Türk Süsleme Sanatında Nar: “Form, Kö-ken ve İkonografik Anlamı”

Year 2013, Number: 33, 61 - 92, 01.07.2013

Ersel Çağlıtütüncigil

Abstract

In this essay, both pre-Islamic and post-Islamic era the motif of pomegranate, an important ornamental element in Turkish ornamental art, and its place in Turkish culture will be discussed; Also the form, the origin and the iconographical meaning of the motif involved will be emphasized. The pomegranate, sometimes used as an element of an architectural work (religious place, wall of a palace or mansion) and at other times as an element of handcrafts (woven, grave stone, ceramics, metal, etc.), has various meaning like talisman, protection, immortality, fertility, abundance and plentitude. In addition, it is of religious symbol quality.

Keywords

pomegranate, ornamentation, symbol, plentitude, form

Türk Süsleme Sanatında Nar: “Form, Kö-ken ve İkonografik Anlamı”

Abstract

Bu makalede, gerek İslamiyet öncesi gerekse İslamiyet’in kabulünden sonraki Türk süsleme sanatında önemli bir bezeme unsuru olan nar motifi ele alınarak, Türk kültüründeki yeri değerlendirilmekte; söz konusu motifin form, köken ve ikonografik anlamı üzerinde durulmaktadır. Bazen mimari bir eserin (dinî bir mekânı, bir konak veya sarayın duvarını) bazen de el sanatlarının (dokuma, mezartaşı, seramik, metal vs) süsleme unsurları arasında yer alan nar; tılsımlı, koruyucu, ölümsüzlük, doğurganlık, bolluk ve bereket gibi anlamalarının yanı sıra dini bir sembol mahiyeti de taşımaktadır.

Keywords

nar, süsleme, sembol, bereket, form

References

• AÇA, Mehmet (2005), “Türk İnanış ve Düşünüş Sistemlerinde Meyve”, Fikret Türkmen Armağanı, Kanyılmaz Matbaacılık, İzmir, s.11-22. AKÇAY, Mustafa (2008), “İslamiyette Nar”, Turkish Studies, Volume 3/5, s.113-133.
• AKMAN, Eyüp (2008), “Azerbaycan Manilerinde/Bayatılarında Meyve”, Turkish Studies, Volume 3/5, s.205-216.
• AKSU, Nurettin–IŞIK, Ayfer (1997), Türkiye Türkçesi/Kırgız Türkçesi Sözlüğü, Kültür Bakanlığı Yay., İstanbul.
• AKSU, Nurettin (2006), Konuşan Sözlük Türkiye Türkçesi/Kazak Türkçesi, Özkan Matbaacılık, Ankara.
• AKTEMUR, A.Murat–KUKARACI, Umut (2006), “Anadolu Selçuklu Devri Sivas Yapılarında Taş Süslemeciliği”, Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri 29 Eylül–01 Ekim 2005, Sivas, Sivas Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay., s.4644
• AKURGAL, Ekrem (1995), Hatti ve Hitit Uygarlıkları, Net Yayınevi, İ stanbul .
• ALLAN, J.W. (1971), Medieval Middle Eastern Pottery, University of Oxford Yay., Oxford.
• ALTAYLI, Seyfettin (1994), Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü, C.II, İstanbul, M.E.B Basımevi.
• AND, Metin (2007), Minyatürlerle Osmanlı-İslâm Mitologyası, Yapı Kredi Yay., İstanbul.
• ARDIÇLI, Orhan (1997), Büyük Rüya Tabirleri Ansiklopedisi, Timaş Yay., İstanbul.
• ARIK, Rüçhan (1973), Batılılaşma Türk Mimarisi Örneklerinden Anadolu’da Üç Ahşap Cami, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• ARIK, Rüçhan (1974), “Camide Resim”, Türkiyemiz, S.14, Akbank Kültür Yay., , İstanbul, s.2-9.
• ARIK, Rüçhan (1976), Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, İş Bankası Kültür Yay., Ankara.
• ARIK, Rüçhan (2000), Kubad Abad, İş Bankası Kültür Yay., İstanbul.
• ARSEVEN, C. Esad (1973), Türk Sanatı, İstanbul, M.E.B Basımevi.
• ASLANAPA, Oktay (1965), Anadolu Türk Çini ve Keramik Sanatı, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay., İstanbul.
• ASLANAPA, Oktay (1966), “Antalya Müzesinde Selçuklu Çinileri”, Türk Kültürü , Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayını, Ankara, s.5-25.
• ASLANAPA, Oktay (2004), Osmanlı Devri Mimarisi, İnkilâp Kitabevi, İ stanbul.
• ASGEROVA, Nergis (1983), Arhitekturnıe Ornamenti Azerbaydjana, Baku.
• ATIL, Esin (1973), Ceramics From The World of Islam, Freer Gallery of Art Katalog Yay., Washington.
• AYYILDIZ, Erol (1984), Türkçe-Arapça Arapça-Türkçe Cep Lügati, Ensar Neşriyat, İstanbul.
• BİNARK, İsmet (1966), “Orta Asya Resim Sanatı”, Türk Kültürü, C.IV, S.47, Y.IV, s.1059-1065.
• BİLGET, N. Burhan (1989), Gök Medrese, Kültür Bakanlığı/1104 Tanıtım Eserleri/28, Ankara.
• BİLGİÇ, Emin-vd. (1990), Ankara Kültepe Tabletleri I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• BURSALI, M. Necati (Tarihsiz), İslâmî Rüya Tabirleri Ansiklopedisi, Çelik Yayınevi, İstanbul. CAFEROĞLU, Ahmet (1968), Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayını, İstanbul.
• CANTAY, Gönül (2008), “Türk Süsleme Sanatında Meyve”, Turkish Studies, Volume 3/5, s.32-64.
• CEZAR, Mustafa (1977), Anadolu Öncesi Türklerde Şehir ve Mimarlık, İş Bankası Kültür Yay., İstanbul.
• ÇAĞLITÜTÜNCİGİL, Ersel (2011), “Türk Süsleme Sanatının Birbirine Karıştırılan İki Motifi: Nar ve Haşhaş”, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S.27, Y.2011, s.27-46.
• ÇAĞLITÜTÜNCİGİL, Ersel (2012), "Gence (Azerbaycan) Şehir Mezarlığı'nda Bulunan Bir Grup Figürlü Mezartaşı", Prof. Dr. Fikret Türkmen Kitabı, İzmir, Ege Üniversitesi Basımevi, s.3233
• ÇAKMAK, Şakir (1994), “Belenardıç (Torapan) Köyü Camii”, Sanat Tarihi Dergisi, S.VII, İzmir, s.19-26.
• ÇAYCI, Ahmet (2008), Selçuklularda Egemenlik Sembolleri, İstanbul, İz Yayıncılık.
• ÇORUHLU, Yaşar (2000), Türk Mitolojisinin Anahatları, Kabalcı Yay., İ stanbul.
• ÇORUHLU, Yaşar (2006), “Meyve Sunma Sahnelerinin Anlamı”, Meyve Kitabı, İ stanbul, s.8-11.
• ÇÖĞENLİ, M. Sadi-BAYRAM, Ali (1980), “Nar”, Rüya Tabirleri Ansiklopedisi, C.2, Feza Gazetecilik, , İstanbul, s.549-550.
• DANESHVARİ, Abbas (1986), Medieval Tomb Towers of Iran An Iconocraphical Study , International Society for Iranian Studies Publishes, Lexington.
• DEMİRİZ, Yıldız (1979), Osmanlı Mimarisinde Süsleme-I Erken Devir (1300-1453) , Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., İstanbul.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (1982), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Büyük Lügat , Aydın Kitabevi, Ankara.
• DOĞAN, Ş. Nermin (2003), “Sivas’taki Selçuklu Yapıları: Bitkisel Bezemelerden Örnekler”, Cumhuriyetin 80. Yılında Sivas Sempozyumu Bildirileri , Sivas Valiliği İl Kültür ve Turzim Müd. Yayını, Sivas, 657-669.
• DOĞRU, M. Hülya (2006), “Sivas’ta Bulunan Anadolu Selçuklu Dönemi Yapılarında Dış CepheSüslemeleri ve Zencerekler”, Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri 29 Eylül – 01 Ekim 2005, Sivas Valiliği İl Kültür ve Turzim Müd. Yayını, Sivas, s.445-463.
• EFENDİ, Rasim (1976), Azerbaycan Dekorativ-Tatbiki Senetleri (Orta Asırlar), Işıg Yayınevi, Bakı.
• ELİADE, Mircea (2006), Şamanizm İlkel Esrime Teknikleri, Çev. İ. Birkan, İmge Kitabevi, Ankara.
• ERBEK, Güran (1986), “Hayat Ağacı Motifi”, Antika, Y.2, S.15, Mısırlı Yay., İstanbul, s. 26-35.
• ERCİLASUN, Ahmet B.-v.d. (1991), Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, C.I, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ERGÜN, Pervin (2004), Türk Kültüründe Ağaç Kültü, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı. Yay., Ankara.
• ESTIN, Colette-LAPORTE, Helene (2005), Yunan ve Roma Mitolojisi, Çev. Musa Eran, TÜBİTAK Yay., Ankara.
• ROUX, Jean P. (2005), Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar, Kabalcı Yay., İstanbul.
• ERSOY, Necmettin (2000), Semboller ve Yorumlar, Dönence Yayınları İ stanbul.
• ESİN, Emel (1966), “Resimli Bir Uygur Varakı”, Reşid Rahmeti Arat İ çin, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay., Ankara, s.189-207. ESİN, Emel (1972), “Kün-Ay, Ay-Yıldız Motifinin Proto-Türk Devrinden Hakanlılara Kadar İkonografisi”, VII. Türk Tarih Kongresi , Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, s.352-357.
• ESİN, Emel (2003/1), Orta Asya’dan Osmanlıya Türk Sanatında İ konografik Motifler, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• ESİN, Emel (2003/2), Türklerde Maddi Kültürün Oluşumu, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• EYİCE, Semavi (1966), “Kırşehir’de H.709 (1310) Tarihli Tasvirli Bir Türk Mezartaşı, Anadolu’da Tasvirli Türk Mezartaşları Hakkında Bir Araştırma”, Reşid Rahmeti Arat İçin, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, s.208-243.
• GABRİEL, Albert (1934), Monuments Turcs d'Anatolie, Amasya-TokatSivas , t.II, E. de Boccard, Paris, .
• GİERLİCHS, Joachim (1993), Drache Phönix Doppeladler Fabelwesen In Der İslamischen Kunst , Museum für Islamische Kunst Katalog Yayınları Berlin, .
• GRIMAL, Pierre (2005), Yunan Mitolojisi, Çev. Nihan Özyıldırım, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
• GRUBE, J. Ernst (1963), “Raqqa-Keramik In Der Sammlung Des Metropolitan Museum In New York”, Kunst Des Orients, C.4, Wiesbaden, Metropolitan Museum of Art Yayını, s.44-78.
• GÜLENSOY Tuncer–SAĞINBAYEVA Burul (2004), Kırgız Türkçesi–Türkiye Türkçesi ve Türkiye Türkçesi–Kırgız Türkçesi Sözlüğü , Erciyes Üniversitesi Yay., Kayseri.
• GÜLHAN, Abdülkerim (2008), “Divan Şiirinde Meyveler ve Meyvelerden Hareketle Yapılan Teşbih ve Mecazlar”, Turkish Studies, Volume 3/5, s.345-375.
• GÜLTEKİN, Eser (2008), “Türklerde Bereket Sembolü Olarak Kullanılan Meyve Motifleri ve Mimaride Değerlendirilmesi”, Turkish Studies, Volume 3/5, s.9-31.
• GÜNDOĞDU, Hamza (1984), “Çifte Minareli Medrese’deki Figürlü Panolar”, Halk Kültürü, s.43-48.
• GÜNDOĞDU, Hamza (1991), “Doğubayazıt İshak Paşa Sarayı, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
• GÜNDOĞDU, Hamza (1993), “İkonografik Açıdan Türk Sanatında Rûmi ve Palmetler”, Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar Güner İnal’a Armağan , Hacettepe Üniversitesi Basımevi, Ankara, s.197-211.
• GÜRSU, Nevber (1988), Türk Dokumacılık Sanatı Çağlar Boyu Desenler , Redhouse Yayınevi, İstanbul.
• HUYGHE, Rene (Edt.) (1958), Art and Mankind Larousse Encxlopedia of Byzantine and Medieval Art , Readers Union / Paul Hamlyn Yayınevi, Paris. İ
• NAN, Abdülkadir (1966), “Türk Boylarında Dağ, Ağaç ve Pınar Kültü”, Reşid Rahmeti Arat İçin, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay., Ankara, s.272-277. İ
• NAN, Abdülkadir (1995), Tarihte ve Bugün Şamanizm, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara. İ
• NAL, Güner (1995), Türk Minyatür Sanatı (Başlangıcından Osmanlılara Kadar) , Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara.
• (1969), Islamic Pottery 800-1400 AD, Victoria and Albert Museum Katalog Yay., London.
• (1973), Islamische Keramik, Hetjens-Museum-Museum für Islamische Kunst Katalog Yay., Berlin. İ
• SMAİL, Mehmet (2008), “Azerbaycan Sözlü ve Yazılı Edebiyatında Nar”, Turkish Studies, Volume 3/5, s.217-226.
• KARAHÎSARÎ, Şemsüddin (1978), Ahteri Kebîr Arapça-Türkçe Büyük Lügat , Hzl: İ. Ulaş-A. Dedeoğlu, Osmanlı Yayıncılık, İstanbul.
• KARAMAĞARALI, Beyhan (1983), Türk Mimari Eserlerinde Ahlat Mezartaşları , Elila Yay., Ankara.
• KERAMETLİ, Can (1973), “Anadolu Selçuklu Devri Duvar Çinileri”, Türkiyemiz, S.10, Akbank Kültür Yay., , İstanbul, s.2-10.
• KURAN, Abdullah (1969), Anadolu Medreseleri, C.I, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını, Ankara.
• KUYULU, İnci (1988), “Geç Dönem Anadolu Tasvir Sanatından Yeni Bir Örnek: Soma Damgacı Camii”, Arkeoloji-Sanat Tarihi Dergisi, S.IV, s.67-78.
• KÜÇÜK, Sevgi K. (2000), “Sanat Tarihi Terminolojisinde Lotus ve Palmet”, Celal Esad Arseven Anısına Sanat Tarihi Semineri Bildirileri 7-10 Mart 1994 , Mimar Sinan Üniversitesi Basımevi, , İ stanbul, s.253-258.
• KÜÇÜKAŞÇI, Mustafa. S. (2006), “Orta Çağda Meyve Sembolizmi”, Meyve Kitabı, Kitabevi, İstanbul, s.553-554.
• MERİÇ, R. Melül (1936), “Akşehir Türbe ve Mezarlıkları”, Türkiyat Mecmuası, C.V, s.141-212.
• MİROĞLU İsmet.–v.d. (1984), “Nar”, Rehber Ansiklopedisi, C.13, Tercüman Gazt. Kültür Yay., , İstanbul s.39.
• MÜLAYİM, Selçuk (1984), “Selçuklu Palmet Motiflerinin Tipolojisi”, Anatolia, S.XX, Y.1976/1977, Ankara, s.141-153.
• NABLUSİ, İmam-ı (2007), Rüya Tabirleri Ansiklopedisi, Çev: S. Yavuz, Sağlam Yay., İstanbul.
• QADDUMİ, G. Hijjawi (1987), Variety In Unity A Special Exhibition On The Occasion Of The Fifth Islamic Summit In Kuwait, Kuveyt. OLGUN, İbrahim.–DRAHŞAN, Cemşid (1966), Farsça-Türkçe Sözlük, Ankara Universitesi Basimevi, Ankara.
• ORAL, Zeki (1953), “Kubad Âbâd Çinileri”, Belleten, C.XVII, S.66, s. 209-2
• ÖGEL, Bahaddin (1991), Türk Kültür Tarihine Giriş, C.2, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
• ÖGEL, Semra (1963), “Türk Heykelciliğinde İnsan Figürü”, Türk Kültürü, S. 4, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayını, , Ankara, s.15-20.
• ÖGEL, Semra (1987), Anadolu Selçukluları’nın Taş Tezyinatı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• ÖLMEZ, Nurhan (2006), “Dokumalarda Meyve”, Meyve Kitabı, Kitabevi, , İstanbul, s.23-40.
• ÖNDER, Mehmet (1977), “Selçuklu Devri Kubad-Abad Sarayı Çini Süslemeleri”, Kültür ve Sanat, S.5, Kültür Bakanlığı Yay., İ stanbul, s.104-107.
• ÖNDER, Mehmet (1986), “Selçuklu Devri Kubad-Abad Sarayı Çinileri”, Antika, S.19, İstanbul, s.19-21.
• ÖNEY, Gönül (1968), “Anadolu Selçuklu Sanatında Hayat Ağacı Motifi”, Belleten, C.32, S.125, s.26-35.
• ÖNEY, Gönül (1979), “The Interpretation of frescoes In The I. Kharragan Mouseleum Near Qazvin”, Akten Des VII. International Kongresses Für Iranische Kunst Und Arch ä ologie München 1976, Berlin, s.400-408.
• ÖNEY, Gönül (1987), İslam Mimarisinde Çini, Ada Yayınevi, İstanbul.
• ÖNEY, Gönül (1989/1), “Antalya Arkeoloji Müzesindeki Saray Çinilerinin Selçuklu Saray Süslemelerindeki Yeri”, Antalya 3. Selçuklu Semineri Bildirileri Şubat 1989, Antalya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müd. Yay., İstanbul, s. 11-116
• ÖNEY, Gönül (1989/2), Akdamar (Aght‘amar) Kilisesi, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
• ÖNEY, Gönül (1992), Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları , İş Bankası Kültür Yay., Ankara.
• ÖNEY, Gönül (1999), “Interaction Between 12th. And 13th. Century Syrian Under Glaze Pottery With Figural Decoration And Anatolian Seljuk Palace Tiles”, Deutsches Arch ä ologisches Institut Orient-Abteilung, Band 11, Mainz.
• ÖNEY, Gönül (2002), “Rakka Seremikleri İle Anadolu Selçuklu Seramiklerinin ve Saray Çinilerinin İlişkisi”, XIV. Türk Tarih Kongresi Ankara 9-13 Eylül 2002 Kongreye Sunulan Bildiriler, Ayrıbasım, C.I, Ankara.
• ÖNEY, Gönül (2005), “Akşehir Sarayaltı Nahallesinde Bulunan Selçuklu Saray Çinileriyle İlgili Yeni Görüşler”, Sanat Tarihi Dergisi Yard. Doç. Dr. Lale BULUT’a Armağan, S.XIV/1, İzmir, s.225-240.
• ÖNEY, Gönül (2009), “Tarihten Yansımalarla Büyük Selçuklu Seramiklerinde Kadın”, Sanat Tarihi Dergisi, S.XVII/1 Nisan 2008, İzmir, s.55-75.
• ÖZTIĞ, Fevzi (1971), Faydalı Bitkiler Ekonomik Değeri ve Morfolojik Özellikleri Yönünden Bitki Cinsleri, Şirketi Mürettibiye Basımevi, İ stanbul.
• ÖZTÜRK, Münir–ÖZÇELİK, Hasan (1991), Doğu Anadolu’nun Faydalı Bitkileri, Siskav Yayınevi, Ankara.
• PAMUK, Arif (1991), Şifalı Bitkiler Ansiklopedisi, Pamuk Yayıncılık, İ stanbul.
• PEKER, Ali U. (1993), “Selçuklu Anıtsal Mimarisinde Kozmolojik İ mgeler: Evren Simgesi Olarak Kutsal Ağaç Kompozisyonu”, I. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri 20-21Mayıs 1991 , Selçuk Ünv. Selçuklu Araştırmaları Merkezi Yay., , Konya, s.199-206.
• PORTER, Venetia (1981), Medieval Syrian Pottery, Oxford, Ashmolean Museum Katalog Yayınları.
• RAHMAN, Abdukerim (2005), “Uygur Halk Şiirindeki Kalıplaşmış Semboller ve Anlamları”, çev. A. İnayet, Fikret Türkmen Armağan , Kanyılmaz Matbaacılık, İzmir, s.569-583.
• RENDA, Günsel (1977), Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı 1750-1850 , Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• RICE, David T. (1968), The Church of Hagia Sophia at Trebizond, Edinburgh University P. for the Russell Trust, Edinburg.
• SAMLING, Davids (1975), Islamisk Kunst, Davids samling, eksp., Kronprinsessegade, Kophenhang.
• SEÇMEN, Özcan.- v.d. (2004), Tohumlu Bitkiler Sistematiği, Ege Üniv. Basımevi, İzmir.
• SİNEMOĞLU, Nermin. (2002), “Türk Mimarisinde İshak Paşa Sarayı”, Prof. Dr. Halûk Karamağaralı Armağanı , Gazi Üniv. Basımevi, Ankara, s.269-281.
• SÖZEN, Metin (1970), Anadolu Medreseleri Selçuklular ve Beylikler Devri Iİ stanbul Teknik Üniv. Basımevi, İstanbul, .
• STRONACH, David–YOUNG, T. Cuyler (1966), “Three Seljuq Tomb Towers”, British Institute of Persian Studies, Volume 4, İran, British Institute of Persian Studies, s-1-20.
• SÜLÜN, Murat (2007), Rüstempaşa Camii, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yay., İstanbul.
• SÜSLÜ, Özden (1989), Tasvirlere Göre Anadolu Selçuklu Kıyafetleri, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara.
• TAŞÇI, Aydın (1998), “Selçuklu Mimari Süslemesindeki Alçı ve Taş Kabartma İnsan Figürlerinin Köken ve Gelişimi”, Vakıflar Dergisi, S.XXVII, s.47-48.
• (1976), The Arts of Islam Hayward Gallery 8 April-4 July 1976, Arts Council of Great Britain, London.
• TOSUN, Necdet (2006), “Tasavvufta Meyve”, Meyve Kitabı, İstanbul, Kitabevi, s.55-66.
• TURAN, F.Ahsen (1992), “Hayat Ağacı”, Türk Kültürü, S.353, Y.XXX, Ankara, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayını, s.543-553.
• Türkçe Sözlük ,- (2005), Türk Dil Kurumu Yay., Ankara.
• TÜRKMEN, Fikret (2007), “Azerbaycan Mezar Kültüründe ‘At’ ”, 14. Kıbatek Edebiyat Sempozyumu, 6-10 Ekim 2007, Ankara, s.247-256.
• TÜRKMEN, Fikret (2008), “Azerbaycan’daki Koç Şekilli Mezar Taşlarının Folklorik Açıdan Değerlendirilmesi”, Prof. Dr. Ahmet Bican ERCİLASUN Armağanı, Akçağ Yay., Ankara, s.503-513.
• TÜRKMEN, Nalan (2006), “Anadolu Konut Mimarîsinde Meyve Motifi”, Meyve Kitabı, Kitabevi, İstanbul, s.41-52.
• UÇANER, Burçin (2008), “Meyvelerin Türküsü”, Turkish Studies, Volume 3/5, s.282-318.
• ÜNAL, R. Hüseyin (1982), Osmanlı Öncesi Anadolu-Türk Mimarisinde Taçkapılar , Ege Üniv. Basımevi, İzmir.
• ÜNAL, R. Hüseyin–v.d. (2001), Birgi Tarihî Coğrafyası ve Türk Dönemi Anıtları , Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
• YETKİN, Şerare (1969), “Yeni Bulunan Figürlü Mezar Taşları”, Selçuklu Araştırmaları I, Selçuklu Tarih ve Medeniyeti Enstitüsü, Ankara, s.149-156.
• YETKİN, Şerare (1986), Anadolu’da Türk Çini Sanatının Gelişmesi, istanbul Üni. Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul.
• YÖRÜKÂN (Karamağaralı), Beyhan (1982), “İslâm Sanatında Haşhaş ve Hint Keneviri Motifleri”, İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi, Ankara Üniv. Basımevi, Ankara, s.463-484.
• ZEYBEK, Necmettin–ZEYBEK, Ulvi (1994), Farmasötik Botanik, Ege Üniv. Basımevi, İzmir.