REŞAHAT-U AYNI-L-HAYAT’ (HAYAT ÇEŞMESİNDEN DAMLALAR) ESERİNİN İMZA NÜSHASI

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 52 - 61, 01.08.2018

Umurzakov Bahriddin Safarovich

Öz

Biliyoruzki,
‘Reşahat-u ayni-l-hayat’ (Hayat Çeşmesinden Damlayan Damlalar) eseri Movarounnahr,
Horoson, Hicaz, Marv ve Türkistan bölgesinde yaayıp icateden yüzlerce hocagon maşoyihi,
nakışbandiye ve yeseviye silsileler, ayrıca Timuri hükümdarlar ve şehzadeler,
hatta Şayboniyhon ve ya Şahbahthan (905/1500-1007/1598)nun  hakimeti devri hakkında da mükemmel tasavvura sahip
olmak açısından da geniş ve net bilgiler veriyor.

‘Reşahat-u ayni-l-hayat’ eserinin imza nushası bulundu.
‘Reşahat’ en eski elyazıları sonraki yüz yıllarda nusha edilen eserin diğer elyazısıylaya
da elyazı nushaların taş basma nushalarıyla karşılaştırmalı inceleme yaptığımızda
eser metninde önemli değişmeler olduğu bununla birlikte cümle kusurları bazı coğrafik
yer ve kişi adlarının ise tümüyle hata yazıldığı belli oldu.

Sözü geçen yeni bulunan imza nushasının önemli yönlerinden
biri ‘Reşahat’un ÖzR FA Şİ (Özbekistan Cumhuriyeti Fanlar Akademisi Şarkşinaslık
Enstitüsü) huzurundaki Şarkşinaslık elyazı fonunda saklı elliden fazla elyazı ve
onlara taş basma (Lakhnav, Kampur, Kazan, İstanbul ve Taşkent) neşirleri ile karşılaştırıldığımızda
‘yazar imzası’ diye tahmin ettiğimiz şu elyazı nusha kendi metninin mükemelliği,
hatasızlığı ve en önemlisi çeşitli çağlarda türlü düzey dekika tippler tarafından
nusha edilen ‘Reşahat’ nushalarındaki karışık ve değişen kısımları belirlememize
neden oldu.

Günümüze kadar ’Reşahat’un  İran’da Ali Aşğar Muiniyon tarafından ilmi-eleştirili
metin olarak sunulan modern yayını (Muiniyon A.
A, 1935) eserin en güvenilir neşri olarak
belli ve ünlüydü. Ama ’Reşahat’un yeni bulunan imza nushası Muiniyon neşri ile karşılaştırıldığında
İran yayınının de çoğu
kısmı hata olduğu,
eksiklikleri ve
kusurları görülüyor.

Anahtar Kelimeler

Kashifi'nin oğlu Herat, Ali Safi, Sabzavor, çoğunluk katalogları, "Rashahat" ın elyazması, "Rashahat ayn al-hayat", "Anvor al Qudsiya" imzalı el yazması

Kaynakça

• 1. Акимушкин, Олег. Институт “хангах” и бином “муршид-мурид” в становлении организационных форм тасаввуфа // Ислам и проблемы межцивилизационных взаимоотношений. М.,1994. С-11-20.;Бартольд В.В.Сочинения. Том VIII Работы по источниковедению. М.,1973. Издатель-во «Наука» Главная редакция восточной литературы.С.-155.Бартольд В.В.Сочинения. Том VIII Работы по источниковедению. М.,1973. Издатель-во «Наука» Главная редакция восточной литературы.С.-192.Бертельс,Евгений Эдувардович. Избранные труды История персидско-таджикиской литературы. М.,1960. Издательство Восточной литературы. С.-425, -487. 2.Тримингем, Спенсер Дж. Суфийские ордены в исламе: Пер. с анг. / Под ред. И с предисл. О.Ф. Акимушкина.М.,1989.328 с. (The Sufi Orders in Islam. Oxford, 1971.); 3.Хисматулин А.А. Суфизм. Санкт-Петербург, 1999.269 с.; Хисматулин А.А.Суфийская ритуальная практика (на примере браства Накшбандийа).СПб., 1996.208 с.;4. аш-Шахрастани, Мухаммад ибн Абд ал-Карим. Книга о религиях и сектах (Китаб ал-милал ва-н-нихал). Ч.1. Ислам / Пер. с араб. , введ. и коммент. С.М. Прозорова. М.,1984.271 с.; 5. Шиммель, Анне-Мари. Мир исламского мистицизма: П. с анг. М., 1999.419 с. (Mystical Dimensions of Islam. The University of North Carolina Press,1975.);6. Buenler A. F. Naqshbandiyya in Timurid India: The Central Asian legacy. Journal of Islamic Studies 7:2 (1996) pp.208-228.7. Имомназаров М.С.Навоийшуносликка кириш. Тошкент, 2015. 8. Gazali Imam. Ihyau ulumiddin. C. IV. – Istanbul:Bedir 1975.S.-767.9. Ҳакимов М. Шарқ манбашунослиги луғати. –Т.:”DAVR PRESS” НМУ, 2013.-Б.380.10. Воҳидов А.А. Тасаввуф терминологиясининг Марказий Осиёда шаклланиш босқичлари. / Тасаввуф адабиёти лингвороэтикаси (мақолалар тўпл.) ТошДШИ, Т., 2010., Б.-49.11. Ўрта аср шарқ алломалари энциклопедияси. Самарқанд,2016.-Б.353.12. ЎзР ФА ШИ асосий фонди. “Рашаҳот айн ал-ҳаёт”, Қўлёзма.№ 632, 1бв.13. Фахруддин Али Сафий. Рашаҳоту айнил-ҳаёт (Обиҳаёт томчилари). Тошкент, 2004, Б.-212.14. Алишер Навоий. Мажолисун-нафоис. Асарлар. Ўн беш жилдлик. Ж. 12./Нашрга тайёрловчи: С.Ғаниева. 1966. , Б-132.15. Умурзоқов, Баҳриддин, Тафсир-и Баҳр. Қўлёзма тафсир китоблар асосида Қуръони карим оятларининг маънолари, тафсирлари ва таъвиллари (29-30-жузъ) ва Қуръон-и карим китобларининг қўлёзмалари феҳристи. Т.,Тошкент ислом университети нашр.- матбаа бирлашмаси, 2010., Б-429.16. Мавлоно Фахруддин Али Сафий. Латойиф ал-тавойиф / Нашрга тайёрловчи: Аҳмад Гулчин Маъоний. Теҳрон, 1373 /1953. Б-15.; 17. Kara, Mehmed. Yeseviye nin temel kitabi “Cevahiru-l-ebrar min emvaci-l-bihar. / AHMED-I YESEVI – Hayati, eserleri, tesirleri. Istanbul -1996. “Seha” , s.-256. Yüce, Kemal. Yesevi،nın halıfesı Sarı Saltuk / AHMED-I YESEVI – Hayati, eserleri, tesirleri. Istanbul -1996. “Seha”, s.-311 -321.Demırcı Mehmed. Yesevi kültüründe ıbadetlerın ıç anlamı / AHMED-I YESEVI – Hayati, eserleri, tesirleri. Istanbul -1996. “Seha”, s.299-311.18. Али Сафий. Рашаҳот, Лакҳнав, 1890., Б.-144.19. Зиёдов, Шовосил. Ўрта аср Шарқ алломалари энциклопедияси. Самарқанд, 2016.-Б.353-354.20. Султон, Иззат. Баҳоуддин Нақшбанд абадияти. “Фан” нашриёти, Тошкент, 1984., Б.-17.21. Аҳмедов, Бўривой.. Ўзбекистон тарихи манбалари, Т., “Ўқитувчи” нашриёти, 1991, Б.-159-160.;22. Аҳмедов, Бўривой. Навоий замондошлари хотирасида / Тўпловчи: Б.Аҳмедов. Тошкент, 1985. , Б.-202.23. Анвор ал-қудсиййа фи маноқиб ас-содоти ан-Нақшбандийя. Миср, 1344/1925., Б.-37.24. Aflatun, M. Hoja Saadeddin Efendi nin elif-namesi. Turkish Studies International Peridical for the Languages Literature and History of Turkish or Turkic Volum 12 /30 p. Ankara, 2016, S-131.25. Cтори Ч. А. Персидская литература био-библиографический обзор. Перевод. с англ., перепаботал и дополнил Брегель Ю.Э. Том I. Москва: Наука, 1972.26. Неъматов,Маликнеъмат. “Али Сафийнинг бадиий-эстетик қарашлари”. Хўжанд, 2009.27.رشحات عين الحيات، تأليف: مولانا علي بن حسين الواعظ الكاشفي، با مقدمه و تصحيحات و حواشى و تعليقات: دكتر علي أصغر معينيان جلد دوم شهر يورماه 2536 ص 375/Рашаҳот айн ал-ҳайот. Мавлоно Фахр ад-дин Али ибн Хусайн ал-воиз ал-Кошифий. Нашрга тайёрлаган- доктор Алий Асғар Муъийнийон. 2-жилд, Теҳрон 2536/1356/1935, с.375. 28. Семенов, А.А. Бухарский трактат о чинах и званиях и об обязанностях носителей их в средневековой бухаре. Востоковедение № 5 . -Т.,”ФАН”, 1948. С.-150. (137-153).29. Ўрта аср шарқ алломалари энциклопедияси. Самарқанд, 2016.-Б.353-354.30. Ўзбекистон миллий энциклопедияси.IX-жилд. “Ўзбекистон Миллий энциклопедияси” Давлат илмий нашриёти. –Т.,2005.-Б.224.31. Лихачек Д.С. Текстология... СПб.: ”Алтейка”,2001, С.34.32. Khasanova Sh .”Kus dili” mevzusunda yazilan yeni bir eser . Turkish Studies International Peridical for the Languages Litera ture and History of Turkish or Turkic Volum 12 /30 p.Summer 2016. S-511.
• 33. CATALOGUE PERSIAN BOOKS AND MANUSCRIPTS in the library of the ASIATIC SOCIETY OF BENGAL.COMPILED by MAVLAVI MIRZA ASHRAF ALI CALCUTTA 1895,.p.32.34. CATALOGUE des MANUSCRIPTS ET XYLOGRAPHES ORIENTUX de la St.Petersbourg. St. Petersbourg 1852.p.199.35. CATALOGUE PERSIAN BOOKS AND MANUSCRIPTS in the library of the ASIATIC SOCIETY OF BENGAL.COMPILED by MAVLAVI MIRZA ASHRAF ALI CALCUTTA 1895.p.32.36. LEXICON BIBLIOGRAPHICUM ET ENCYCLOPAEDICUM A MUSTAFA BEN ABDALLAH KATIB JELEBI dicto et nomine HAJI KHALFA celebrato compositum TOMUS TERTIUS (III-IV) pp.461-462.37. LEXICON BIBLIOGRAPHICUM ET ENCYCLOPAEDICUM A MUSTAFA BEN ABDALLAH KATIB JELEBI dicto et nomine HAJI KHALFA celebrato compositum TOMUS TERTIUS (III-IV) LONDON:PRINTED FOR THE ORIENTAL TRANSLATION FUND of GREAT BRITAIN AND IRELAND.M.DCCC.XLII (1842) .38. Расулов А., Ҳасанов Ҳ. Қадимий қўлёзмаларни варақлаганда...-Тошкент:”ФАН”, 1962,-Б.3-4.39. Ҳакимов М. Шарқ манбашунослиги луғати. –Т.:”DAVR PRESS” НМУ 2013.-Б.148.41. Edib Ahmed b. Mahmud Yukneki. Atebetul-hakayik. Hazirlayan: Resid Rahmeti Arat. Turk tarih kurumu basimevi – Ankara 1992. 2. Baski. S.-11.42. Араб ёзувининг туркий тилларида қўлланилишига доир. Исмоилов А. The Review of Central Asian Studies. Vol.1 May 2009 The Institute of Central Asian Studies Kangnam University, Korea.-Б. 67-74.43. Ҳакимов, Муҳаммаджон. Шарқ манбашунослиги луғати. –Т.:”DAVR PRESS” НМУ 2013.-Б.380.44. AHMED-I YESEVI – Hayati-eserleri-fikrleri-tesirleri. Istanbul -1996. “SEHA” NESRIYAT ve TIC.A.S. , s.-9.45.Buenler, A. F. Naqshbandiyya in Timurid India: The Central Asian legacy. Journal of Islamic Studies 7:2 (1996) pp.211-212. 46.Умурзоқов, Баҳриддин. “Рашаҳот айн ал-ҳаёт” асарининг муаллиф дастхати деб тахмин қилинган қўлёзма нусхаси” /Ўзбек филологиясининг долзарб муаммолари. II-китоб (Ўзбек филологияси факультети профессор-ўқитувчилари, илмий тадқиқотчилари ва талабалари Илмий-амалий конференцияси материаллари). Тошкент - 2013. “Мумтоз сўз” нашриёти” . Б.-76-79.; 47. Умурзоқов,Б. “Рашаҳот айн ал-ҳаёт” асарининг муаллиф дастхати қўлёзма нусхаси ҳақида” /Ёш шарқшуносларнинг академик Убайдулла Каримов номидаги IX-илмий- амалий конференцияси материаллари. Тошкент, 2013. Б. -29-32.48. Фахруддин Али Сафий. Рашаҳот айнил-ҳаёт (Обиҳаёт томчилари). Таржимон: Домла Худойберган ибн Бекмуҳаммад (ХIХ аср). Т., “Абу Али ибн Сино” номидаги тиббиёт нашриёти. 2004, -468 б.49. ЎзР ШИ кутубхонаси, “592. 1-том: CATALOGUE des MANUSCRITS PERSANS DE LA BIBLIOTHEQUE NATIONALE PAR E. BLOCHET PARIS IMPRIMERIE NATIONALE TRNEST LEROUX, EDITEUR, RUE BONAPARTE, 28 MDCCCCV (1905 p. 269.)50. CATALOGUE OF THE LIBRARY OF THE INDIA OFFICE Vol.II.- Part. Persian books by A.J.ARBERRY, Litt. D. LONDON PRINTED BY ORDER OF THE SECRETARY OF STATE FOR INDIA 1937.51. Эркинов А., Воҳидов Ш., Аминов Ҳ., Хева хони Муҳаммад Раҳимхон соний - Феруз кутубхонаси феҳристи. Т.,”Янги аср авлоди” нашр., 2010.52.Семенов А.А. ОПИСАНИЕ персидских . арабских и турецких рукописей Фундаментальной Библиотеки Среднеазиатского Государственного Университета. Т., 1935. С.-43-44.53.Tosun, Nejdet. Bahaeddın Nakşbend / Hayatı - Görüşlerı – Tarıkatı. Insan yayınlerı. Istanbul, 2012./ Terjüme-ı Reşahat-ı Aynu l-hayat. Muhammed Ma،ruf Abbasi. Istanbul, 1291 /1874./ Bakıyatu s-salihat fi ta ribi r- Reşahat. Muhammed ma ruf Abbasi. Istanbul, 1307/ 1889./ Reşahat-ı Aynu l-hayat ,Suleymanıye ktp, Laleli, nr.1375. 54. СВР АН УзССР, Т.V, Т., изд.”ФАН” Уз.ССР, 1960, сс.294-298.