Gelibolulu Ali’nin Menşeü’l-İnşa’sı

Year 2006, Number: 19, 225 - 244, 01.02.2006

Doç. Dr. İsmail Hakkı Aksoyak

Abstract

Keywords

-

GELİBOLULU MUSTAFA ÂLÎ’NİN MENŞEÜ’L-İNŞÂ’SI

Abstract

Adının önüne müverrih, edip, bürokrat ve entelektüel gibi sıfatlar eklenerek anılan ve bu sıfatları şahsında taşımasından dolayı da şöhreti günümüze kadar ulaşan Gelibolulu Mustafa Âlî (1541-1600), 59 yıllık ömrüne tarih, edebiyat, maliye, fıkıh, tasavvuf ve mantık alanlarında pek çok değerli eser sığdırmış önemli bir şahsiyettir. Bu güne kadar daha çok tarihçiliği ile tanınan Âlî’nin Menşeü’l-inşâ üzerinde detaylı incelemeler yapılmamıştır. Oysa içinde 79 mektup bulunan Menşeü’l-inşâ XVI. yüzyıl Osmanlı siyasî tarihi ve sosyal hayat için önemli bir kaynaktır, Ayrıca Âlî’nin biyografisinin de kaynaklarındandır. Bu çalışma ile Menşeü’l-inşâ’da yer alan mektupların bölümleri, mektubu yazan veya yazdıran, mektubun yazıldığı kişi ve makam, amacı ve yılı bakımından tasnif edilmiştir

References

• AKSOYAK, İ. Hakkı, (1997), “Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Sadef-i Sad- güher Adlı Antolojisinin Önsözü”, Türklük Bilimi Araştırmaları, Sivas, S. 5, s.305.
• AKSOYAK, İ. Hakkı, (2003), “Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Mihr ü Vefâ Mesnevisi”, Diriözler Armağanı, Ankara, s. 45-71.
• AKSOYAK, İ. Hakkı, (2003), Gelibolulu Mustafa Âlî Tuhfetü’l-uşşâk, İstanbul 2003, 1-60.
• AKSOYAK, İ. Hakkı, (2005), “Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Bağdatlı Rûhî’ye Etkisi”, Bilig, Bahar, S. 33: 137-147.
• AKÜN, Ömer Faruk, (1989), “Âlî Mustafa Efendi (Edebî yönü)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1989, C.II, s. 421.
• ALLEN, W.E.D., (1971), A Hıstory of The Georgıan People: From the beginning down to the Russian conquest in the nineteenth century, Barne and Noble.
• ATSIZ, Nihal, (1968), Âlî Bibliyografyası, İstanbul, s.4, s.50.
• BABİNGER, Franz, (1992), Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, s. 148.
• BAŞARAN, Orhan-Mehmet ATALAY, Gelibolulu Mustafa Âlî, Hayyâm’a Nazîreler, Erzurum 2004.
• BURSALI TAHİR, (1322), Müverrrihîn-i Osmaniyeden Âlî ve Kâtip Çelebi’nin Tercüme-i Hâlleri, Selanik.
• ÇERÇİ, Faris (Basılmak üzere olan çalışma), Gelibolulu Mustafa Âlî ve Sultanlara Öğütler (Nushatü’s-selâtin), Kayseri.
• ERAVCI, H., Mustafa, (1998), Âlî’s Nusret-nâme, (Basılmamış Doktora tezi), Edinburgh, C.II.
• ERAVCI, H., “Mustafa, (2003), Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Nusret-nâme Adlı Eserinin Osmanlı Diplomatiği Bakımından Ehemmiyeti”, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 4.
• FLEİSCHER, Cornell H., (1996), Tarihçi Mustafa Âlî, Bir Osmanlı Aydın ve Bürokratı, (Çeviren: Ayla Ortaç), İstanbul, s.129.
• FLÜGEL, Gustav, (1865), Die Arabischen, Persischen und Türkischen Handschriften der Kaiserlich-Königlichen Hofbibliothek zu, Wien, C.I, s.268.
• GÜMÜŞ, Nebi, (1999), "Osmanlıların Gürcistan'ı Fethi ve İslâmlaşma Hareketleri (XVI. Yüzyıl)", Osmanlı, ed. Güler Eren, Ankara, C. I, s. 326-335.
• HAKSEVER, Halil İbrahim, (1995), Eski Türk Edebiyatında Münşeatlar ve Nergisi’nin Münşeatı, İnönü Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Malatya.
• İLÂYDIN, Hikmet-Adnan Sadık Erzi, (1957), “XVI. Asra Âid Bir Münşeât Mecmuası”, Belleten,Ankara, s. 222-252.
• İNAL, İbnülemin Mahmud Kemal, (1926), Menakıbu’l-hünerveran, İstanbul, s. 94.
• İNALCIK, Halil, (2003), Şair ve Patron, Ankara.
• KINALIZADE HASAN ÇELEBİ, (1989), Tezkiretü’ş-şuarâ, (Haz.: İbrahim Kutluk), Ankara, C. II, s.593.
• KIRZIOĞLU, M. Fahrettin, (1993), Osmanlıların Kafkas Ellerini Fethi (1451-1590), Ankara.
• KURNAZ, Cemal, (1997), “Rûhî’nin Dostları”, Divan Edebiyatı Yazıları, Ankara.
• KÜTÜKOĞLU, Bekir, (1988), “Münşeat Mecmualarının Osmanlı Diplomatiği Bakımından Ehemmiyeti“, Tarih boyunca Palagrofya ve Diplomatik Semineri, İstanbul 169-176.
• MOSTRAS, C., (1995), Dictionnaire Geographıque de L’empıre Ottoman, (Tıpkıbasım) İstanbul.
• OKUMUŞ, Ömer, (1993), “Câmî Abdurrahman”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, C.7, s.94-99.
• ŞEKER, Mehmet, (1997), Gelibolulu Mustafa Âlî ve Mevâidün Nefâis Fî- Kavâidi’l-Mecâlis, Ankara, s. 57-58.
• Şemseddin Sami, (1311), Kamusü’l-alâm, İstanbul, C.IV, s. 3050.
• TUĞLACI, Pars, (1985), Osmanlı Şehirleri, İstanbul.