Karizmatik peygamberlik imajı üzerine bir ölçek geliştirme çalışması: Hz. Muhammed örneği

Year 2019, Issue: 8, 159 - 172, 29.12.2019

Hakkı Karaşahin

Abstract

Din sosyolojisinde peygamberlerin karizmatik özellikleri sorununa kuramsal olarak Max Weber’den beri ilgi gittikçe artmıştır. Geçerli ve güvenilir nicel ölçme araçları kullanılarak toplumların karizmatik peygamber tasavvur, inanç ve anlayışlarını araştırma yönünde eğilim çok zayıf kalmıştır. İşte bu araştırma böyle bir eksikliği giderme yönünde atılmış bir adımın parçası olmayı amaç edinmektedir. Araştırma, Hz. Muhammed’in karizmatik yapısal özellikleriyle ilgili tutum ve davranışları anlamada ve açıklamada elverişli nasıl geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirilebilir? Peygamber karizmasının farklı faktörleri veya bileşenleri nelerdir? şeklindeki problemlere cevap aranmaktadır. Sonuçta Weberci yaklaşımın karizma kuramı çerçevesinde Hz. Muhammed’in karizmatik özellikleriyle ilgili inanç ve tutumları ölçen ölçme araçları geliştirilmiştir. “Karizmatik peygamberlik boyutu”, “karizmatik bireysel boyutu”, “karizmatik toplumsal boyutu”, “karizmatik liderlik boyutu” şeklinde dört boyutlu oldukça yüksek düzeyde geçerli ve güvenilir bir karizmatik peygamberlik imajı ölçeği elde edilmiştir. Faktör ve güvenirlik analizi sonuçları, Hz. Muhammed’in karizmatik yapısal özelliklerini geliştirilen bu ölçeklerle araştırmanın mümkün olduğu ispatlamıştır.

Keywords

Din sosyolojisi, Karizma kuramı, Peygamberlik, Geçerlik, Güvenirlik, Karizmatik peygamberlik ölçeği

A measurement development study on charismatic prophet image: sample of the prophet muhammad

Abstract

Since Max Weber, the theoretical interest in the problem of charismatic properties of the prophets has been on the rise in sociology of religion. Using valid and reliable quantitative measurement tools, the trend towards the research of the imagination, beliefs and understanding of prophetic charisma in societies has remained very weak. This research aims to the first step towards fullfiling such a need. This research tries to show how can a valid and reliable measurement tool be developed in understanding and explaining attitudes and behaviors related to Muhammad's (pbuh) charismatic structural features? It seeks to understand the problem of what are the different factors or components of the charisma of the Prophet? As a result, in the framework of the charisma theory of the Weberian approach, measurement instruments were developed to measure beliefs and attitudes about the charismatic properties of the Prophet. The four-dimensional, highly valid and reliable measurement of the image charismatic prophethood was obtained: "dimension of charismatic prophethood”, “dimension of charismatic individual”, “dimension of charismatic social”, "dimension of charismatic leadership”. The results of the factor and reliability analysis proves that it is possible to research the charismatic structural features of Muhammad (pbuh) with these developed measurements

Keywords

Sociology of religion, Charisma theory, Prophethood, Validity, Reliability, Measurement of the charismatic prophethood image

References

• Akyüz, N. (2009). Gecekondularda dini hayat ve kentlileşme. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Balcı, A. (2001). Sosyal bilimlerde araştırma-yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Bendix, R. (1978). Max Weber: An intellectual potrait. Berkeley, Los Angeles, London: University of California.
• Büyüköztürk, Ş. (2003). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Yayıncılık,
• Çoştu, Y. (2011). Toplumsallaşma ve dindarlık (Samsun örneği). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Friedland, W. H., (1964). For a sociological concept of charisma. Social Forces, 43/1, 18-26.
• Glock, C. Y. & Stark, R. (1965). Region and society in tension. Chicago: Rand McNally.
• Glock, C. Y. & Stark, R. (1979). Anti-semitism in america. New York, London: Harper & Row.
• Gustav M. (1994). Dinî sosyoloji. M. Aydın (Çev.). Konya: Tekin kitabevi.
• Günay, Ü. (1999). Erzurum ve çevresinde dinî hayat. İstanbul: Erzurum Kitaplığı.
• Karagöz, E. Ö. (2003). Max Weber’de anlayış sosyolojisi ve din olgusu. İstanbul: Derin.
• Karaşahin, H. (2007). Bir batı anadolu kasabasında dinî hayat –Gördes örneği-. Ankara: Birleşik.
• Koştaş, M. (1995). Üniversite öğrencilerinde dine bakış. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Köktaş, E. (1993). Türkiye’de dinî hayat. İstanbul: İşaret Yayınları.
• Kurt, A. (2009). İş adamlarında dindarlık ve dünyevileşeme. Bursa: Emin Yayınları.
• Lenski, G. (1963). The religious factor. Garden City, New York: Doubleday & Company.
• Lukes, S. (1995). Bireycilik. İ. Serin (Çev.). Ankara: Ark Yayınevi.
• Robinson, J. P. & Shaver, P. R. (1972). Measures of social psychological attitudes. Michigan: University of Michigan.
• Stark, R.- Glock, C. Y. (1968). American piety: the nature of religious commitment. Berkeley and Los Angeles: University of California Press.
• Taş, K. (2002). Türk halkının gözüyle diyanet. İstanbul, İz Yayıncılık.
• Taş, K. (2005). Üniversite gençliğinin dindarlık kriterleri. Ankara: Alter Yayınları.
• Tavşancıl, E. (2006). Tutumların ölçülmesi ve spss ile veri analizi, Ankara: Nobel Yayınları.
• Tezbaşaran, A. A. (1997). Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Uçar, R. (2014). Güç ve değer ilk dönem islam toplumu üzerine sosyolojik bir çözümleme. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Ünal, S. (2011), Dinsel bireycilik, İstanbul: Açılım Kitap.
• Üskül, Z. Ö. (2003). Bireyselciliğe tarihsel bakış. İstanbul: Büke Yayınevi.
• Wach, J. (1990). Din sosyolojisi. Ü. Günay (Çev.). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
• Walter R. Brog-Meredith D. Gall, Educational Research an Introduction, New York, London, 1983.
• Weber, M. (1993). Sosyoloji yazıları. T. Parla (Çev.). İstanbul: İletişim.
• Weber, M. (1995). Toplumsal ve ekonomik örgütlenme kuramı. Ö. Ozankaya (Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Weber, M. (2012). Ekonomi ve toplum. L. Boyası (Çev.). I, İstanbul: Yarın.
• Wilson, B. R. (1975). The Noble Savages: The Primitive Origins of Charisma and Its Contemporary Survival. Berkeley, Los Angeles, London: University of California.