Türkiye'de Dini Otorite Meselesi ve Dini Bilginin Bireyselleşmesi

Year 2023, , 221 - 242, 28.06.2023

İbrahim Gümüşay

https://doi.org/10.53112/tudear.1229066

Cited By: 2

Abstract

Bu çalışmada Türkiye'de dini otorite meselesi ve modernleşmeye bağlı olarak dini otoriteye meşruiyet sağlayan dini bilginin bireyselleşmesinden bahsedilmektedir. Otorite kavramıyla bağlantılı olarak dini otorite "dinin temel esasları noktasında inananlar üzerinde belirleyici bir hüküm verme yetkisi" şeklinde tanımlanmaktadır. Ehl-i Sünnet inancına göre İslam'da bu yetki Allah'a ve O'nun temsilcisi olan Hz. Muhammed'e aittir. Onun dışında kendilerini "Peygamber varisi" olarak gören, vahiy ve sünnetten hareketle "icma" ve "kıyas" yöntemleriyle dini bilgi üretme biçimini elinde bulunduran din otoritesi temsilcileri bulunmaktadır. Modernleşmenin bilgiye ve bireye yüklediği anlam, gelenekselliği aşamayan din otoritesi temsilcilerinin eleştirilmesini mümkün hale getirmektedir. Türkiye'de de bireyselleşen dindarların tutumlarında bu durum açık bir şekilde görünmektedir. Bilgiye modern dönemde kolay erişilmesi, din otoritesi temsilcilerinin "geleneksel" olarak nitelenen yorumlarının terk edilmesini ve bireyselleşen dindarların modernleşmenin sağladığı imkanlarla dini bilgiyi kendilerinin elde etmesini kolaylaştırmaktadır.

Keywords

Din Sosyolojisi, Otorite, Dini Otorite, Bireyselleşme, Modern Dindar Birey.

THE Issue of Religious Authority and Individualization of Religious Knowledge in Turkey

Abstract

In this study, the issue of religious authority in Turkey and the individualization of religious knowledge that provides legitimacy to religious authority due to modernization are mentioned. In connection with the concept of authority, religious authority is defined as "the authority to make a decisive judgment on the believers in terms of the basic principles of religion". In Islam, this authority belongs to Allah and His representative (messenger) Mohammed. Apart from that, there are religious authority representatives who see themselves as the "heirs of the Prophet" and who have the way of producing religious knowledge with the methods of "ijma" and "qiyas" based on revelation and sunnah. The meaning that modernization gives to knowledge and the individual makes it possible to criticize the representatives of religious authority who cannot overcome traditionalism. This situation is clearly seen in the attitudes of individualized religious in Turkey. The fact that information has become easily accessible in the modern period ensures that the "traditional" interpretations of religious authority representatives are abandoned and individualized religious obtain religious knowledge with the opportunities provided by modernization.

Keywords

Din Sosyolojisi, Otorite, Dini Otorite, Bireyselleşme, Modern Dindar Birey.

References

• Ağçoban, S. (2020). Üniversite Gençliğinde Dini Bireyselleşme. (Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akyüz, N. (2017). “Din Sosyolojisi'nde Bir Dini Otorite Tipi Olarak Din Kurucusu”. Dini Araştırmalar 20(52), 99-110. DOI: 10.15745/da.363146
• Arent, H. (2006). Between Past and Future Eight Essays in Political Thought. London: Penguin Books.
• Arı, Y. (2021). “Din ve Otorite Kavramları Bağlamında Sünnilikte Dini Otorite”. İlahiyat Alanında Araştırmalar ve Değerlendirmeler., ed.Fevzi Rençber vd. 163-188. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Aytekin, A. (2013). “Osmanlı-Türk Modernleşmesinin Düşünsel, Ekonomik ve Bürokratik Kodları”. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 2013/30, 313-330.
• Barışan, C. (2012). “Modernite Tartışmalarına Alternatif Bir Yaklaşım: Modern Aklın Eleştirisi ve Geleneksel Düşünce”. İnsan ve Toplum Dergisi 2/4, 35-64.
• Elmacıoğlu, L. (2021). “İlahiyatçılar, Diyanet'in deniz ürünleri fetvasını eleştirdi: Ayet ve hadis dışındaki açıklamalara gerek yoktu”. https://www.indyturk.com/node/404346/haber/i
• Bochenski, J. M. (1974). “An analysis of authority”. ed. F. Adelman. 56-85. Authority. The Hague, NL: Martinus Nijhoff.
• Bouziane, Z. vd. (2022). “Digital Islam and Muslim Millennials: How Social Media Influencers Reimagine
• Religious Authority and Islamic Practices”. Religions 13/4, 1-15.
• Cambridge Dictionary. (2022). https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english-turkish/authority
• Çiğdem, A. (1993). Aydınlanma Felsefesi. İstanbul: Ağaç Yayıncılık.
• Dabaşî, H. (1995). İslam'da Otorite. çev.Süleyman E. Gündüz. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Demirezen, İ. (2012). “Tüketim Toplumunda Dini Metinlerin Yeniden Anlaşılması”. Dinî ve Felsefî Metinler:Yirmibirinci Yüzyılda Yeniden Okuma, Anlama ve Algılama. ed. Bayram Ali Çetinkaya. 1/493-503. İstanbul: Sultanbeyli Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü.
• Düzgün, Ş. A. (2023). “Modern Zamanlarda Dindar Yaşamlar”. Fikir Turu. https://fikirturu.com/toplum/modern-zamanlarda-dindar-yasamlar/
• Greenough, J. B. (1893). “Latin Etymologies”. Harvard Studies of Classical Philology/4, 143-149.
• Güler, İ. “İslam'da Temsil ve Türkiye'de Dini Otorite Sorunu”. İlhamiyyat. Erişim 15 Mart 2023. https://www.ilhamiyyat.com/islamda-temsil-ve-turkiyede-dini-otorite-sorunu/
• Günay, Ü. (2012). Din Sosyolojisi. 11. Baskı. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Gündüz, Ş. (2017). “Otoritenin Teolojik Meşruiyeti: Kutsal Bir Fenomen Olarak Otorite”. Milel ve Nihal, 14(1), 8-23.
• Habermas, J. (2023). “Modernlik: Tamamlanmamış Bir Proje”. halk sahnesi. http://www.halksahnesi.org/1997/06/22/modernlik-tamamlanmamis-bir-proje-jurgen-habermas/
• Henderson, C. (2017). “Tocqueville on Modern Individualism”. Promise and Peril:Republics and Republicanism in the History of Political Philosopy. ed.Will R. Jordan. Macon: Mercer University Press.
• Inkeles, A. (1977). “The Modernization of Man”. Modernization: the Dynamics of Growth. ed. Myron Wainer. Washington: Voice of America Forum Series.
• Inkeles, A. vd. (1997). “Causes and Consequences of Individual Modernity in China”. The China Journal 37, 31-59. https://doi.org/10.2307/2950217
• Kaplan, M. (2006). “Mustafa Reşit Paşa ve Yeni Aydın Tipi”. Tanzimat: Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu. ed. Halil İnalcık- Mehmet Seyitdanlıoğlu. 335-342. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Kara, İ. (2001). “İslam'da Ruhbanlık Yoktur" Söylemi Etrafında Dini Otorite ve Ulemâ Üzerine Birkaç Not”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0/21, 5-21.
• Karataş, M. (2015). Modernlik, Küreselleşme ve Türkiye'nin Kimlikler Evreni. İstanbul: Küre Yayınları.
• Kaya, A. (2018). “Geleneksel Dini Otoritelerde Dindarlık Anlayışı (Diyarbakır Medreseleri Seydaları Örneği)”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmaları Dergisi 10/1, 68-91.
• Kiviorg, M. (2014). “Collective Religious Autonomy Versus Individual Rights: A Challenge for the ECtHR?”. Review of Central and East European Law 39/3-4, 315-341. https://doi.org/10.1163/15730352-00000022
• Kojeve, A. (2007). Otorite Kavramı. çev. Murat Erşen. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Kuru, A. (2019). Islam, Authoritarianism and Underdevelopment: A Global and Historical Comparison. Cambridge: Cambridge University Press.
• Kutluay, F. (2019). “Siyasal Otorite Kavramının Tarihsel Seyri”. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7/2, 1-29.
• Lukes, S. (1971). “The meanings of individualism”. Journal of the History of Ideas 32, 45–66. https://doi.org/10.2307/2708324
• Lukes, S. (2006). Individualism. ed. Alan Ware. University of Oxford: ECPR Press.
• Macit, N. (2003). “Bilginin İmkanı Bağlamında "Dini Otorite”. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/4, 1-16.
• Mandaville, P. (2007). “Globalization and the Politics of Religious Knowledge: Pluralizing Authority in the Muslim World”. Theory, Culture & Society 24/2, 101-115.
• Mardin, Ş. (1991). Türkiye'de Din ve Siyaset Makaleler 3. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mendel, G. (2005). Son Sömürge Çocuk: Sosyo Psikanaliz Açıdan Otorite. çev. Hüsen Portakal. (İstanbul: Cem Yayınları.
• Mensching, G. (2012). din sosyolojisi:din, kültür ve toplum ilişkileri. çev. Mehmet Aydın. 3. Baskı. Konya Literatürk Yayınları,
• Nippel, W. (2007). “The Roman Notion of Auctoritas”. The Concept of Authority: A multidisciplinary approach: from epistemology to the social sciences. ed. P. P. Harriss. 13-34. Roma: Fondazione Adriano Olivetti.
• Njegovan, B. R. vd. (2011). “Characteristics and Types of Authority: the Attitudes of Young People. A Case Study”. Sociologia 43/6, 657-673.
• Odabaşı, F. (2020). “Üniversite Gençliğinin Otorite Algısı ve Din”. İlahiyat Akademi Dergisi /12, 183-216.
• Osmanoğlu, C. vd. (2022). Yüksek Din Öğretimi Kurumlarının Mezun Tasavvuru Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: Dem Yayınları.
• Ozankaya, Ö. (1991). Toplumbilim. 7. Baskı. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Özçelik, T. G. (2019). “Batı-Dışı Modernleşme Kavramı Temelinde Türkiye'de Cumhuriyetin İlk Yıllarında Modernleşme Çabaları”, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6/2, 308-326.
• Pazarbaş, M. (2012). Liderlik ve Otorite: Lise Öğrencilerinin Otorite Algısı Üzerine Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, file:///C:/Users/pc/Downloads/308804%20.pdf
• Perşembe, E. (2003). “Modernlik ve Postmodernlikte Din Problemi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/14-15, 159-181.
• Raz, J. (1985). “Authority and Justification”. Philosopy&Public Affairs, 14(1), 3-29.
• Raz, J. (1986). The Morality of Freedom. Oxford: Clarendon Press.
• Sennett, R. (2011). Otorite. çev. Kamil Durand. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Söğütlü, İ. (2010). “Cumhuriyet'in Pozitivist Ütopyası: Yeni Bir Toplum Yaratmak”. Muhafazakar Düşünce 6/24, 133-148.
• Subaşı, N. (2002). Öteki Türkiye'de Din ve Modernleşme. Ankara: Vadi Yayınları.
• Swingewood, A. (2014). Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi. çev. Osman Akınhay. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• (TDK), Türk Dil Kurumu Sözlükleri, (2022). https://sozluk.gov.tr/
• Tekin, M. (2011). “Türkiye Toplumunun Dini Hayatında Postmodern Tezahürler”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0/25, 5-28.
• Touraine, A. (202). Modernliğin Eleştirisi. çev. Hülya Tufan. 4. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Turiel, E. (2002). The Culture of Morality: Social Development, Context, and Conflict. Cambridge: Cambridge University Press.
• Türcan, G. (2005/1). “İslam'da Dini Otorite”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi /14, 95- 123.
• Tüzer, A. (2015). “Postmodern ve Tanrı'nın Ölümü: Öznenin Arkeolojisi Üzerine Bir Deneme”. Milel ve Nihal 12/2, 73-124.
• Uyanık, H. (2007). Joseph Raz'da Hukukun Otoritesi Kavramının Temellendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/42787.pdf
• Weber, M. (1978). Economy and Society. ed. Guenther Roth- Claus Wittich. Berkeley: University of California Press.
• Weber, M. (2005). Bürokrasi ve Otorite. çev. H. Bahadır Akın. Ankara: Adres Yayınları.
• Weber, M. (2014). Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı. çev. Özer Ozankaya. 2. Baskı. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Whyte, S. A. (2022). “Islamic Religious Authority in Cyberspace: A Qualitative Study of Muslim Religious Actors in Australia”. Religions 13/1, 1-16. https://doi.org/10.3390/rel13010069
• Yıldırım, E. (2005). Hayali Modernlik Türk Modernliğinin İcadı. İstanbul: İz Yayıncılık.