HAYATIN “EŞİK” DURUMU BAĞLAMINDA ve SİVAS EVLENME GELENEĞİNDE “GELİN” KÜLTÜRÜ

Year 2016, Sayı: 40, 105 - 136, 01.12.2016

Prof. Dr. Nesrin Karaca

https://doi.org/10.17133/tubar.270436

Abstract

Doğum, evlilik ve ölüm insan hayatındaki en önemli geçiş törenleri

olarak değerlendirilir. Sivas yöresinde dillendirilen metaforik ifadesiyle

“Beşik-Eşik-Keşik” (Doğum, Evlenme, Ölüm) olarak tanımlanan bu

hayat evrelerinde, geçiş törenlerinden biri olan evlilik ve evlilik töreni

önemli ve anlamlı hazırlıklar gerektiren bir süreçtir. Gelenekler açısından

zengin Anadolu kültüründe; aile ilişkilerine, çocukların evlenmelerine ve

bu evlilik sürecinde yer alan pek çok geleneğe ve inanca büyük önem verilir.

Bu bağlamda evlenme gelenekleri ve buna ait inanç ve görenekler, kuralları

toplum tarafından belirlenerek kesinleştirilmiş kutsal bir tören etrafında

şekillenir. ‘Gel-’ fiil köküne bağlı olarak türetilmiş olan ve evlenmenin

aslî unsurlarından biri olan ‘Gelin’; aileye gelen kişi olarak küçük erkek

kardeşin veya oğulun karısına verilen isimdir. Eski şeklinin “Kelin” olduğu

anlaşılan bu ifade, anlamı açık olduğu üzere “gelen kimse” demektir. Çalışmada;

Sivas evlenme geleneği çerçevesinde, aslî unsurlardan “gelin”

üzerinde yoğunlaşılarak; yerel kültür içinde kavramdan işlevsele açılan boyutları

ve aşamaları, maddi ve manevi göstergeler ve zengin “gelin” kültürü

etrafındaki birikim eşliğinde yörede kullanılan atasözü, deyim, kalıp ifadeler,

inançlar, giyim-kuşam, ilişkiler, türküler ve ritüeller izdüşümünde değerlendirilmeye

gidilecektir.

Keywords

Evlenme, Sivas, Gelenek, Gelin, Sözlü Kültür

References

• ATMACA Emine-ADZHUMEROVA Reshide; (2010) “Kapı ve Eşik Kelimeleri
• Üzerine”, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, Sayı: 2, s. 23-45