MAHİRE NAĞIKIZI’NIN ESERLERİNDE SÜRGÜN VE VATAN ANLAYIŞI

Year 2024, , 271 - 282, 31.07.2024

Şefahet Aliyev

https://doi.org/10.59182/tudad.1500008

Abstract

Azerbaycan edebiyatı çok yönlü kültür katmanları ile dünya edebiyatı içinde kendine yer bulmuştur. Batı Azerbaycan (Bu günkü Ermenistan) edebî çevresi de Azerbaycan edebiyatı içinde kendisiyle ilgili olarak çok yönlü araştırmaların yapılmasını gerekli hâle getirmiştir. Dönemin sosyo siyasi, tarihî ve kültürel panoraması göz önüne alındığında Batı Azerbaycan’ın tarih içinde, daha doğrusu Rus işgaline uğradığı döneme kadar ve işgalden sonraki aşamaları sistemli olarak edebiyatın sürekli olarak üzerinde durduğu konuya dönüşmüştür. Devam eden süreçleri edebî çevre kadar bütün detaylarına kadar irdeleyip anlayarak ona yön veren ikinci bir taraf olmamıştır. Özellikle tarihin en zikzaklı olaylarına şahitlik eden Batı Azerbaycan edebî çevresi, tarihî süreç içinde örnek oluşturabilecek her bir detayı inatla işlemiş ve bunlar yardımıyla vatan sevgisini ön plana çıkararak işgal edilmiş vatan topraklarına tekrar kavuşma idealini sürekli canlı tutmuştur.
1980’li yılların sonlarından itibaren başlayan dönem Batı Azerbaycan’dan zorla göç ettirilen Azerbaycan Türklerinin karşılaştığı işgal süreçlerine karşı yürütülen mücadelenin gelişmesi yönünden dikkate değer bir aşama olarak karşıya çıkmaktadır. Bu dönemde oluşturulan sözlü ve yazılı edebiyat karşılaşılan tarihî süreçleri yüzleşilen gerçekler ışığında değerlendirmiştir. Vatan konusu ezeli ata ocaklarından zorla göç ettirilen İsmihan Didergin, Şair Behmen Göyçeli, Hidayet, Mahire Nağıkızı, Vahid Aziz, Hasan Mirza, Ali Vekil, Eldar İsmail, Telli Penahkızı, Algayıt, İsmail Ömeroğlu, Musa Urud, Flora Halilzade, Hıdır Alevli, Ramiz Haydar, Mecnun Göyçeli, Zeki İslam, Latif Vedili, Bilal Ensar, Terlan Göyçeli, Nazım İbrahimoğlu, Aftandil Ağbaba, İbrahim Köçgün, Firengiz Bayramova, Ahmed Vedili, Pervane Zengezurlu, Sabir Mustafa, Memmed Elli, Sevinc İrevanlı, Kemal Körpülü, Firudin Kamber, Elnare Hayal, Valeh Savalan, Zühre Halilli, Mensur, Zakir Şehriyar, Kalender Göyçeli, Rövşen İskenderoğlu, Zahit Mecid, Tahir Talıblı ve başka sanatçıların eserleri için yazılan makalelerde irdelenmiştir. İşgal edilen vatan toprakları ve zorla göç ettirilme süreci Batı Azerbaycanlı şairlerin eserlerinde yansıtıldığı çerçevede ele alınmıştır.

Keywords

Qerbi Azerbaycan, mühit, poeziya, veten, obraz, etnos, etnoqrafik yaddaş, Mahire Nağıqızı, bayatı

References

• Aça, M.. (2015). Halk şiirinde tür ve şekil (Türk Halk Edebiyatı El Kitabı) Grafiker.
• Altaylı, Seyfәddin, Hüseynova, Nigar. (2018). Türk xalqları ədәbiyyatı. Elm vә Tәhsil.
• Artun, E. (2011). Türk halk edebiyatına giriş. Karahan Kitabevi.
• Ağbabalı, Z. Avazıyam Ağbabanın / Z.Ağbabalı. – Bakı: Folklor institutu, – 2006.
• Boratav, P. N. (2014). Yüz soruda türk edebiyatı. Bilge Su yayınları.
• Durukoğlu, S. (2015). Türklerin Uğradığı sürgünleri ve soykırımları anlatan edebî ve bilimsel eserler. Net Ofset Matbaacılık San.Tic.Ltd.Şti
• Didergin, İ. Ayırdılar qucağından Göyçenin / İ.Didergin. – Bakı: Yazıçı, – 1992. – s.34
• Hacılı, A. Bayatı poetikası / A.Hacılı: Elm, – 2000. – s.16
• Hüseynova, M. Bir tefekkür terzine ferqli baxışlar Mahire Hüseynova: Alim ve şair ömrünün detalları/M.hüseynova,-Bakı: ADPU-neş, 2023-395 s.
• Kaya, D. (1999). Anonim halk şiiri. Ankara: Akçağ Yayınları
• Kılıç, R. (2010). Kerkük ve Musul’un tarihî coğrafyası. TÜBAR-XXVIII, Güz.
• Mahire Nağıqızının edebi-poetik dünyası/ https://azertag.az/xeber/mahire_nagiqizinin_edebi_poetik_dunyasi-2000336
• Nagisoy, M. Taşlaşmış gerçeğin şiiri/Azerbaycan muellimleri gazetesi-03.07.2020-seh 6
• Nağıqızı,M.Yanından keçme dağların/ M.Nağıqızı.- Bakı:ADPU neşriyyatı, 2021,seh.3
• Nağıqızı,M.Yanından keçme dağların/ M.Nağıqızı.- Bakı:ADPU neşriyyatı, 2021,seh.291
• Nağıqızı, M. Bayatılar ve 3 şeir / M.Nağıqızı. – Bakı: Apostrof, – 2015. – s.
• Nağıqızı, Mahirә. (2020). Salam olsun. ADPU Nәşriyyatı.
• Nebiyev, B. Tenqid ve edebî proses / B.Nebiyev. – Bakı: Azerneşr, – 1976. – 188 s.
• Poetry is knowledge -by Octavio Paz: The Bow and the Lyre, paragraph 1 (trs. Ruth L.C. Simms, University of Texas Press, 1987)
• Rodriguez, Jeanette-Fortier, Ted. (2007). Culturel Memory: Resistance, Faith and Identity. Austin: University of Texas Press.
• Tekin, M.. (2001). Roman sanatı. Ötüken Yayınları
• Türkoğlu, İ.. (2012). TDV İslam Ansiklopedisi, C 42. TDV Yayınları
• Yaman, A. (1973). Ermeni meselesi ve Türkiye. Otağ Yayınları.
• Qasımov, C.. (2012). Ədәbi mәhkәmәlәr. Bakı: Zәrdabi LTD