Tarih ve Kültür Kaynağı Olarak Hasb-i Hâller

Year 2007, Number: 22, 29 - 42, 01.05.2007

Doç. Dr. H. Dilek Batislam

Abstract

Keywords

-

TARİH VE KÜLTÜR KAYNAĞI OLARAK HASB-İ HÂLLER

Abstract

Genel olarak divan edebiyatında şairin, kendi durumunu ve hâlini anlattığı şiirlere hasb-i hâl denilmekle birlikte, divan şiiri geleneğinde farklı biçim ve içerik özelliklerine sahip hasb-i hâl örnekleri de bulunmaktadır. Hasb-i hâllerin, divanlarda hasb-i hâl başlığı altında değişik nazım şekilleriyle yazılanlarının yanı sıra divanların dışında bağımsız olarak mesnevi nazım şekliyle yazılmış olanları da vardır. Çeşitli hasb-i hâl örneklerine bakıldığında hasb-i hâllerde şairlerin kendi durumlarından ya da toplumun durumundan şikâyet ettikleri, farklı iş ve meslek gruplarından kişilerin, tiplerin eleştirisine yer verdikleri görülür. Bu yönleriyle hasb-i hâller toplumsal eleştiri, toplumda görülen aksaklıklar, toplumun ve insanın geçirdiği değişim, çeşitli meslekler konusunda bilgi içermeleri, yazıldığı dönemin sosyal hayatını aydınlatmaları bakımından zengin içerikli eserlerdir. Sıralanan özellikleri dolayısıyla hasb-i hâller; hem divan şiirinin toplum hayatıyla olan yakın ilgisini göstermekte hem de tarih ve kültür kaynağı olarak yararlanılabilecek nitelikler taşımaktadır

Keywords

Hasb-i hâl, divan şiiri, tarih, kültür

References

• AKSOYAK, İ. Hakkı (1999), Gelibolulu ‘Âlî ve Divanlarının Tenkitli Metni, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara.
• AKYÜZ, Kenan-Süheyl Beken-Sedit Yüksel-Müjgân Cunbur (1990), Fuzûlî Divanı, Akçağ Yay., Ankara.
• AYLAR, Selçuk (1995), “Divan Şiirinde Sosyal Hayatın İzlerine Dair Birkaç Örnek”, Dergâh, C. VI, S. 65, s. 10-11, 22, İstanbul.
• Bağdatlı Rûhî (1287), Külliyât-ı Eş‘âr-ı Rûhî-i Bağdâdî, İstanbul.
• BATİSLAM, Hanife Dilek (2003), Hasbıhâl-i Sâfî, Kitabevi, İstanbul.
• DİLÇİN, Cem (1999), “Türk Kültür Kaynağı Olarak Divan Şiiri”, Türk Dili Dergisi, S. 571, s. 618-626, Ankara.
• ÖZTOPRAK, Nihat (2000), “Divan Şiirinde Osmanlı Geleneğinin İzleri”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, Tarih ve İslâm Araştırma Vakfı, S. 3, s. 155- 168, İstanbul.
• PALA, İskender (2000), “Bir Elmanın İki Yarısı: Klâsik Şiir ve Osmanlı Tarihi”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, Tarih ve İslâm Araştırma Vakfı, S. 3, s. 141-154, İstanbul.
• POLAT, Nâzım Hikmet (2005), Eski ile Yeni Arasında Mütevelli-zâde Ömer İhyâ, Niğde Üni. Yay., Niğde
• SEFERCİOĞLU, Mustafa Nejat (2002), “Divan Şiirinin Gerçek Hayatla Bağlan- tısı”, Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yay.,C.11, s. 664-681, Ankara.
• ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ (1993/a), “Klâsik Osmanlı Edebiyatı Işığında Eski Âdetler ve Günlük Hayattan Sahneler”, Türk Dili Dergisi, S. 495, s. 175- 188, Ankara.
• ___________ (1993/b), “Osmanlı Şairlerinin Gözlemciliği ve Klasik Edebiyatı- mızda Realiteye Dair”, Dergâh, C. IV, S. 41, s. 8-10, İstanbul.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (TDEA), (1981), C. IV, “Hasb-i hâl” mad- desi, Dergâh Yay., s. 135, İstanbul.
• YILMAZ, Kâşif (1998), “Muasır İki Divan Şairinin Manzumelerine Göre XVI. Yüzyılda Sosyal Hayat”, Bir Dergisi, S. 9-10, s. 643-650, Ankara.