ELEKTRA KOMPLEKSİ BAĞLAMINDA PSİKANALİTİK BİR OKUMA DENEMESİ: BABALAR VE KIZLARI

Year 2022, Issue: 52, 163 - 180, 13.12.2022

Deniz Polater

Abstract

Bilinç dışı ögelerin, bireyin zihinsel süreçlerine olan etkisini ortaya koymak amacıyla ortaya çıkan psikanaliz, bastırılmış duygu ve istekleri sorgulaması bakımından modern sanat ve edebiyatın çatışma ögelerinden biri olarak kullanılır. İnsanın insanı ve kendini anlama çabasının bir ürünü olarak değerlendirilebilecek psikanaliz; “rüyalarda arzu doyumu, bilinç dışı zihinsel süreçlerin yaratma edimine etkisi” gibi ilkeleri dolaysıyla bir yandan edebiyat alanında yoğun ilgi görmüş, öte yandan yoğun eleştirilere maruz kalmıştır. Sigmund Freud’un tıp literatürüne kazandırdığı Oedipus ve Elektra kompleksleri, bu eleştiri ve tartışmaların odak noktasında yer almaktadır. Kız çocuklarının babaya duyduğu aşırı düşkünlük ve anneyi rakip olarak görmeleri şeklinde özetlenebilecek “Elektra kompleksi”, modern dünya romanında, çeşitli izleklerin alt başlıklarından biri olarak kullanılmaktadır.
Bu çalışmada psikanaliz ve Elektra kompleksinin edebiyat alanındaki sınırlılıkları ve etki düzeyleri “Babalar ve Kızları” romanı üzerinden irdelenecektir. Kahraman anlatıcı konumundaki roman karakterinin, bastırılmış duygularının rüyalarla ilişkisi, rüya metaforunun edebî eserdeki misyonu ve rüyaların kurmacadaki örtük görevi yine Elektra kompleksi üzerinden değerlendirilecektir. “Sanatçı neden yaratır?” sorusu, kahraman anlatıcının içsel çatışmalarından yola çıkılarak yanıtlanmaya çalışılacaktır.

Keywords

Babalar ve Kızları, Elektra Kompleksi, Psikanaliz, Freud.

Thanks

Yönlendirmeleri ve katkıları dolayısıyla değerli hocam Doç. Dr. Mehmet Güneş'e teşekkürü borç bilirim.

References

• Adler, Alfred. Yaşamın Anlam ve Amacı. Çeviren Kâmuran Şipal. Say Yayınları, 2021.
• Bachelard, Gaston. Su ve Düşler – Maddenin İmgelemi Üzerine Deneme. Çeviren Olcay Kunal. Yapı Kredi Yayınları, 2006.
• Brooks, Peter. Psikanaliz ve Hikâye Anlatıcılığı. Çeviren Hivren Demir Atay & Hakan Atay. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2016.
• Cebeci, Oğuz, Psikanalitik Edebiyat Kuramı. İthaki Yayınları, 2022.
• Demir, Yavuz. Zaman Zaman İçinde Roman Roman İçinde. Pegem Akademi Yayıncılık, 2016.
• Emre, İsmet. Edebiyat ve Psikoloji. Anı Yayıncılık, 2006.
• Euripides. Elektra. Çeviren Yılmaz Onay. Mitos Boyut Yayınları, 2020.
• Freud, Sigmund. Beş Konferans ve Psikanalize Toplu Bakış. (Çeviren Kâmuran Şipal. Cem Yayınevi, 2020.
• Freud, Sigmund. Psikanaliz Üzerine. Çeviren Kâmuran Şipal. Cem Yayınevi, 2021.
• Freud, Sigmund. Psikanalize Giriş Dersleri. Çeviren Selçuk Budak. Öteki Yayınevi, 2018.
• From, Erich. Psikanalize Yeni Bir Bakış. Çeviren Funda Sezer. Say Yayınları, 2021.
• From, Erich. Rüyalar Masallar Mitler. Çeviren Aydın Arıtan, Kaan H. Ökten. Say Yayınları, 2017.
• Geçtan, Engin. Psikanaliz ve Sonrası. Remzi Kitabevi, 1998.
• Jung, Carl Gustav. Analitik Psikoloji. Çeviren Ender Gürol. Payel Yayınevi, 2006.
• Mustafa Reşid, Muharrerat-ı Nisvan. Haz. Gonca Arkon Tekinel. Palet Yayınları, 2021.
• Sophokles. Elektra. Çeviren Azra Erhat. Türkiye İş Bankası Yayınları, 2021.
• Uygur, Selda. Babalar ve Kızları. Bilgi Yayınevi, 2022.
• Wood, James. Kurmaca Nasıl İşler. Çeviren Ekin Bodur. Ayrıntı Yayınları, 2013.