HAMZANAME 49. CİLTTE ESKİ ANADOLU TÜRKÇESİNİN ZENGİNLİĞİ: SÖZ VARLIĞI VE ANLAM

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 175 - 192, 30.04.2025

Kasım Turgut , Muhammet Yelten

Öz

Hamzanameler 14. yy’den itibaren hem Anadolu’da hem de Babürlü yazmaları ile Türkistan’da Türk milletinin çoğunlukla dinlediği ve okuduğu Türkçeleştirilmiş ve Türkleştirilmiş destansı halk hikâyeleridir. Prof. Dr. Muhammet Yelten’in tespitlerine göre 72 ciltten oluşan Hamzaname külliyatı Türk dili ve kültürü açısından oldukça dikkat çekicidir. Ele alınan çalışmada Hamzaname 49. ciltte Eski Anadolu Türkçesinin özelliklerini taşıyan metinde söz varlığı, anlam bilgisi, Türkçenin işleniş biçimi incelenmiştir. Buna göre Arap ve Fars edebiyatından Türk edebiyatına uyarlanan Hamzanamelerin 49. cildinde Türkçenin söz varlığı ve anlam zenginliğinin belirgin şekilde ön planda olduğu tespitler ve dil incelemeleri ile ortaya konmuştur. Söz varlığı açısından Türkiye Türkçesine göre eskicil kelimeler dilin tarihsel sürekliliğinin önemi bakımından etimolojik, morfolojik ve semantik olarak incelenmiştir. Bununla birlikte metindeki deyimler ve atasözlerinin tümü ve özgün ifadeler çalışmada ortaya konmuştur. Hamzanamelerde Türk töresine, kültürüne, devlet geleneği anlayışlarına ait detaylar Hamzanamelerin Türk kültürü açısından da önemini ortaya koymaktadır. Çalışmanın Türk dili ve edebiyatı çalışmalarına kaynaklık etmesi ve Hamzanamelerin Türk dili, edebiyatı, kültürü açısından öneminin ön plana çıkarılması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hamzaname , Eski Anadolu Türkçesi , Söz Varlığı , Etimoloji

Etik Beyan

Etik beyana gerek yoktur.

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum yoktur.

Kaynakça

• Adıgüzel, A. (2020). Hamza-nâmenin 72. cildinde işlenen deyimler ve diğer halk deyişleri. TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi, C. 12, S. 46.
• Clauson, S. G. (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish. Oxford Unıversity Press.
• Eker, Ö. (2015). Kutadgu Bilig dizini [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Niğde Üniversitesi.
• Ercilasun, A. B., Akkoyunlu, Z. (2015). Divanu lugati’t-Türk. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karaağaç, G. (2013). Dil bilimi terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2007). Gramer terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Nişanyan, S. (2022). Nişanyan sözlük çağdaş Türkçenin etimolojisi. https://www.nisanyansozluk.com (Erişim: 01.02.2025).
• Turan, F. (2001). Eski Oğuzca sözlük Bahşayiş lügati. Bay Yayınları.
• Turgut, K. (2022). Hamza-nâme (49.cilt) inceleme-metin-sözlük-dizin [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Arel Üniversitesi.
• Türk Dil Kurumu (t.y.). Atasözleri ve deyimler sözlüğü. https://sozluk.gov.tr. (Erişim: 20.12.2024).
• Türk, O. (2017). Türk edebiyatında Hamza-name adlı eserin 72. cildinin nesir üslubunun incelenmesi.
• International Journal of Languages’ Education and Teaching, C. 5, S. 2, 357-370.
• Türk, O. (2021). Hamzaname’nin 72. cildinde yer alan arkaik kelimeler. Hikmet Akademik Edebiyat Dergisi, S. 15, 135-148.
• Yelten, M. (2013). Hamzaname’nin yeni ciltleri ve okunma mekânları. Turkish Studies, C. 8, S. 9, 151-165.