ТҮРІК МЕМЛЕКЕТТІК ӘНҰРАНЫ – ИСТИКЛАЛ МАРШЫНА 100 ЖЫЛ

Year 2024, Volume: 7 Issue: 3, 283 - 294, 31.07.2024

Yergali Yesbossynov , Nurzhamal Kospaganbetova

https://doi.org/10.59182/tudad.1498345

Abstract

Бірінші Дүниежүзілік соғыстың жалыны Осман түріктерінің мекені Анадолы жеріне де жеткен. Жаңадан құрылып жатқан Түркия Республикасы жан-жағынан тап берген жаумен күресуге мәжбүр. Азамат соғысы басталып кетті. Бұл соғыс ерекше қақтығыс болып Анадолы елінің ғана емес, бүкіл түркі жұрты үшін күреске айналды. Өзінен әлдеқайда басым, техникалық жағынан ұтымды жарақтанған әскери басқыншылыққа қарсы тұруға тура келді. Осындай алмағайып кезеңде Анадолы елінің рухын көтеріп, атын асқақтататын ұран керек еді. Ол - әнұран болатын. Көп кешікпей Ататүрік бастаған ел басшылары жаңа елдің жаңа әнұраны болуға тиіс деген шешімге келді. Сол дәуір түрік оқымыстылары мен танымал ақын-жазушылары маңызды жұмысқа кірісіп кетті. Солардың арасында Мехмет Акиф Ерсой да болды. Мемлекеттік комиссияға жолданған жүздеген ұсыныстардың ішінен Мехмет Акифтің Истиклал маршы менмұндалап алдыға шықты. Себебі ол көпшіліктің құлағына әп-сәтте сіңіп аз уақытта жас пен кәрінің, жарлы мен бай-манаптың күш-қуатын бір арнаға құятын құдыретті сөзге айналды. Қалың жұрттың көңілінен шықты. Мұнда діни наным-сенім мен ұлттық салт-дәстүр біріккендей болды, адами рух пен намыс-қайрат та осы сөзден көрінді. Жаңадан құрылған Түркия Республикасының халқына асқақ рух берді, тар жол тайғақ кешу заманында түрік қоғамын біріктіретін мызғымас күшке айналды. Бұл Акифтің гимні еді. Сол кезде осы өлеңнің жүз жылдан аса уақыт ішінде бірде-бір сөзі өзгермей сол қалпы асқақтата айтылатынын, мәңгілік әнұран болатынын ешкім болжамап еді.

Keywords

Бірінші дүниежүзілік соғыс, Ататүрік, Мехмет Акиф, мемлекеттік гимн

Ethical Statement

var

Supporting Institution

yok

Project Number

yok

Thanks

kolay gelsin

References

• Aksenenko, A.G. Gasratyan, М.А. (1990). Turetskaya Respublika. Moskva, Institut Vostokovedenya AN.
• Altınbaş, Nihan (2015). Milli Mücadele’de Mehmet Akif Ersoy ve İstiklalMarşı. TBMM Basımevi.
• Аyan, Еkrem (2013). Меhmet Akif Ersoy’dın közkararasında ideal jastık. Kazak kızdar ulttık pedagogikalık universiteti Habarşısı. 2(44).
• Еsbosın, Е., Sadık Tural (2002). Halıkaralık Türkistan ensiklopedyası. Оsman Sultandıgı. Kazak Ensiklopedyasi Bas Redaksyası.
• Kazak tilinin tüsindirme sözdigi (2008). Dayk-Pres.
• Kazak Tilinin Kirme Sözder Sözdiği (2019). Nur-Sultan, Ulttık Audarma Byurosı.
• Noviҫev, A.D. (1965). Turtsya. Kratkaya İstorya. Moskva, İzdatelstvo “Nauka”.
• Olena Kozan (2021). Bir kültür değişmezi olarak İstiklâl Marşi: çeviri amaçli çözümleme ve çeviri sorunlari (Türkçe Rusça Dil çifti). Erciyes Akademi, 35(4), 1503-1517.
• Sadıkov Т.S., Abdrahmanov H.A. (1995). Тürki Alemi. Abay Atındagı Almatı Memlekettik Universiteti. Sаyasi Tüsindirme sözdik (2007). Jüyeli Zertteuler İnsitutı.
• Türik Poezyası (2012). Bas Redaktor Jakıp B., “Kazak Ensiklopedyası”
• Аksenenko A.G., Şamsutdinov A.M. (1990). Turetskaya Respublika. Spravoҫnik. Akademya Nauk SSSR, Insitutut Vostokovedenya.
• Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi (2009). Muhtar Avezov’un “Abay Yolu” Adli Romanı ile Mehmet Akif Ersoy’un “Safahat” Adlı Eserinde Örnek İnsan Tipi. сilt: IX, Sayı 1, İzmir. s. 33-44.
• Iskakulı, Danday (2018). Тіlder Togısındakı Türki Alemi. Almatı.
• Elektronik Kaynaklar:
• https://www.abai.kz/post/43619 5 (erişim tarihi: 01.06.2024)
• https://www.tr.wikipedia.org/wiki/Kuzey_Kıbrıs_Türk_Cumhuriyeti (erişim tarihi: 01.06.2024).