişar IV makes E. Akurgal and V. Özkaya’s out of region dynamics obsolete. It should be considered that the painted ware tradition that started in Oluz Höyük’s 7B Architectural Layer to continue even though with the changes in decoration program and a chronological gap to have been continued in 7A Architectural Layer. It can be observed that the painted ware tradition in Oluz Höyük’s 6th Architectural Layer had been a prototype of the Alişar IV and turned into a tradition. When this process evaluated with the developments in Boğazköy-Büyükkaya, it proves that the Amasya-Çorum Region is the region that Halys Basin Iron Age painted ware and Alişar IV tradition has started

Keywords

Halys Basin, Iron Age, Alishar IV, Oluz Höyük, Boğazköy

References

• AKURGAL, E. 1955. Phrygische Kunst, TTKY Ankara
• BAYBURTLUOĞLU, İ. 1979. “Eskiyapar Phryg Çağı”, VIII. Türk Tarih Kongresi. Cilt I. Ankara: 293-303.
• ÇINAROĞLU, A. 1988. “Kemerhisar-Ambartepe 1986 Kazısı”, IX. Kazı Sonuçları Toplantısı-I. Ankara: 351-360.
• DÖNMEZ, Ş. 2010. Amasya-Oluz Höyük. Kašku Ülkesi’nin Önemli Kenti. 2007 ve 2008 Dönemi Çalışmaları Genel Değerlendirmeler ve Ön Sonuçlar/The Principal Site of Kašku Land. The Preliminary Reports of 2007 and 2008 Seasons General Evaluations and Results. Ankara.
• DÖNMEZ, Ş. 2017. Amasya-Oluz Höyük. Kuzey-Orta Anadolu’da Bir Akhaimenid (Pers) Yerleşmesi. 2009-2013 Çalışmaları Genel Değerlendirmeler ve Önsonuçlar.
• GENZ, H. 2001. “Boğazköy’ün Erken Demir Çağı”, Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Haberler 12. (Mayıs 2001): 1-2.
• GENZ, H. 2003. “The Early Iron Age in Central Anatolia”, Identifying Changes: The Transition from Bronze to Iron Ages in Anatolia and Its Neighbouring Regions. Proceedings of the International Workshop (Eds. B. Fischer/H. Genz/E. Jean/K. Köroğlu). İstanbul: 179-191.
• GENZ, H. 2004. Büyükkaya I: Die Keramik der Eisenzeit. Mainz.
• GENZ, H. 2011. “The Iron Age in Central Anatolia”, The Black Sea, Greece, Anatolia and Europe in the First Millennium BC (Ed. G.R. Tsetskhladze). Leuven: 332-368.
• HAWKINS, J.D. 1982. “The Neo-Hittite States in Syria and Anatolia”, Cambridge Ancient History III/1. Cambridge: 372- 442.
• HAWKINS, J.D. 1984 “The Syria-Hittite States”, Cambridge Ancient History Plates to Volume III. Cambridge.
• LANDSBERGER, B. 1948. Sam’al. Karatepe Harabelerinin Keşfi ile İlgili Araştırmalar. Ankara.
• NIZETTE-GODFROID, J. 1978. “Quelques Remarques Stylistiques Sur la Céramique Protophrygienne”, The Proceedings of the Xth International Congress of Classical Archaeology. Vol. I. Ankara: 129-134.
• ÖZGÜÇ, T. 1971. Demir Devrinde Kültepe ve Civarı/Kültepe and Its Vicinity in the Iron Age. Ankara.
• ÖZKAYA, V. 1995. İÖ Erken Birinci Binde Frig Boyalı Seramiği. Erzurum.
• PARZINGER, H./SANZ, R. 1992. Die Oberstadt von Hattuša. Hethitische Keramik aus dem Zentralen Tempelviertel. Berlin.
• ROSS, J. 2010. “Çadır Höyük: Upper South Slope 2006-2009”, Anatolica XXXVI: 67-87.
• SEEHER, J. 2010. “After the Empire. Observation on the Early Iron Age in Central Anatolia”, ipamati kistamati pari tumatimis. Luwian and Hittite Studies Presented to J. David Hawkins on the Occassion of His 70th Birthday (Ed. İ. Singer). Tel Aviv: 220-229.
• SEVİN, V. 1998A. “Tarihsel Coğrafya”, Kapadokya (Ed. M. Sözen). İstanbul: 44-61.
• SEVİN, V. 1998b. “MÖ 1. Binyıl: Demir Çağı”, Kapadokya (Ed. M. Sözen). İstanbul: 170-193.
• SEVİN, V. 2003. Eski Anadolu ve Trakya. Başlangıcından Pers Egemenliği’ne Kadar.İstanbul.
• SUMMERS, G.D. 2008. “Periodisation and Terminology in the Central Anatolian Iron Age: Archaeology, History and Audiences”, Ancient Near eastern Studies 45: 202-217.
• von der OSTEN, H.H. 1937. The Alishar Hüyük. Seasons of 1930-32. Part II. Chicago.