1988-1994-CÜ İLLƏR TÜRKİYƏ MƏTBUATININ AZƏRBAYCANDA BAŞ VERƏN SİYASİ HADİSƏLƏRƏ YANAŞMA TƏRZİ

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 1, 20 - 31, 31.01.2019

Aynure Paşayeva

Öz

1988-1994-cü
 illərdə Azərbaycanda baş verən siyası
hadisələr Türkiyə mətbuatının əsas diqqət mərkəzində idi. Bu siyasi hadisələrin
mərkəzində Qarabağ müharibəsi, müharibənin törədilmə səbəbi, ermənilərin
soyqırım siyasəti və Mixail Qorbaçovun gizli siyasətinin əsil məqsədləri
dayanır. Bütün hadisələr araştırmada  “Cumhuriyet”, “Türkiye”, “Hürriyyet”, “Milliyet”, “Tercüman”, “Halkın sesi”, “Meydan”  qəzetləri, “Azerbaycan türk kültür dergisi” əsasında tədqiqata cəlb olunmuşdur. Araşdırmada əsas hədəf
1988-1994-cü illər Azərbaycanlıların zorla deportasiyası, Qarabağ müharibəsinin
Türkiyə mətbuatında hasnı şəkildə öz əksini tapmasını araşdırmaqdır.

Araşdırmada əsas məqsəd 1988-1990-cı
illərdəki siyasi hadisələri Türkiyə  mətbuatında
işıqlandırması, 20 Yanvar 1990-cı il faciəsinin  soykırımı, erməni yalanlarını və Qarabağ müharibəsinin
 Türkiye 
mətbuat səhifələrində analiz və təhlil etməkdir.

Bu tədqiqatın mövzusu dünya medyasının əsas diqqət
mərkəzində olan problemə həsr olunduğundan araşdırılması olduqca əhəmiyyətlidir.
Araşdırmada müqayisəli və analitik təhlil metodundan istifadə edilmiş, konkret
nümunələr əsasında təhlillər aparılmışdır.

Anahtar Kelimeler

Azərbaycan, Türkiyə, Soyqırım, qaçqınlıq, Qarabağ, müharibə, mətbuat, Füzuli, Cəbrayıl

Kaynakça

• 1. İlham Əliyevin və Türkiyənin Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğanın birgə mətbuat konfransı olmuşdur. (2011)... https://president.az/articles/3390...25.10.2011.2. ƏLIYEV, İlham (2018). “Azərbaycan-Türkiyə Yüksək Səviyyəli Strateji Əməkdaşlıq Şurasının VII iclasında İlham Əliyevin nitqi”. https://president.az/articles/28444. 25.04. 2018.3. Gorbaçov “reform cambazı”, “Hürriyyet” qəzeti, 1988, 14 yanvar, s.12.4. KURCAN, Coşkun. Gorbaçov’un niyyeti. “Hürriyyet” qəzeti, 1988, 18 yanvar, s.13.5. Gorbaçov fırtınası. “Hürriyyet” qəzeti, 1988,20 mart, s.12.6. Ermeniler Gorbaçov’un başını ağrıtıyor. “Hürriyet” qəzeti, 1988, 25 fevral, s.20.7. KENGERLI, Mehmet, (1989). Sovyetlerde Ermeni Lobisi. Azerbaycan türk kültür dergisi, sayı 267, s. 10-21.8. Moskova’da günah çıxarıyor. “Hürriyet” qəzeti, 1989, 3 iyul, s.10.9. KARACA, Ahmet. (1989). Dağlık Karabağ’da sovetlərin Acizliyi. Azerbaycan türk kültür dergisi, sayı 267, yıl 38, s. 4-7.10. Büyük Ermenistan hayali. “Hürriyet” qəzeti, 1988, 12 mart, s. 10.11. Sovyet Azerileri ayaklandı. “Hürriyet” qəzeti, 1990,7 yanvar, s.12.12. Azeriler sınır tanımıyor. “Milliyet” qəzeti, 1990, 10 yanvar, s. 4.13. Kafkasya’da dehşet. “Hürriyet” qəzeti, 1990, 17 yanvar, s.12.14. Azeriler Kızıl orduya direnoyor . “Cumhuriyet” qəzeti, 1990, 20 yanvar, s. 14.15. Bakü kan ağlıyor. “Cumhuriyet” qəzeti, 1990, 21 yanvar, s. 1. 16. Bakü savaş alanını andırıyor. “Cumhuriyet” qəzeti, 1990, 21 yanvar, s. 14. 17. Türkiye’deki azeriler gelişmelerden endişelendi. “Cumhuriyet” qəzeti, 1990, 21 yanvar, s. 14.18. Bakü’de dev gösteri. “Cumhuriyet” qəzeti, 1990, 22 yanvar, s. 1. 19. Bakü’de dev protesto gösterisi. “Cumhuriyet” qəzeti, 1990, 22 yanvar, s. 16.20. Bakü’de Kremlin’e uyarı. “Cumhuriyet” qəzeti, 1990, 23 yanvar, s. 11.21. Bakü’den Moskova’ya ultimatum. “Cumhuriyet” qəzeti, 1990, 23 yanvar, s. 15.22. Azerbaycan gergin. “Cumhuriyet” qəzeti, 1990, 24 yanvar, s. 1.23. Çatışmaların önü alınamıyor. “Cumhuriyet” qəzeti, 1990, 24 yanvar, s. 14.24. Bakü’ye gözaltı. “Cumhuriyet” qəzeti, 1990, 25 yanvar, s. 1.25. DEVLET, Nadir. (1990), Çatışmaların kaynağı milliyyetçilik. “Cumhuriyet” qəzeti, 24 yanvar, s. 14.26. Bakü durulmuyor. “Cumhuriyet” qəzeti, 1990, 26 yanvar, s. 1.27. Bakü’e tekbirli protesto. “Cumhuriyet” qəzeti, 1990, 27 yanvar, s. 1.28. BAŞLAMIŞ, Cenk. (1990), Azerilerden ültimatom. “Milliyet” qəzeti, 23 yanvar, s.4.29. ALIYEV, Arif, (1990). Çocukları bile öldürdüler. “Milliyet” qəzeti, 22 yanvar, s.4.30. Ermeni sorumu. ABD ve ermeniler. “Cumhuriyet” qəzeti, 1990, 7 yanvar, s. 2.31. Mihail Gorbaçov’a destek. “Cumhuriyet” qəzeti, 1990, 22 yanvar, s. 16.32. ŞENOCAK, Yusuk. (1990), Bizi boğuyorlar. “Hürriyet” qəzeti, 21 yanvar, s. 14. 33. Bakü kan ağlıyor. “Cumhuriyet” qəzeti, 1990, 21 yanvar, s. 1.34. Bakü’de dev protesto gösterisi. “Cumhuriyet” qəzeti, 1990, 22 yanvar, s. 16.35. İnönü: Azerbaycan sosyal depremi. “Cumhuriyet” qəzeti, 1990, 24 yanvar, s. 14.36. BALA, Ergün. (1990), Azerbaycan ve Bazı Bilgi kurulları.“Cumhuriyet” qəzeti, 29 yanvar, s. 3.37. BAŞLAMIŞ, Cenk.(1990). Bakü Moskovayı böldü. “Milliyet” qəzeti, 1990, 28 yanvar. s.4.38. BAŞLAMIŞ, Cenk.(1990).Gorbi köşeye sıkışıyor. “Milliyet” qəzeti, 27 yanvar, s.4.39. Kızıl Ordu’yu şikayet. “Milliyet” qəzeti, 1990,27 yanvar, s.4.40. KOHEN, Sami, (1990). Yatışırsa iyi olur. “Milliyet” qəzeti, 27 yanvar, s.4. 41. KOHEN, Sami, (1990). Neden susuyorlar? “Milliyet” qəzeti, 26 yanvar, s.4.42. BIRAND, M.Ali, (1990), Azerbaycan olayları din değil. “Milliyet” qəzeti, 24 yanvar, s.4.43. AKDEMIR, İhsan, (1990). Toprağımız için çarpışıyoruz. 24 yanvar, s.4.44. Batı, SSCB’yi haklı buldu. “Milliyet” qəzeti, 1990, 22 yanvar, s.4.45. KOHEN, Sami, (1990). Türkiye’ye iltihak. “Milliyet” qəzeti, 21 yanvar, s. 4.46. Sovyetler geri addım atdı. “Hürriyet” qəzeti, 1990, 25 yanvar, s. 12.47. ERGIN, Sadat, (1990), ABD Kongresi’de Azerbaycan uyarısı. “Hürriyet” qəzeti, 27 yanvar, s.10.48. KARACA, Ahmet, (1990). Perestroyka-Glastnost’un Azerbaycan katliamı ve insanlık. Azerbaycan türk kültür dergisi, sayı 271, yıl 39, s. 3-5.49. ARAS, Enver, (1990).Kan Gölüne Çevrilen Azerbaycan. Azerbaycan türk kültür dergisi, sayı 271, s. 45.50. Azerbaycan Bilimler Akademisi “Karabağ”a halk yardım komitəsi”nin insaniyyet çağrısı. Azerbaycan türk kültür dergisi, 1990, sayı 274, yıl 39, s. 42.51. KARACA, Ahmet, (1990). İnsan Hakları, Nobel ve Ermeni Atağı. Azerbaycan türk kültür dergisi, sayı 276, s. 3.52. KENGERLI, Mehmet, (1991). Kanlı Ocak Katliamının Perde Arkası. Azerbaycan türk kültür dergisi, sayı 277, s. 6.53. Büyük Ermenistan hayali. “Hürriyet” qəzeti, 1988, 12 mart, s. 1054. ATINA, A.A. (1990), Soykırım çığlıkları. “Milliyet” qəzeti, 19 yanvar, s. 4.55. Moskova’da Ermeni sancısı. “Hürriyet” qəzeti, 1988, 14 mart, s.12.56. Erivan meydan okudu. “Hürriyet” qəzeti, 1988, 27 mart, s. 27.57. Azerbaycan’da milliyyetçi partlama. 1988, 13 iyun s.12.58. Türkiye’ye Turancılık suçlamalası. “Milliyet” qəzeti, 18 yanvar 1990, s. 4.59. VAHABZADE, Bahtiyar. (1990). Türkiye’den destek bekliyoruz. “Hürriyet” qəzeti, 18 yanvar,s. 12.60. SONGUR, İskender. (1990). ABD’de Ermeni gösterileri. “Milliyet” qəzeti, 17 yanvar, s. 4.61. PERLMAN, Mişel. (1990). Aznavour saçmaladı. “Milliyet” qəzeti, 17 yanvar, s. 4.62. BIRAND, M.Ali, (1990). Gorbaçovun böyük qumarı. “Milliyet” qəzeti, 17 yanvar, s.4.63. PERLMAN, Mişel. (1990). Söz sözlerinde ermenileri destekledi. “Milliyet” qəzeti, 19 yanvar, s. 4.64. Anayasa Mahkemesi Yukarı Karabağ’da ermenilerin giriştiği. Azerbaycan türk kültür dergisi, 1991, sayı 284, s.4165. BAŞLAMIŞ, Cenk.(1993).Karabağ’dan AGİK’e rest. “Milliyet” qəzeti, 22 avqust, s.18.66. BAŞLAMIŞ, Cenk.(1993). Azerbaycanın %20 ermenide. “Milliyet” qəzeti, 22 avqust, s.18.67. MUMCU, Uğur. (1990). Ermeni desteği. “Milliyet” qəzeti, 19 yanvar, s. 4.68. YALÇIN, Nilufer.(1990), Çalışmaları ermeniler başlatdı. “Milliyet” qəzeti, 19 yanvar, s. 4.69. Karabağ temel sorunu. “Milliyet” qəzeti, 1990, 30 yanvar, s. 4.70. KOHEN, Sami, (1990). Tanklarla olmaz “Milliyet” qəzeti, 24 yanvar, s. 14.71. Erivan’dan Karabağa’a silah. “Cumhuriyet” qəzeti, 1993, 4 avqust s.6.72. Ermenilere rus desteği. “Cumhuriyet” qəzeti, 1993,18 avqust, s. 9.73. Cephede savaş, Moskova’dan geri addım. “Milliyet” qəzeti, 1993, 29 fevral s. 11.74. GOLTS,Thomas. (1993). Özgür Azerbaycan’ın tükenişi. “Cumhuriyet” qəzeti , 14 avqust, s. 12.75. GOLTS,Thomas. (1993). Özgür Azerbaycan’ın tükenişi. “Cumhuriyet” qəzeti , 17 avqust, s. 12.76. Azerbaycan’da ateşkes bozuldu. “Cumhuriyet” qəzeti , 1993, 9 avqust, s. 9.77. BM’den ermenilere uyarı. “Cumhuriyet” qəzeti, 1993, 19 avqust, s.9.78. Ermenistan sorumluluktan kaçamaz. “Cumhuriyet” qəzeti, 1993, 20 avqust, s.9.79. Türkiye’nin kapıları Azerilere açık.“Cumhuriyet” qəzeti, 1993, 28 avqust , s.14.80. YALÇIN, Nilufer. (1992). Ankara’dan barış atağı. “Milliyet” qəzeti, 29 fevral, s.11.81. Ermeniler 6 Azerbaycan köyünü ele geçirdi. “Cumhuriyet” qəzeti, 1993,15 avqust, s. 9.82. Fuzuli de düşmek üzere. “Türkiye” qəzeti, 1993,15 avqust, s. 9. 83. Füzuli ve Cebrail düşmek üzere. “Halkın sesi” qəzeti, 1993, 22 avqust, s. 18. 84. Azeri birlikleri Füzuli’den çekildi. “Halkın sesi” qəzeti, 1993, 24 avqust, s.2. 85. Cebrail düştü sırada Füzuli var. “Halkın sesi” qəzeti, 1993, 24 avqust, s. 14. 86. SARGIN, Vehbi. (1993).Fizuli düştü. “Meydan” qəzeti, 23 avqust, s. 9.87. Fizuli’de sokak çarpışmaları. “Cumhuriyet” qəzeti , 1993,17 avqust, s. 9.88. Ermeniler Cebrail’i aldı. “Cumhuriyet” qəzeti, 1993,20 avqust, s. 9. 89. Cebrail’de ermeni vahşeti iddiası. “Cumhuriyet” qəzeti, 1993, 21 avqust, s. 9. 90. Cebrail düştü, Fizuli sırada. “Türkiye” qəzeti, 1993, 20 avqust, s. 9. 91. Cebrail de ermeni kıskacında. “Tercüman” qəzeti, 1993, 20 avqust, s. 4.92. Vehbi Sargın. Cebrail’de vahşet. “Meydan” qəzeti, 1993, 21 avqust, s.9. 93. Ermeniler Cebrail’i aldı. “Cumhuriyet” qəzeti, 1993, 20 avqust, s. 9. 94. Cebrail kenti de düştü. “Cumhuriyet” qəzeti, 1993, 25 avqust, s. 9.95. Cebrail’de ermeni vahşeti iddiası. “Cumhuriyet” qəzeti, 1993, 21 avqust, s. 9.96. SAPMAZ, İrfan. (1993). Azeriler ölüm kıskacında. “Hürriyet” qəzeti, 23 avqust, s. 18.