BURSA-KELES İLÇESİ GELEMİÇ KIRSAL YERLEŞMESİ GELENEKSEL MİMARİ DOKUSUNUN İNCELENMESİ VE KORUMA AMAÇLI DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2019, Sayı: 20, 143 - 174, 01.09.2019

Fadime Yıldız

https://doi.org/10.22520/tubaked.2019.20.009

Öz

Gelemiç yerleşimi Bursa ili kırsalında Keles ilçesine bağlı, bulunduğu kırsal dokunun sosyo-ekonomik, kültürel özellikleri ile mimari doku ve peyzaj değerlerini yansıtan, günümüze kadar varlığını sürdürebilmiş nadir yerleşimlerinden biridir. Mevcut özellikleri ile kültürel miras değeri taşıdığı ve bu değerin bize kalan emanetlerinin gelecek nesillere de ışık tutması gerekliliği çok açıktır. Bu bilinç ve amaç ile başlanan çalışmada, yerleşim ile ilgili birçok fiziksel ve kuramsal durum değerlendirmeleri yapılmıştır. Fiziksel değerlendirmeler; yerinde tespit, mekânsal inceleme çalışmaları, ölçümler ve fotoğraflamalar sonucu elde edilen veriler üzerinden değerlendirilmiştir. Kuramsal değerlendirmeler ise literatür araştırmaları, ulusal ve uluslararası mevcut projeler üzerinden çalışılarak ortaya konmuştur. Yerleşimde sosyal, fiziksel ve ekonomik şartları iyileştirip, yaşam kalitesini artırırken; sosyal ve fiziksel mekânın özgün kalitelerinin korunması sağlanmalıdır. Sorun ve mevcut potansiyellere, koruma ilke ve kararları doğrultusunda uygulanabilir çözümler getirilmeye çalışılmalıdır.Keles ilçesi kırsal yerleşimlerinin coğrafi, fiziksel ve tarihsel özellikleri incelenmiş ve yöresel konut mimarisinin içindebulunduğu çevre yapısı ortaya konmuş, konut mimarisi ayrıntılı olarak çözümlenmiş, aynı şekilde yerleşmenin coğrafi özellikleri, tarihsel gelişimi, sosyal ve ekonomik durumu ile demografik özellikleri incelenmiştir. Yöresel konutmimarisinin koruma sorunları, konutların bozulma sebepleri ve türlerine bağlı olarak ortaya konmuş, dokunun korunması için yasal-örgütsel, kültürel-eğitimsel ve sosyo-ekonomik açıdan öneriler getirilmiş, kent ölçeğinde ve yapı ölçeğinde çözümler sunulmuştur. Yerleşim dokusu içerisindeki yapılardan özellikle seçilmiş nitelikli olanlarına tek yapı ölçeğinde plan, cephe, yapım sistemi ve malzemelerine yönelik çözümler önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kırsal yerleşmeler, Geleneksel Mimari, Koruma çalışmaları, Restorasyon, Kırsal turizm, Bursa- Keles-Gelemiç.

AN INQUIRY ON THE RESIDENTIAL ARCHITECTURE OF GELEMİÇ RURAL SETTLEMENT IN KELEŞ / BURSA AND ITS ASSESSMENT FOR THE PURPOSE OF CONVERSATION

Öz

Gelemiç settlement, which survives until today, is one of the rare settlements of Keles district in Bursa province that reflects the socio-economic, cultural characteristics, architectural texture and landscape values of the rural tissue. It is very clear that it carries the value of cultural heritage with its present characteristics and the relics of this value will shed light on future generations too. In this study, which started with this awareness and purpose, many physical and theoretical assessments about the settlement have been made. The results were evaluated based on the data obtained through physical evaluations like on-site detection, spatial survey studies, measurements, and photographs. Theoretical evaluations have been made using literature research of current projects of national and international scope. The physical properties of Gelemiç traditional texture was evaluated under two main headings: urban and building scale. The structure of the texture was examined in terms of location-plan, facade-plan, construction system, structural elements and material properties of the traditional housing architecture. Further study discusses the conservation problems of Gelemiç local housing architecture based on the causes and types of deterioration. Besides, the types of formal deteriorations are analyzed in plan layout, facade layout and construction system

Anahtar Kelimeler

Rural settlements, Traditional architecture, Protection studies, Restoration, Rural tourism, Bursa-Keles-Gelemiç

Kaynakça

• TKDK. 2018. Sunuş. Kırsal Kalkınma Dergisi-Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu, sayfa 3. Amsterdam Bildirgesi. 1975.
• BİNAN, D. 1994. “Güzelyurt Örneğinde, Kapadokya Bölgesi Yığma Taş Konut Mimarisinin Korunması İçin Bir Yöntem Araştırması.” Doktora Tezi, sayfa 215. Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• CANTIMUR, B. B. 2003. “İznik Gölü Çevresindeki Yerleşimlerin İncelenmesi ve Yeni Sölöz Geleneksel Yerleşim Dokusunun Korunması Üzerine Bir Araştırma.” Yüksek Lisans Tezi, sayfa 298- 327, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• ELBAS, A., & Diğerleri. 2014. Bursa Köylerinde Geleneksel Mimari ve Arkeoloji-1. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi.
• ELDEM, S. H. 1954. Türk Evi Plan Tipleri İstanbul: Pulhan Matbaası.
• ELDEM, S. H. 1987. Türk Evi Osmanlı Dönemi (Cilt 1). İstanbul: TAÇ Vakfı Yayınları.
• ICOMOS. 1999. Geleneksel Mimari Miras Tüzüğü. Meksika.
• KAPLA L , R., / CE GIZ, İ. 2008. Bursa Kent Rehberi. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi.
• KUBAN, D. (1975). Sanat Tarihimizin Sorunları. Anadolu-Türk Sanatı, Mimarisi, Kenti Üzerine Denemeler. İstanbul: Çağdaş Yayınları.
• URL-11. Haziran 4, 2017 tarihinde Bursadabirgun.com: http:// bursadabirgun.com/osmanlinin-kurdugu-ilk-koylerdengelemic-koyu-2168.html/gelemic adresinden alındı
• URL-12. Temmuz 9, 2017 tarihinde https://www.google.com. tr/search?tbs=sbi:AMhZZisPbAwWSD6SzHDwn xWqRhXyWznOAe4hwawZtz0Vgs7eOdXdQU1 vo3U40bgwQ5BIuUKYcol2ad2dtlj0X7TdbU8ff Vh5sHfLk00n7tyi8K8tt-RoN5wTW0FXS53YrA 1352Qn_1K2Qs3tgpjXofuaoS3QFsbrZP9pL4k8iK