TÜRKİYE TÜRKÇESİ İLE TÜRKMEN TÜRKÇESİNDE GÖRÜLEN ASKERÎ SÖZ VARLIĞININ KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2023, , 73 - 100, 29.04.2023

Cihan Çakmak

https://doi.org/10.59182/tudad.1261010

Öz

Asırlar boyu geniş Asya topraklarında hüküm süren ve kadim bir devlet geleneğine sahip Türkler sahip oldukları geniş toprakları korumak üzere oldukça gelişmiş bir askerî sisteme sahipti. Tarihte Çinlilere, Çin Seddini yaptıracak ölçüde geniş bir etki alanına sahip olan Asya Hun Devleti hükümdarı Mete Han’ın bulduğu onluk askerî sistem asırlar boyu Türk toplulukları tarafından ordu hiyerarşisinde aktif olarak kullanılmıştır. Bu itibarla Türk kara ordusunun kuruluş tarihi Büyük Hun İmparatoru Mete Han’ın tahta çıkış tarihi olan MÖ. 209 yılına dayandırılmaktadır.
Bir dilin kültür zenginliğini ve tarihsel birikimini ortaya koymanın en önemli göstergelerinden biri de o dilin sahip olduğu söz varlığı hazinesidir. Son yıllarda ülkemizde gerek lisans gerekse de lisansüstü düzeyde çok sayıda söz varlığı çalışması yapılmıştır. Bu çalışmada tarihi olarak Oğuz, coğrafi olarak da Güney-Batı grubunda değerlendirilen ve tarihi Oğuz sahasının kendine has özellikleriyle öne çıkan Türkmen Türkçesindeki askerî alanda kullanılan söz varlığı ortaya konmaya çalışılacaktır. Söz konusu söz varlığı Askerî Taktikler, Askerî Rütbeler, Askerî Araç ve Teçhizat, Osmanlı Dönemine Ait Askerî Kavramlar alt başlıklarından oluşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Askerî Söz Varlığı, Türkmenler, Türkmen Türkçesi, Söz Varlığı.

Kaynakça

• Bol’şoy Russko-Turkmenskiy Slovar’ (1986-1987). I-II T. (Haz. S. Altayev, G. Atayev, G. Açılova, K. Agsakov, K. Gayıbova, H. Gafurova, A. Kulıyev, V. Mesgudov, S. Mıradova, M. Hocamgulıyev), Moskva: Akademiya Nauk Turkmenskoy SSR İnstitut Yazıka i Literaturı imeni Mahtumkuli.
• ÇAKMAK, Cihan (2010). Türkmen Türkçesi Konu Çözümlemeli Söz Varlığı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi.
• ÇAKMAK, Cihan (2016). “Türkmen Türkçesinde Bulunan Denizcilik Kültürüne Ait Söz Varlığı İncelemesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 9, S. 42, s. 57-67.
• ÇENELİ, İlhan (1986). “Türkmen Türkçesi Sözlüğü”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten (1982-1983), s. 29-84. DEVELLİOĞLU, Ferit (2003). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, İstanbul: Aydın Kitabevi.
• Güncel Türkçe Sözlük (2005). (Haz. Şükrü Haluk Akalın vd.), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KARA, Mehmet (2007). “Türkmen Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri, (Ed. Ahmet Bican Ercilasun) Ankara: Akçağ Yayınları, s. 213-290.
• MAHMUD, Kaşgarlı (1986). Dîvânü Lugati’t-Türk, C.3 (Çev. Besim Atalay), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• SAMİ, Şemseddin (2012). Kâmûs-ı Türkî (Latin Harfleriyle), İstanbul: İdeal Kültür ve Yayınları.
• Turetsko-Russkiy Slovar’ (1994). (Haz. A.N. Baskakov vd.), İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Türkmence-Türkçe Sözlük (1995). Haz. Talat Tekin vd.), İstanbul: Simurg Yayınları.
• Türkmen Diliniñ Sözlügi (1962). Aşgabat, (Haz. M. Ya. Hamzayev, S. Altayev, G. Atayev, G. Açılova, V. Mesgudov, A. Meretgeldiyev), Moskva: İzdatel’stvo Akademiya Nauk Turkmenskoy SSR.