ŞİFÂYÎ'NİN ŞERH-İ ŞEBİSTÂN-I HAYÂL'İNDE HAYATA ÖLÜME DÜNYAYA VE AHİRETE DAİR GÖRÜŞLER

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 19 - 28, 09.02.2021

Gökhan Bilgiç

Öz

Şebistân-ı Hayâl, İranlı şair Fettâhî tarafından yazılan ve ahlakı süsleyen nasihatler ihtiva eden bir eserdir. Manzum-mensur karışık olarak yazılan eser, sekiz cennete benzetildiği için sekiz ana bölümden oluşur. Dervîş Muhammed Şifâyî’ye göre sınırsız feyizler ihtiva eden Şebistân-ı Hayâl, muamma tarzında kaleme alınmıştır ve içerdiği ince manalar sebebiyle her okuyanın kolayca idrak edebileceği bir nitelikte değildir.
Şebistân-ı Hayâl’i herkesin istifadesine sunma amacı taşıyan Dervîş Muhammed Şifâyî, Şerh-i Şebistân-ı Hayâl’in mukaddimesinde esere ilişkin görüşlerini ifade etmiştir. Eserini yüz günde tamamladığını ifade eden şârih, maksadına yönelik olarak sade bir dil kullanmıştır.
Bu çalışmada ilk olarak Şerh-i Şebistân-ı Hayâl’le ilgili kısa bir bilgi verilecektir. Ardından sekizinci bâbın ikinci faslında yer alan hayata, ölüme, dünyaya ve ahirete dair görüşler incelenecektir. Bu konular, Şerh-i Şebistân-ı Hayâl’den seçilen örnek metinlerden yola çıkılarak tetkik edilecektir. İnceleme esnasında yukarıda zikredilen konularla ilgili hayallerin, düşüncelerin, kelime ve harf oyunlarının eserde nasıl yer aldığı üzerinde durulacaktır. Ayrıca bu örneklerden yararlanılarak dönemin inanç dünyasına dair ipuçları ortaya konmaya çalışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Şifâyî, Şerh-i Şebistân-ı Hayâl, Hayat, Ölüm, Dünya, Ahiret

SHİFAYİ’S WİEWS ON LİFE DEATH WORLD HEREAFTER İN SHARH SHABİSTAN KHAYAL

Öz

Shabistan Khayal is a work written by the Iranian poet Fettahi and contains advice on morality. Written with a mixture of prose and poetry, this work consists of eight main chapters because it is likened to eight heaven. According to Darwish Muhammed Shifayi, Shabistan Khayal which contains unlimited benefits, was written in an dilemma style. The work is not easily comprehensible by every reader due to the difficult meanings it contains.
Darwish Muhammed Shifayi expresses his views about the work in the foreword. He wants to present his work for everyone's benefit. He finished writing his work in a hundred days and used plain language for its purpose.
In this study, firstly, a brief information will be given about Sharh Shabistan Khayal. Then the view on life, death, the hereafter and the world in the second part of the eighth chapter will be examined. These issues will be examined through sample texts selected from Sharh Shabıstan Khayal. During the analysis, it will be emphasized how dreams, thoughts, word and letter games about the above mentioned subjects are included in the work. In addition, clues about the world of belief of the period will be tried to be revealed by using these examples.

Anahtar Kelimeler

Shifayi, Sharh Shabistan Khayal, Life, Death, World, Hereafter

Kaynakça

• ARSLAN, Mehmet (2000). “Zâtî’nin Şiirlerinde Mu‘ammâ Benzeri Bazı Harf ve Kelime Oyunlarına Dair”, Osmanlı Edebiyat- Tarih- Kültür Makaleleri, İstanbul: Kitabevi Yayınları, s. 305-317.
• ARSLAN, Mehmet (2012). “Muamma Çözüm Teknikleri ve Örnek Muamma Çözümleri”, Uluslararası Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu (Prof. Dr. Mehmed Çavuşoğlu Anısına) (10-12 Mayıs 2012), Ordu.
• BAYAK, Cemal (2017). “Klasik Türk Edebiyatında Şerh-i Şebistân-ı Hayâl ve Yusûfî’nin Şebistân-ı Hayâl’i”, International Journal of Language Academy, Volume 5/6 September. s. 246-258.
• BİLGİÇ, Gökhan (2018), “Dervîş Muhammed Şifâyî'nin Şerh-i Şebistân-ı Hayâli’nde Ömür ve Ömrün Yılları”, 2. Uluslararası İpek Yolu Akademik Çalışmalar Sempozyumu, 20-22 Eylül 2018/ Nevşehir. (Özet bildiri).
• BİLGİÇ, Gökhan (2019). Dervîş Muhammed Şifâyî, Şerh-i Şebistân-ı Hayâl, İnceleme - Metin - Sözlük – Tıpkıbasım, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• BİLKAN, Ali Fuat (2000). Türk Edebiyatında Mu‘ammâ, Ankara: Akçağ Yayınları.
• CANIM, Rıdvan (2016). Divan Edebiyatında Türler, 5. Baskı, Ankara: Grafiker Yayınları.
• ÇELEBİOĞLU, Âmil (1985). Türk Edebiyatında Yaşnâmeler, Türklük Araştırmaları Dergisi, Sayı: 1, s. 151-286.
• DERVÎŞ MUHAMMED ŞİFÂYÎ, Şerh-i Şebistân-ı Hayâl, Süleymaniye Kütüphanesi, Serez No: 2656.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (2008). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 25. Baskı, Ankara: Aydın Kitabevi.
• DİLÇİN, Cem (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ELBİR, Bilal (2003). Sürûrî’nin Şerh-i Şebistân-ı Hayâl’i, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitütsü, İzmir.
• ELBİR, Bilal (2005). “XVI. Yüzyıl Şerh Edebiyatı İçinde Şerh-i Şebistân-ı Hayâl’in Önemi”, Kastamonu Eğitim Dergisi. Vol: 13/ No: 2, s. 623- 632.
• ELBİR, Bilal (2007). “Sürûrî’nin Şerh-i Şebistân-ı Hayâl’indeki Şerh Metodu ve Hurûfîlik Yanısmaları”, Turkısh Studies/ Türkoloji Araşturmaları, Volume 2/3 Summer, s. 212-229.
• KANAR, Mehmet (1998). Büyük Farsça Türkçe Sözlük, İstanbul: Birim Yayınları.
• KANAR, Mehmet (2011). Farsça Dil Bilgisi, Konuşma, Çeviri Tekniği, Sözlük Farsça-Türkçe / Türkçe-Farsça. İstanbul: Say Yayınları.
• KAYA,Doğan.Yaşnameler. (Erişim:http://turkoloji.cu.edu.tr/HALK%20EDEBIYATI/dogan_kaya_yasnameler.pdf) (Erişim Tarihi: 28.05. 2020).
• ÖZDEMİR, Mehmet (2017). “Dervîş Muhammed Şifâyî’nin Şerh-i Şebistân-ı Hayâl’indeki Muammâ Çözüm Yöntemleri Üzerine Bir İnceleme”, Journal of History Culture and Research, 6(2), 336-357.
• ÖZTÜRK, Mürsel (2017). Farsça Dilbilgisi, Ankara: Murat Kitabevi.
• PALA, İskender (2008). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
• PARLATIR, İsmail (2009). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınevi.
• REDHOUSE, James W (1890). Turkish and English Lexicon, İstanbul.
• ŞEMSEDDÎN SÂMÎ (2009). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• TARLAN, Ali Nihad (1936). Divan Edebiyatında Muamma, İstanbul: Burhaneddin Matbaası.
• TÖKEL, Dursun Ali (2016). Divan Şiirinde Harf Simgeciliği, 2. Baskı, İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Yayınları.
• TÜRK DİL KURURMU (1995-1996). Tarama Sözlüğü, (1-7. Cilt), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.