BibTex RIS Cite

TÜRKÇEDE ÇOKLUK BİRİNCİ EMİR ÇEKİMİNİN ÜÇÜNCÜ BİÇİMİ ve KERKÜK TÜRKÇESİ

Year 2016, Sayı: 39, 155 - 165, 15.06.2016

Abstract

Türkçede çokluk birinci kişi emir çekimi, başlangıçtan beri –alın/-elin> -alım/-elim ekiyle yapılmaktadır. Bu ekle yapılan çekim, Tür-kiye Türkçesi yazı diline -alım/-elim biçiminde ulaşmıştır. Orta ve Doğu Anadolu ağızlarında genellikle –ak/-ek ekiyle yapılan çokluk birinci kişi emir çekimi, Azerbaycan ve Kerkük bölgelerinde de görülür. Kerkük ve Azerbaycan Türkçesi yazı dillerinde, bu çekimin, -ağın/-eyin ve -ağım/-eyim olarak üçüncü bir biçimi vardır. Bu çekimin ayrıca, Yakut Türkçe-siyle ortaklığı olup Hatay ve Sivas yöresi gibi Anadolu ağızlarında hâlâ yaşayan izleri bulunmaktadır. Bu çalışmayla Türkçedeki çokluk birinci kişi emir çekiminin bu “üçüncü biçimi” örnekleri ve kaynaklarıyla ortaya ko-nularak, yorumlanmaya çalışıldı.

References

  • BANG, W; G. R. Rahmeti (1970), Oğuz Kağan Destanı, Devlet Kitapları, 1000 Temel Eser, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul.
  • BAYATLI, Hidayet Kemal (1996), Irak Türkmen Türkçesi, TDK yay., Ankara.
  • BEHBUTOV, Safi (2003), Azerbaycan Dialektoloji Lüğeti II. Cild, M-Z, TDK yay. Ankara. BULUÇ, Sâdettin (1968), “Kerkük Hoyrat ve Mânilerinde Başlıca Ağız Özellikleri”, XI. Türk Dil Kurultayında Okunan Bilimsel Bil- diriler 1966, TDK Yay., Ankara. s. 113.
  • BURAN, Ahmet; ALKAYA Ercan (2001), Çağdaş Türk Lehçeleri, Akçağ Yay., Ankara
  • CELİLOV, Ağasıoğlu Feridun (1988), Azerbaycan Dilinin Morfonologiyası, “Maarif” Neşriyyatı, Bakı.
  • ERCİLASUN, A. Bican (1983), Kars İli Ağızları, Gazi Üniversitesi Yay., Ankara.
  • _____(1999), “Ağız Araştırmalarında Kullanılacak Transkripsiyon İşaretleri”, Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni, TDK Yay, Anakara, s. 41-61
  • _____(2014), “Türkçede Emir ve İstek Kipi Üzerine”, Makaleler 1, Yayına Ha- zırlayan: Ekrem Arıkoğlu, 2. Baskı, Akçağ Yay., s. 364-370, Ankara.
  • HACIEMİNOĞLU, Necmettin (2003), Karahanlı Türkçesi Grameri, TDK Yay, Anakara.
  • HACİYEV, İsmayıl (1983), Yadda İalan Günlerim, Gençlik Neşriyatı, Bakı.
  • HAMİLTON, James Russel (1998), İyi ve Kötü Prens Öyküsü, (çev. Vedat Kö- ken), TDK yay., Ankara.
  • KİRİŞÇİOĞLU, M. Fatih (1999), Saha (Yakut) Türkçesi Grameri, TDK yay., An- kara.
  • NAKİP, Mahir (1991), Kerkük Türk Halk Musikisinin Tasnif ve Tahlili, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
  • OLCAY, Selâhaddin, A. Bican Ercilasun, Ensar Aslan (1976), Arpaçay Köyle- rinden Derlemeler, TDK yay, Anakara.
  • SAĞIR, Mukim (1995), Erzincan ve Yöresi Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük), TDK Yay. Ankara.
  • SARIKAYA, Mahmut (1998), Güney Azerbaycan Türkçesi, Basılmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
  • SEHEND, Bulud Karaçorlu (Tarihsiz), Sazımın Sözü 1. ve 2. c., İntişarat-ı Şems, Tebriz.
  • SERTKAYA, Osman F. (1996), “bolsunŞıl tėp tėdiler”, Uluslararası Türk Dili Kongresi 1988 – 26 Eylül 1988 / 3 Ekim 1988, TDK Yay., Ankara, s. 136- 142.
  • ŞEHRİYÂR, Mehemmed Hüseyn (1373), Dîvān-ı Şehriyâr (Türkî), Prof. Dr. He- mid Mehmedzâde’nin Mukaddime, Redakte ve İzahları ile, 8. bas. İntişarāt- ı Zerîn ve İntişarāt-ı Nigâh, Tėhran.
  • TERZİBAŞI, Atâ (1975), Kerkük Hoyratları ve Manileri, Ötüken Yay., İstanbul
  • TÜRKMENOĞLU, Şemsettin (1997), “Kerkük’te Mahalleler” (Şiir), Kerkük Güldestesi, (Haz. Suphi SAATÇİ), Ötüken Yay, İstanbul, s. 249-252. http://www.gunaz.tv /06.10.2007.
Year 2016, Sayı: 39, 155 - 165, 15.06.2016

Abstract

References

  • BANG, W; G. R. Rahmeti (1970), Oğuz Kağan Destanı, Devlet Kitapları, 1000 Temel Eser, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul.
  • BAYATLI, Hidayet Kemal (1996), Irak Türkmen Türkçesi, TDK yay., Ankara.
  • BEHBUTOV, Safi (2003), Azerbaycan Dialektoloji Lüğeti II. Cild, M-Z, TDK yay. Ankara. BULUÇ, Sâdettin (1968), “Kerkük Hoyrat ve Mânilerinde Başlıca Ağız Özellikleri”, XI. Türk Dil Kurultayında Okunan Bilimsel Bil- diriler 1966, TDK Yay., Ankara. s. 113.
  • BURAN, Ahmet; ALKAYA Ercan (2001), Çağdaş Türk Lehçeleri, Akçağ Yay., Ankara
  • CELİLOV, Ağasıoğlu Feridun (1988), Azerbaycan Dilinin Morfonologiyası, “Maarif” Neşriyyatı, Bakı.
  • ERCİLASUN, A. Bican (1983), Kars İli Ağızları, Gazi Üniversitesi Yay., Ankara.
  • _____(1999), “Ağız Araştırmalarında Kullanılacak Transkripsiyon İşaretleri”, Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni, TDK Yay, Anakara, s. 41-61
  • _____(2014), “Türkçede Emir ve İstek Kipi Üzerine”, Makaleler 1, Yayına Ha- zırlayan: Ekrem Arıkoğlu, 2. Baskı, Akçağ Yay., s. 364-370, Ankara.
  • HACIEMİNOĞLU, Necmettin (2003), Karahanlı Türkçesi Grameri, TDK Yay, Anakara.
  • HACİYEV, İsmayıl (1983), Yadda İalan Günlerim, Gençlik Neşriyatı, Bakı.
  • HAMİLTON, James Russel (1998), İyi ve Kötü Prens Öyküsü, (çev. Vedat Kö- ken), TDK yay., Ankara.
  • KİRİŞÇİOĞLU, M. Fatih (1999), Saha (Yakut) Türkçesi Grameri, TDK yay., An- kara.
  • NAKİP, Mahir (1991), Kerkük Türk Halk Musikisinin Tasnif ve Tahlili, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
  • OLCAY, Selâhaddin, A. Bican Ercilasun, Ensar Aslan (1976), Arpaçay Köyle- rinden Derlemeler, TDK yay, Anakara.
  • SAĞIR, Mukim (1995), Erzincan ve Yöresi Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük), TDK Yay. Ankara.
  • SARIKAYA, Mahmut (1998), Güney Azerbaycan Türkçesi, Basılmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
  • SEHEND, Bulud Karaçorlu (Tarihsiz), Sazımın Sözü 1. ve 2. c., İntişarat-ı Şems, Tebriz.
  • SERTKAYA, Osman F. (1996), “bolsunŞıl tėp tėdiler”, Uluslararası Türk Dili Kongresi 1988 – 26 Eylül 1988 / 3 Ekim 1988, TDK Yay., Ankara, s. 136- 142.
  • ŞEHRİYÂR, Mehemmed Hüseyn (1373), Dîvān-ı Şehriyâr (Türkî), Prof. Dr. He- mid Mehmedzâde’nin Mukaddime, Redakte ve İzahları ile, 8. bas. İntişarāt- ı Zerîn ve İntişarāt-ı Nigâh, Tėhran.
  • TERZİBAŞI, Atâ (1975), Kerkük Hoyratları ve Manileri, Ötüken Yay., İstanbul
  • TÜRKMENOĞLU, Şemsettin (1997), “Kerkük’te Mahalleler” (Şiir), Kerkük Güldestesi, (Haz. Suphi SAATÇİ), Ötüken Yay, İstanbul, s. 249-252. http://www.gunaz.tv /06.10.2007.
There are 21 citations in total.

Details

Journal Section Articles
Authors

Mahmut Sarıkaya This is me

Publication Date June 15, 2016
Submission Date June 15, 2016
Published in Issue Year 2016 Sayı: 39

Cite

MLA Sarıkaya, Mahmut. “TÜRKÇEDE ÇOKLUK BİRİNCİ EMİR ÇEKİMİNİN ÜÇÜNCÜ BİÇİMİ Ve KERKÜK TÜRKÇESİ”. Türklük Bilimi Araştırmaları, no. 39, 2016, pp. 155-6, doi:10.17133/tubar.234985.