ULPAN ROMANI ÖRNEĞİNDE EDEBİ ESERDE SİYASİ PROPAGANDA

Year 2019, Volume: 2 Issue: 3, 16 - 31, 31.07.2019

Hikmet Koraş

Abstract

Gabit Müsirepov, Birinci Dünya Savaşı, Bolşevik
İhtilali ve İkinci Dünya Savaşı gibi Kazakların hayatını da etkileyen dünya
çapında, önemli olaylara şahit olmuş Sovyet dönemi Kazak edebiyatının önemli
simalarından birisidir. Kazak edebiyatının önemli eserlerinden birisi olan
Ulpan da Gabit Müsirepov’un sözde Kazaklarda kadın konusunu işlediği bir
eserdir. Pek çok bilimsel çalışmada Ulpan romanından bahsedilirken üzerinde
durulan husus Kazakların kadına bakışı, Kazak toplumunda kadının yeri olduğu;
adı geçen romana adını da veren Ulpan’ın Kazakların kadın algısını değiştirdiği,
pek çok eski anlayışı yıktığıdır.

Romanda, bahsedilen hususlar işlenmekle beraber
yabancı gözüyle okunduğunda ilk dikkati çeken husus yapılan siyasi
propagandadır. Romanda Ulpan ve kendisinden 40 yaş büyük olan eşi
yüceltilirken, Sovyet döneminden çok önce yaşanmış olmasına rağmen Kazakların
milli bağımsızlık hareketleri çapul ve yağma hareketleri olarak gösterilip,
milli kahramanlar da çapulcu ve eşkıya olarak tanıtılmaktadır. Roman
kahramanlarından Eseney, çapul ve yağma hareketleri olarak gösterilen milli
bağımsızlık hareketlerinin karşısında, bu hareketi gerçekleştirenlere karşı
Çarlık ordusu yanında yer almış ve etkili olmuş bir isim olarak lanse edilir.

Rus ordularıyla işbirliği yapmış olmasına rağmen Eseney
bir boy lideri olarak yaptıkları ile eleştirilir ve onun yanlışları Ulpan
tarafından telafi ettirilerek Ulpan roman kahramanı olarak yüceltilir.

Bu, Sovyet döneminde sınırları çizilen “Sosyalist
Realizm” sanat anlayışının uygulanmasından başka bir şey değildir.

Yazarın zaman zaman romana müdahaleleri edebi eseri
teknik yönden zayıflatır. Kazak edebiyatının 20. Yüzyılın ilk çeyreğinde roman
türüyle tanıştığı dikkate alınırsa bu roman örneğinde yazarın pek de başarılı
olduğu söylenemez.

Keywords

Sosyalist Realizm, Gabit Müsirepov, Ulpan romanı, siyasi propaganda, Kenesarı Bağımsızlık Hareketi

References

• Açık, Fatma (2007), Özbek Edebiyatı, Alp Yayınevi, Ankara.
• Düysenbayulı, E-Esten, A.-Omarulı, K.-Eslemğalıulı, M.-Jumaşeva, K. (2004), “Gabit Müsirepov” Kazakstan Jazuvşıları XX. Gasır, Almatı, s. 223.
• Karakaş, Şuayip (2009), “Sosyalist Realizm (Toplumcu Gerçekçilik)ve Sovyet Edebiyatı Hakkında Resmî Bir Yazı”, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Temmuz 2009, c. 29, Özel sayı: Prof. Dr. Reşat Genç Armağanı, Ankara, 595-617.
• Kınacı, Cemile (2016), “Önsöz”, Ulpan (Gabit Müsirepov), çev. Cemile Kınacı, Bengü, Ankara, s. 9-10.
• Kınacı, Cemile (2016), “Sovyet Devrinde İdeolojik Bir Sapma: Kenesarı İsyanı ve Muhtar Avezov’un Han Kene Trajedisinde Han kene İmajı”, Türk Dünyası Araştırmaları, C. 113, S. 223, s. 195-216.
• Kınacı, Cemile (2016), Kazak Edebiyatında İmaj ve Kimlik (1925-1991), 1. Baskı, Bengü Yayınları, Ankara.
• Koç, Kenan-İşina, Almagül-Korganbekov, Bolat (2007), Kazak Edebiyatı (Sovyet dönemi ve Bağımsızlıktan Sonraki Kazak Edebiyatı), 1. Baskı, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• Merhan, Aziz (2008), Abdulla Kadiriy ve Özbek Romanının Doğuşu, Grafiker yayınları, Ankara.
• Müsirepov, Gabit (2016) Ulpan, (çev. Cemile Kınacı; yayına hazırlayan Malik Otarbayev), 1. Baskı, Bengü Yayınları, Ankara, 302 sahife.
• Ölçekçi, Tamara (2009), “Kazak Halkının Kenesarı Kasımoğlu’nun Başkanlığında Ruslara Karşı Verdiği Milli Bağımsızlık Mücadelesi (1837-1847)”, Bilig, Güz 2009, S. 51, s. 123-138.
• Uygur, Erdoğan (2005), “Sosyalist Realizm Kavramının Ortaya Çıkış Süreci”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 9, S. 1, s. 23-30.