SALAT TEPE IV MEVSİMLİK BARINAKLARI: YUKARI DİCLE HAVZASINDA ORTA ÇAĞ VE SONRASINDA GÖÇERLER

Year 2017, Issue: 21, 163 - 188, 01.01.2017

Ayşe Tuba Ökse

Abstract

Yaz aylarını hayvan sürüleri ile birlikte Toros Dağlarının yaylalarında, kışları güneydeki ılıman düzlüklerde geçiren göçer topluluklara ilişkin arkeolojik kalıntılar Yukarı Dicle havzasında Ilısu Barajı ve HES projesi kapsamında yürütülen kurtarma kazılarında tespit edilmiştir. Bunlar ince birer kültür tabakası halinde çadırları çevreleyen duvar kalıntıları ile açık alanlarda yer alan çok sayıda ocak ve bazı depolama çukurlarından oluşan zayıf mimari izlerden oluşmaktadır. Salat Tepe IV yerleşimi Roma İmparatorluk döneminden IV-3 itibaren göçer topluluklar tarafından kullanılmıştır. Yeni Çağda IV-1 ağırlıklı olarak kerpiç ve pisé, Orta ÇağIda IV-2 taş ile inşa edilmiş duvarların dairesel, dörtgen ve köşeleri yuvarlatılmış dörtgen biçimli çadırları çevrelediği düşünülmektedir. Tepe üzerine 8-10 çadırın kurulabileceği hesaplanmıştır. Duvar kalıntılarının üzerinde dolgular olmadan üst üste inşa edilmeleri ve bazı taş duvarlarda ve tandırlarda belirlenen yenileme evreleri, tepe üzerinin mevsimlik olarak uzun süre kullanıldığına işaret etmektedir. Duvarlardan bazılarının Orta Çağ mezarları üzerine kurulması, tepenin boş kaldığı dönemlerde mezarlık olarak da kullanıldığını göstermektedir. Bu tabakalara ait olduğu düşünülen bazı depolama çukurlarında arpa, buğday ve mercimek dışında hayvan yemi olarak kullanılan ürünler de depolanmış, ağırlıklı olarak küçükbaş hayvanlar ve av hayvanları tüketilmiştir. Bu dolgularda ele geçen az sayıda malzeme dere taşı ağırlıklar, kırıldığı için geride bırakılmış havan ve öğütme taşı parçaları, ağırşak, demir çiviler, tunç tıp aleti, ok ve olta ucu, takı parçaları, pişmiş toprak lamba ve pipo parçalarından oluşmuştur. Pişmiş toprak çömlek, testi ve pişirme kapları ağırlıklı olarak yalın fabrikasyon mallardan oluşmuş, az sayıda kalıpta biçimlendirilmiş kabartmalı veya sırlı kap parçaları bulunmuştur. Bu malzemeye göre göçerler tepeyi Selçuklu döneminden Osmanlı dönemi sonuna kadar kullanmış, kendilerine yetecek kadar eşya bulundurmuş ve kullanabileceklerini yanlarında götürmüştür. Tarihi kaynaklara göre 11. yüzyıldan itibaren bölgede çeşitli göçer aşiretleri kışlamıştır. Bir göçer topluluk halen yazları Bingöl yaylalarında, kışları Salat Çayı vadisinde geçirmektedir.

Keywords

Yukarı Dicle, Diyarbakır, Göçer/Göçebe, Salat Tepe, Orta Çağ, Yeni-Yakın Çağ

SEASONAL DWELLINGS OF SALAT TEPE IV: NOMADS IN THE UPPER TIGRIS REGION SINCE

Abstract

Archaeological remains related to nomadic communities spending the summer on the Taurus foothills along with their herds, and the winter on the temperate plains to the south, are recovered during the rescue excavations carried out in the frame of the Ilısu Dam and HEPP project in the Upper Tigris basin, as thin cultural deposits with poor architectural traces, such as remnants of walls surrounding tents, several hearths and some storage pits. The settlement of Salat Tepe IV has been used by nomadic communities from the Roman Empire period IV-3 onwards. In the New Age IV-1 mud brick and pisé walls, and in the Middle Ages IV-2 stone walls with circular or rectangular plans or quadrilateral plans with rounded corners seem to have surrounded tents. It is estimated that 8-10 tents can be erected on the mound summit. Walls were built on top of each other, without any debris in-between, and several rebuilding phases are observed at diverse walls and tandoors, reflecting a long-term seasonal usage of the summit. Some of the walls were constructed on medieval tombs, so, the summit should have also used as a cemetery during vacant seasons. In some storage pits belonging to these levels, barley, wheat and lentils as well as fodder had been stored, and predominantly ovine and wild animals are consumed. The few findings recovered in these deposits consist of pebble weights, fragments of stone mortars and grinding stones, spindle whorls, iron nails, bronze medical instruments, arrow heads and fishhooks, pieces of jewellery, as well as fragments of terracotta lamps and pipes. The baked clay jugs, pitchers and cooking pots are mainly composed of massproduced plain wares; pieces of moulded pottery in relief or glazed pot pieces are found in a small number. According to this material, nomadic communities used the summit from the Seljuk period to the end of the Ottoman period, possessed artefacts sufficient for their daily use, and carried only the artefacts they need. Historical documents refer several nomadic tribes using the region for winter pastures since the 11th century. A nomadic community still spends the summers on the Bingöl Plateau, and winters in the Salat River valley

Keywords

Upper Tigris, Diyarbakır, Nomad, Salat Tepe, Middle Age, New Age

References

• AKA, İ. 1991. Timur ve Devleti. Ankara.
• AKDENİZ, V. 2012. Akkoyunlu-Kürt İlişkileri. İstanbul.
• AKPOLAT, M. / AYDIN, S. / ESER, ,E. / TOSUN, B.Ç. 2001. “Karkamış Baraj Gölü Çevresinde Kırsal yerleşmeler ve Konutlar 1999 Yılı Çalışmaları”, Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 1999 Yılı Çalışmaları (Eds. N. Tuna/J. Öztürk/J. Velibeyoğlu). Ankara: 529-546.
• ARTHUR, P. 2006. Bizans ve Türk Döneminde Hireapolis (Pamukkale). İstanbul.
• BARAN, M. / YILMAZ, A. 2011. “Göçebelikten Yerleşik Hayata Geçişte Beritan Aşireti Konutlarında Aidiyet Duygusu”, e-Journal of New World Sciences Academy 6/4: 1645-1656.
• BARKAN, Ö. L. 1958. “Essai sur les donées statistiques des registres de recensement dans l’Empire attaman au XVe et XVIe siècles”, Journal of the Economic and Social History of the Orient 1: 9-36.
• BARTL, K.1994. Frühislamische Besiedlung im Balih-Tal/Nordsyrien. Berlin.
• BERQUEST, J. 1959. “Introduction: Nomads and Nomadism in the Arid Zone”, International Social Science Journal 11/4: 481-498.
• BEYSANOĞLU, Ş. 1999. Diyarbakır: Müze Şehir. İstanbul.
• BİÇER, B. 2013. “Ortaçağ’da Kürtler ve Türkler”, International Journal of Social Science 6/6: 231-261.
• BİZBİRLİK, A. 2002. 16. Yüzyıl Ortalarında Diyarbekir Beylerbeyliği’nde Vakıflar. Ankara.
• BÖHLENDORF-ARSLAN, B. 2007. “Stratified Byzantine Pottery from the City Wall in the Southwestern Sector of Amorium, Italy”x Çanak. Byzas 7 (Eds. B. Böhlendorf-Arslan/A. O. Uysal/J. Witte-Orr). İstanbul: 273-294.
• BULUT, L. 1984. “Kabartma Desenli Samsat Ortaçağ Seramikleri”, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Dergisi 7: 1-18.
• BULUT, L. 2000. Samsat Ortaçağ Seramikleri: Sıraltı ve Lüsterler. İzmir. 2006.
• CİHANGİR, E. 2006. Salat Tepe’de Arkeobotanik Çalışmalar (Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara.
• COHEN, R. 1992. “The Nomadic or Semi-Nomadic Middle Bronze Age I Settlements in the Central Negev”, Pastoralism in the Levant. Archaeological Materials in Anthropological Perspectives (Eds. O. Bar-Josef/A. Khazanov). Madison: 105-131.
• CRIBB, R. L. 1991. Nomads in Archaeology. Cambridge.
• ÇAĞLIYAN, A. / DURMUŞ, E. 2010. “Diyarbakır Havzası ve Yakın Çevresinde Küçükbaş Hayvancılık”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 20/2: 29-56.
• DENKER, B. 1960. “Güneydoğu Toroslarda Göçebelik (Dr. Wolf-Dieter Hütteroth’a Göre)”, Türk Coğrafya Dergisi 16/20: 136- 142.
• DOĞANAY, H. / COŞKUN, O. 2013. “Türkiye Yaylacılığındaki Değişme Eğilimleri ve Başlıca Sonuçları”, Doğu Coğrafya Dergisi 30: 1-28.
• DÖNMEZ, Ş. 2016. “Kızılırmak Havzası ve Yakın Çevresinin Öntarih Dönemi Etnik Yapısı” AntahšumSAR “çiğdem”, Ahmet Ünal Armağanı (Eds. S. Erkut/Ö. Sir Gavaz). İstanbul: 123-148.
• ELDAR, I., Y. NIR / DAHLIELI, D. 1992. “The Bedouin and their Campsites in the Dimona Region of the Negev: A Comparative Model for the Study of Ancient Desert Settlements”, Pastoralism in the Levant. Archaeological Materials in Anthropological Perspectives (Eds. O. Bar-Josef/A. Khazanov). Madison: 205-217.
• EMECEN, F. M. 2009. “Fatih Sultan Mehmed ve Etrafındaki Dünya: Osmanlı Devleti’nin Doğu Komşuları”, Osmanlı Araştırmaları 33: 65-85.
• ERDEM, İ. 1991. “Akkoyunlu Devletini Meydana Getiren Aşiretler”, Tarih İncelemeleri Dergisi 6: 243-265.
• EREN, N. 1984. “Yörüklerde Karaçadır,” Folklor ve Etnografya Araştırmaları (Eds. İ. Aslanoğlu/A, Oy/İ. Gündağ Kayaoğlu/M. S. Koz). İstanbul: 59-70.
• ERKANAL, H. 1983. “1982 Girnavaz Kazıları”, 5. Kazı Sonuçları Toplantısı. Ankara: 131-135.
• ERKANAL, H. 1984. “1983 Girnavaz Kazıları”, 6. Kazı Sonuçları Toplantısı. Ankara: 121-135.
• ERKOÇ, H. İ. 2015. “Anadolu’da Moğol Etkileri (13.-15. Yüzyıllar)”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı 13/19: 37-64.
• ERÖZ, M. 1991. Yörükler. İstanbul.
• ERTEM, H. 1972. “Han İbrahim Şah Kazısı, 1970”, Keban Projesi 1970 Çalışmaları. Ankara: 63-74.
• FEHÉRVÁRI, G. 2000. Ceramics of the Islamic World in the Tareq Rajab Museum. New York.
• GÖYÜNÇ, N. 1969. “Diyarbekir Beylerbeyliği’nin İlk İdari Taksimatı”, Tarih Dergisi 23: 23-24.
• GÜNDÜZ, T. 2002. “Konar Göçer”, İslam Ansiklopedisi 26: 161-163.
• GÜNGÖR, K. 1941. Cenubi Anadolu Yörüklerinin Etno-Antropolojik Tetkiki. Ankara.
• GÜRBÜZ, O. 1997. “Türkiye’de Göçebe Mesken Örneği: Çadır”, Türk Coğrafya Dergisi 32: 185-195.
• GÜRBÜZ, O. 1998. “Van Gölü Çevresinde Kır Yerleşmesi”, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Dergisi 6: 93-135.
• HAIMAN, M. 1995. “Agriculture and Nomad-State Relations in the Negev Desert in the Byzantine and Early Islamic Periods”, Bulletin of the American Schools of Oriental Research 297: 29-53.
• HAMMER, E. 2014. “Local Landscape Organization of Mobile Pastoralists in Southeastern Turkey”, Journal of Anthropological Archaeology 35: 269-288.
• HÜTTEROTH, W.-D. 1982. Die Türkei. Darmstadt.
• JOHANSEN, U. 1966. “Güneydoğu Anadolu’nun Göçmen Çadırları (Ulla Johansen’den Çeviri)” (Çev. A. Ataman), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi 24/1-2: 43-49.
• KILIÇ, R. 2004. “Diyarbakır ve Güneydoğu Anadolu’nun Osmanlı Devleti’ne Katılması,” I. Uluslararası Oğuzlardan Osmanlıya Diyarbakır Sempozyumu. Diyarbakır: 575- 589.
• KILIÇ, T. 2014. “Karacadağ’da Göçebe Hayvancılık ve Göçerler”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 24/2: 1-12.
• KOZBE, G. 2008. “The Transition from LateBronze Age to Early Iron Age in the Upper Tigris Region, Southeastern Anatolia: Identifying Changes in Pottery”, Ceramics in Transitions: Chalcolithic through Iron Age in the Highlands of the Southern Caucasus and Anatolia (Eds. K. S. Rubinson/A. Sagona). Leuven: 291-322.
• KÖROĞLU, K. 1998. Üçtepe I. Yeni Kazı ve Yüzey Bulguları Işığında Diyarbakır/Üçtepe ve Çevresinin Yeni Assur Dönemi Tarihi Coğrafyası. Ankara.
• KÖŞKLÜ, Z. 2005. “Eski Erzurum Mutfağında Tandır: Yapılışı, Kullanımı ve Doğu Anadolu’daki Yeri Üzerine”, Sosyal Bilimler Dergisi 2005/2: 155-177.
• KUTLU, M. 1992. “Yaşayan Bir Alt-Kültür Geleneği: Anadolu Göçer Kültürü”, IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri I: Genel Konular. Ankara: 59-66.
• LINDNER, R. P. 2000. Ortaçağ Anadolu’sunda Göçebeler ve Osmanlılar (Çev. Müfit Günay). Ankara.
• MCNICOLL, A. 1983. Taşkun Kale Keban Rescue Excavations, Eastern Anatolia. Oxford.
• MARRO, C. 2011. “Eastern Anatolia in the Early Bronze Age”, The Oxford Handbook of Ancient Anatolia (Eds. S. R. Steadman/G. McMahon). Oxford: 290-312.
• MASON, R. B. 1997. “Medieval Iranian Lustre-Painted and Associated Wares: Typology in a Multidisciplinary Study”, Iran 35: 103- 135.
• MATNEY, T. / RAINVILLE, L. / KÖROĞLU, K. / KESKIN, A. / VORDERSTRASSE, T. / ÖZKUL FINDIK, N. / DONKIN, A. 2007. “Report on Excavations at Ziyaret Tepe, 2006 Season”, Anatolica 33: 23-74.
• MOORE, J. 1993. Tille Höyük I: Medieval Period. London.
• MULDER-HEYMANS, N. 2002. “Archaeology, Experimental Archaeology and Ethnoarchaeology on Bread Ovens in Syria”,Civilisations. Revue internationale d’anthropologie et de sciences humaines 49: 197-221.
• ÖKSE, A. T. 2004. “Salat Tepe 2001 Yılı Kurtarma Kazısı”, Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2001 Yılı Çalışmaları (Eds. N. Tuna/J. Greenhalgh/J. Velibeyoğlu). Ankara: 603-640.
• ÖKSE, A. T. 2005. “Salat Tepe Kazılarının Stratigrafik Sonuçları”, Belleten LXIX/256: 781-800.
• ÖKSE, A. T. 2012. “Salat Tepe Stratigrafisine göre Yukarı Dicle Havzası Kronolojisi”, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Dergisi 17: 1-29.
• ÖKSE, A. T. 2015. “Doğu Anadolu Demir Çağı Kültürünün Güneye Yayılımı: Yukarı Dicle Havzasından Yeni Bulgular,” International Symposium on East Anatolia – South Caucasus Cultures, Proceedings II (Eds. M. Işıklı/B. Can). Cambridge: 262-270.
• ÖKSE, A. T. 2016. “Yukarı Dicle Havzası Tunç ve Demir Çağları Kırsal Yerleşimlerinde Nüfus Hesabı Üzerine Bir Uygulama”, TÜBA-AR 19: 47-67.
• ÖKSE, A. T. / ALP, A. O. 2002. “Salat Tepe 2000 Yılı Kazı Çalışmaları”, Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2000 Yılı Çalışmaları (Eds. N. Tuna/J. Velibeyoğlu). Ankara: 645-670.
• ÖKSE, A. T. / ALP, A. O. 2011. “Salat Tepe 2002 Kazısı”, Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2002 Yılı Çalışmaları II (Eds. N. Tuna/O. Doonan). Ankara: 757-819.
• ÖKSE, A. T. / GÖRMÜŞ, A. / ATAY, E. 2010. “A Rural Iron Age Site at Zeviya Tivilki in the Construction Zone of the Ilısu Dam, South-Eastern Turkey”, Antiquity Project Gallery 84/323. Erişim Adresi: http://www. antiquity.ac.uk/projgall/okse323/index.html
• ÖZDOĞAN, M. 1977. Aşağı Fırat Havzası 1977 Yüzey Araştırmaları. Ankara.
• ÖZFIRAT, A. 2006. Üçtepe II: Tunç Çağları. Kazı ve Yüzey Araştırması Işığında. Istanbul.
• ÖZKUL-FINDIK, N. 2008. Hasankeyf Seramikleri (2004-2006). Ankara.
• PETERS, E. 1972. “Altınova’daki Kerpiç Evler”, Keban Projesi 1970 Çalışmaları. Ankara: 163-182.
• PETERS, E. 1979. “Altınova’da Halk Mimarlığında Erzak Saklama”, Keban Projesi 1973 Çalışmaları. Ankara: 127-134.
• PLANHOL, X. 1959. “Geography, Politics and Nomadism in Anatolia. Nomads and Nomadism in the Arid Zone”, International Social Science Journal XI/4: 525-531.
• POLAT, F. 2013. Doğu Anadolu Yayla Kültürü ve Yayla Mimarisi. İstanbul.
• REDFORD, S. 1998. The Archaeology of the Frontier in the Medieval Near East: Excavations at Gritille/Turkey. London.
• SAGONA, A. 1984. The Caucasian Region in the Early Bronze Age. Oxford.
• SAGONA, A. / ERKMEN, M. / SAGONA, C. / THOMAS, I. 1996A. “Excavations at Sos Höyük 1995: Second Preliminary Report”, Anatolian Studies 46: 22-52.
• SAGONA, A. / ERKMEN, M. / SAGONA, C. / HOWELLS, S. 1996b. “Excavations at Sos Höyük, 1996: Third Preliminary Report”, Anatolica 23: 181-226.
• SARWAR, G. 1939. History of Shah Isma’il Safawi. Aligarh.
• SEEHER, J. 2000. “Getreidelagerung in unterirdischen Grossspeichern: zur Methode und ihrer Anwendung im 2. Jahrtausend v. Chr. Am Beispiel der Befunde in Hattusa”, Studi Micenei ed Egeo-Anatolici 42/2: 261-301
• SEVİM, A. / YÜCEL, Y. 1989. Türkiye Tarihi: Fetih, Selçuklu ve Beylikler Dönemi. Ankara.
• SEVİM, A. / MERÇİL, E. 1995. Selçuklu Devletleri Tarihi: Siyaset, Teşkilat ve Kültür. Ankara.
• SEVİN, V. / KÖROĞLU, K. 2004. “Late Bronze Age at Yumuktepe: In the Light of New Evidence from Step-Trench South”, MersinYumuktepe: a Reappraisal (Eds. I. Caneva/V. Sevin). Galatina: 73-83.
• SILIBOLATLAZ BAYKARA, D. 2016. “Faunal Results From Salat Tepe in the Upper Tigris Region, Southeast-Turkey”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 32: 11-26.
• SOMUNCU, M. 2005. Aladağlar Yaylacılık ve Dağ Göçebeliği Konusunda Bir Araştırma. Ankara.
• SÖZER, A. N. 1984. “Güneydoğu Anadolu’nun Doğal Çevre Şartlarına Coğrafi Bir Bakış”, Ege Coğrafya Dergisi 2: 8-30.
• SÜMER (DEMİRTAŞ), F. 1949. “Bozulus Hakkında”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi 7/1: 29-60.
• SÜMER, F. 1992. Kara Koyunlular: Başlangıçtan Cihan-Şah’a Kadar. Ankara.
• ŞİMŞEK, C. 2013. Laodikeia (Laodiceia ad Lycum). İstanbul.
• TANOĞLU, A. 1954. “İskân Coğrafyası: Esas Fikirler, Problemler ve Metod”, Türkiyat Mecmuası 11: 1-32.
• TEKİNALP, M. / EKİM, Y. 2005. Sazpegler: Kuzeydoğu Anadolu’da Bir Ortaçağ Yerleşimi. Ankara
• TUNÇEL, G. 2002. “Anadolu’da Barbutin Dekorlu Küpler”, Prof. Dr. Haluk Karamağaralı’ya Armağan (Eds. H. Acun/H. Çal/M. İbrahimgil/G Tunçel). Ankara: 283-315.
• TURAN, O. 1973. Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi. İstanbul.
• TURAN, O. 1980. Selçuklular Tarihi ve Türk- İslam Medeniyeti. İstanbul.
• TURAN, O. 2004. Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul.
• UYSAL, A. O. 2007. “Demirköy Fatih Dökümhanesi Kazısı Seramik Buluntuları”, Çanak, Byzas 7 (Ed. B. BöhlendorfArslan/A. O. Uysal/J. Witte-Orr). İstanbul: 545-558.
• UYSAL, G. 2013. “Geç Osmanlı Salattepe Populasyonu ve Cüzzam”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 30/2: 209-223.
• UZEL, İ. 2000. Anadolu’da Bulunan Antik Tıp Aletleri. Ankara.
• UZUNÇARŞILI, İ. H. 1984A. Osmanlı Devleti Teşkilatına Medhal, Ankara.
• UZUNÇARŞILI, İ. H. 1984B. Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri. Ankara.
• UZUNÇARŞILI, İ. H. 1988. Osmanlı Tarihi I-III. Ankara.
• ÜREMİŞ, A. 2005. Türkiye Selçuklularının Doğu Anadolu Politikası. Ankara.
• VAN BRUINESSEN, M. 1988A. “The Ottoman Conquest of Diyarbekir and the Administrative Organisation of the Province into the 16th and 17th Centuries”, Evliya Çelebi in Diyarbekir. Evliya Çelebi’s Book of Travels: Land and People of the Ottoman Empire in the Seventeenth Century 1 (Eds. M. van Bruinessen/H. Boeschoten). Leiden: 13-28.
• VAN BRUINESSEN, M. 1988B. “The Population of Diyarbekir: ethnic Composition and Other Demographic Data”, Evliya Çelebi in Diyarbekir. Evliya Çelebi’s Book of Travels: Land and People of the Ottoman Empire in the Seventeenth Century 1 (Eds. M. van Bruinessen/H. Boeschoten). Leiden: 29-35.
• VAN BRUINESSEN, M. 1988C. “Economic Life in Diyarbekir in the 17th Century”, Evliya Çelebi in Diyarbekir. Evliya Çelebi’s Book of Travels: Land and People of the Ottoman Empire in the Seventeenth Century 1 (Eds. M. van Bruinessen/H. Boeschoten). Leiden: 36-44.
• WATSON, O. 2004. Ceramics from Islamic Lands: Kuwait National Museum, the Al-Sabah Collection. London.
• YAKAR, J. 2000. Ethnoarchaeology of Anatolia, Rural Socio-Economiy in The Bronze and Iron Ages. Tel Aviv.
• YAKAR, J. 2006. “Traits of Nomadic People: Ethnoarchaeological and Archaeological Research in Turkey”, Die Sichtbarkeit von Nomaden und saisonaler Besiedlung in der Archäologie. Multidisziplinäre Annäherungen an ein methodisches Problem (Ed. S. R. Hauser). Halle: 45-63.
• YALMAN (YALKIN), A. R. 1977 Cenupta Türkmen Oymakları I-II. Ankara.
• YAZGAN, İ. 2013. 19. Yüzyılda Alman Şarkiyatçıların Bektaşilik Serüveni. Bektaşiler, Tahtacılar, Kızılbaşlar. İstanbul.
• YİĞİT, A. 2002. “Güneydoğu Toroslar’ın Yöresel Etüdü,” Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 12/1: 47-77.
• ZARINS, J. 1992. “Pastoral Nomadism in Arabia: Ethnoarchaeology and the Archaeological Report - A Case Study”, Pastoralism in the Levant. Archaeological Materials in Anthropological Perspectives (Eds. O. Bar-Josef/A. Khazanov). Madison: 220-240.