AÇIK BİR ETKİLEŞİM ÖRNEĞİ: BULANTI VE “BUNALTI” ADLI ESERLERDE ORTAK BİR ÜSLUP ÖZELLİĞİ OLARAK FELSEFÎ SÖYLEM BİÇİMİ

Year 2016, Sayı: 39, 77 - 92, 15.06.2016

Musa Demir

Abstract

Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı içinde modernist karak-terli II. Yeni şiir hareketiyle aynı dönemlerde ve hemen hemen aynı este-tik kaygılarla ortaya çıkan 1950 Kuşağı öykücüleri, gerçeküstücülük ve varoluşçuluk akımlarından etkilenmişler; olayın en aza indirgendiği, olay yerine daha çok iç gerçekliğin merkeze alındığı yeni ve modernist bir öy-kü anlayışı geliştirmişlerdir. Bu yeni anlayış içinde eser veren ve modern Türk edebiyatında varoluşçu edebiyatın önemli isimlerinden sayılan De-mir Özlü’nün, ilk öykü kitabına da adını veren “Bunaltı” adlı öyküsünü, daha adından itibaren üstadı Sartre’ın Bulantı adlı meşhur romanıyla açık bir etkileşim/diyalog içinde kaleme aldığı görülür. Sartre’ın, temsil ettiği varoluş felsefesini geniş kitlelere aktarabilmek için kaleme aldığı Bulantı adlı romanının anlatıcısı Antoine Roquentin ile Özlü’nün “Bunaltı” adlı öyküsünün isimsiz anlatıcısı, günlükler şeklinde kaleme alınan bu anlatı-larda, yazmak edimine bir varoluş imkânı olarak sarılmakta ve olayın önemsizleştiği öyküleri üzerinden felsefî bir söylem geliştirmektedirler. Otobiyografik karakterli her iki metin de uzun ve girift bir monoloğu an-dıran formları, merkeze aldıkları kişisel varoluş bunalımı tema’sı ve söy-lem biçimleri bakımından açık metinlerarası özellikler arz etmektedir. Bu yazıda, söz konusu eserlerdeki tematik arka plan nispeten dışarıda tutulup; daha çok anlatım biçimlerinde gerçekleşen etkileşime dikkat çekilerek eserlerdeki üslupların oluşumuna katkı sağlayan felsefî söylem benzerliği üzerinde durulmuştur.

Keywords

Varoluşçu edebiyat, bunalım edebiyatı, mo-dern Türk öykücülüğü, edebiyatta felsefi söylem, Bulantı, Jean Paul Sart-re, “Bunaltı”, Demir Özlü

References

• DAŞDEMİR, İbrahim Duran (2006), Demir Özlü’nün Hikâyeciliği, Gazi Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• DİRLİKYAPAN, Jale Özata (2007),Yazınsal Kavrayışta Köklü Bir Değişim: Türk Öykücülüğünde 1950 Kuşağı, Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölümü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• İŞ, Ayşe Öykü (2007), Ferit Edgü ve Demir Özlü’nün Hikâyelerinde Varoluşçu Öznellik, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanma- mış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• KILIÇ, Sinan (2006), Jean Paul Sartre’ın Varoluş Felsefesinde Öteki Kavramı, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya.
• KURT, Mustafa (2007), 1950 Sonrası Türk Edebiyatında Varoluşçu Felsefeden Etkilenen Yazarların Romanlarında Yapı, Tema ve Anlatma, Gazi Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• ÖZLÜ, Demir (1958), Bunaltı, Milli Kütüphane Arşivi, Devlet Nüshası, 2971- 58.
• SARTRE, Jean Paul (1961), Bulantı, (Çev. Selahattin Hilav), Ataç Kitabevi, İs- tanbul.
• UTURGUARİ, Svetlana (1989), Türk Edebiyatı Üzerine, Cem Yayınevi, İstan- bul.
• YALÇIN, Murat (2005), “Köklü Bir Nihilizme Sürüklenebilirdim”, Demir Özlü ile Söyleşi: Kitap-lık, Dosya: Varoluşçu Edebiyat, S.86, s. 60-66.