A Biographical Study on The Studies on Proverbs and Idioms in Classical Turkish Poetry and Evaluations on Literature

Year 2024, Issue: 55, 111 - 131, 05.06.2024

Bülent Kaya

Abstract

Proverbs and idioms are among the most important language and cultural treasures of a nation. Proverbs are concise and set phrases based on past and life experiences. Idioms are short-set phrases that contain figurative meanings. Proverbs and idioms, which are widely used in daily language, are also used in literary works. The use of proverbs and idioms in poetry enriches the meaning world of poetry. Many studies, especially dictionary studies, have been carried out to reveal the richness of Turkish at this point. Studies have been done on the identification and evaluation of proverbs and idioms in classical Turkish poetry texts based on a rich poetry tradition. In these studies, proverbs and idioms that can be identified from other poetry sources especially divans are generally discussed in terms of subject, content, style and linguistic aspects, taking into account the alphabetical order. In this study, a bibliography of studies such as papers, articles, dissertations, books and book chapters on proverbs and idioms in the field of classical Turkish poetry is presented. The general characteristics of the studies on proverbs and idioms, their statistical meanings, etc. are aimed to shed light on the following studies by making some evaluations on the points.

Keywords

Proverbs, idioms, Turkish poetry, bibliography

Klasik Türk Şiirinde Atasözleri ve Deyimler Üzerine Yapılmış Çalışmalarla İlgili Bibliyografya Denemesi ve Literatüre Dair Değerlendirmeler

Abstract

Atasözleri ve deyimler, bir milletin en önemli dil ve kültür hazinelerindendir. Atasözleri geçmiş yaşantılara ve hayat tecrübelerine dayanarak söylenen özlü ve kalıp sözlerdir. Deyimler de bünyesinde mecazi anlamlar ihtiva eden kısa kalıp ifadelerdir. Günlük dilde yaygın kullanılan atasözleri ve deyimlerden edebî eserlerde de istifade edilmiştir. Atasözleri ve deyimlerin şiir dilinde kullanımı, şiirin anlam dünyasını zenginleştirir. Başta sözlük çalışmaları olmak üzere Türkçenin bu noktadaki zenginliğini ortaya koymak amacıyla birçok çalışma yapılmıştır. Zengin bir şiir geleneğine dayanan klasik Türk şiiri metinlerinde de atasözleri ve deyimlerin tespitine ve değerlendirilmesine dair çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalarda divanlar başta olmak üzere diğer şiir kaynaklarından tespit edilebilen atasözleri ve deyimler genellikle alfabetik sıralama göz önüne alınarak konu, muhteva, üslup ve dilbilimsel açılardan ele alınmıştır. Bu çalışmada klasik Türk şiiri sahasında atasözleri ve deyimlerle ilgili yapılmış bildiri, makale, tez, kitap ve kitap bölümü gibi çalışmalarının bibliyografyası ortaya konulmuştur. Atasözleri ve deyimlerle ilgili çalışmalarının genel nitelikleri, istatistiki açıdan ifade ettiği anlamlar vb. noktalarda bazı değerlendirmeler yapılarak sonraki çalışmalara ışık tutması hedeflenmiştir.

Keywords

Atasözleri, deyimler, klasik Türk şiiri, bibliyografya

References

• Ak, Coşkun, ve Mehmet Akkaya. “Balıkesirli Zâtî’nin Şiirlerinde Geçen Atasözü ve Halk Deyimleri.” Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, c. 3, no. 2, 1988, ss. 41-48.
• Aksoy, Ömer Asım. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I Atasözleri Sözlüğü. İnkılap Kitabevi, 1988.
• Aydın, Sami. “Nesîmî Divanı’nın Söz Varlığı.” Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, c. 7, no. 1, 2023, ss. 559-599.
• Bayan, Yasin. Bazı Divanlarda Atasözlerinin Kullanımı (15.-18.Yüzyıl). 2001. Afyon Kocatepe Ü, Yüksek lisans tezi.
• Canım, Rıdvan. Divan Edebiyatının Kaynakları. Akıl Fikir Yayınları, 2018.
• Edirneli Ahmed Bâdî Efendi. Armağan (Dîvân Şiirinde Atasözleri ve Deyimler). Hazırlayanlar Süreyya Ali Beyzadeoğlu vd., Harvard Üniversitesi Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü Yayınları, 2004.
• Ercan, Özlem. Peşteli Hisali Divanı Tahlili (İnceleme-Metin). 2003. Uludağ Ü, Doktora tezi.
• Gülpınar, Hatice. “Bosnalı Âsım Divanı’ndaki Deyimler Üzerine Bir İnceleme.” Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, c. 6, no. 4, 2022, ss. 1667-1693.
• İsen, Mustafa vd. Eski Türk Edebiyatı El Kitabı. Grafiker Yayınları, 2009.
• Kanmaz, Aysun. “Türkçe Deyimler Üzerine Yazılan Makaleler (1962-2020).” Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür-Sanat-Mimarlık Dergisi, no. 7, 2021, 170-231.
• Kaplan, Tuba. “Dede Korkut Kitabı’nda Yer Alan Atasözlerinin Yabancılara Türkçe Öğretiminde Kültür Aktarımına Katkısı Üzerine Bir Değerlendirme.” Türklük Biliminde Gür Bir Ses Prof. Dr. İsa Özkan’a Armağan. Editör İbrahim Dilek ve İhsan Kalenderoğlu, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 2019, ss. 497-507.
• Kaya, B. Ali. “Atasözü ve Deyimlerin Divan Şiirinde Kullanımı ile Divanların Bu Söz Varlıklarımız Bakımından Önemi.”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, c. 6, no. 6, 2011, ss. 11-54.
• Oy, Aydın. Tarih Boyunca Türk Atasözleri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1972.
• Sinan, A. Turan. “Necati Beg Dîvânı’ndaki Deyimler Üzerine.”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, c. 15, no. 2, 2005, ss. 107-114.
• Sinan, A. Turan. “Deyim Kavramı Üzerine Notlar-I.”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bi-limler Dergisi, c. 18, no. 2, 2008, ss. 91-98.
• Tanyeri, M. Ali. Örnekleriyle Divan Şiirinde Deyimler. Akçağ Yayınları, 1999.
• Tatlıkatık, Cihan. İzzet Ali Paşa Divanı’nın Tahlili. 2020. Afyon Kocatepe Ü, Yüksek lisans tezi.
• Yerdemir, Fatih. “Sûdî’nin Gülistân ve Bostân Şerhlerinde Türkçe Deyimler.” bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi. no. 90, 2019, ss. 191-214.
• Yılmaz, Hanım. “Klâsik Türk Şiirinde Daire Çekmek/Çizmek Deyiminin Kültürel Kökenlerine Dair.” Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, Tebdiz Özel Sayısı, 2018, ss. 167-171.