Worldview Education in A (Post-)Secular Age

Year 2025, Issue: 19, 1 - 21, 30.06.2025

Siebren Miedema

https://doi.org/10.53112/tudear.1729905

Abstract

This study reconsiders the role of religion in the public sphere and the position of worldview education in the context of a post-secular era. It emphasizes that religion cannot be entirely excluded from public life; rather, it occupies a central place in individual and collective quests for meaning. Drawing on the contributions of contemporary thinkers such as Habermas, Taylor, De Vries, and Joas, the article argues that religions and worldviews serve not only individual development but also contribute significantly to the shaping of social life and democratic participation. In particular, Charles Taylor’s tripartite definition of secularity offers insight into the extent to which individuals’ faith trajectories have become detached from institutional frameworks. The article asserts that worldview education should be integrally connected to citizenship education, emphasizing that such integration can support students in constructing their personal identities. In this regard, the current dual structure of the Dutch education system -dividing public and denominational schools- is critically examined. The need for a more inclusive, pluralistic, and formation-oriented educational approach is highlighted. Promising developments are also noted, including the implementation of pluralism-based educational models in some Islamic schools, the emergence of collaborative school models, and the renewed attention to the concept of personal formation in education policy debates. These developments underscore the importance of an education that goes beyond cognitive achievement alone, supporting students’ meaning-making and identity development through pluralistic and inclusive frameworks. Encouraging personal growth grounded in worldviews should be seen not merely as an individual right but as a pedagogical responsibility that contributes to the common good in democratic societies. Education systems must foster dialogue and mutual understanding among individuals from diverse religious and value-based backgrounds, thereby playing a vital role in achieving social cohesion within contemporary multicultural societies.

Keywords

Religious Education , Secularism , Worldview Education , Citizenship Education

(Post-)Seküler Çağda Dünya Görüşü Eğitimi

Abstract

Çalışmada, sekülerlik-sonrası çağda dinin kamusal alandaki rolü ile dünya görüşü eğitiminin konumunu yeniden düşünmeyi amaçlamaktadır. Dinin kamusal alandan tamamen dışlanamayacağını, aksine bireysel ve toplumsal anlam arayışlarında önemli bir yer tuttuğunu vurgulanır. Habermas, Taylor, De Vries ve Joas gibi düşünürlerin katkılarıyla, dinin ve dünya görüşlerinin yalnızca bireysel değil, aynı zamanda toplumsal yaşam için de anlam taşıdığı savunulur. Özellikle Taylor’ın sekülerlik kavramına getirdiği üçlü ayrım, bireylerin kendi inanç yollarını oluştururken kurumsal yapılardan ne ölçüde uzaklaştığını anlamamıza yardımcı olur. Makalede, dünya görüşü eğitiminin vatandaşlık eğitimi ile bütünleştirilmesi gerektiği, bu sayede öğrencilerin kişisel kimliklerini oluşturmalarına destek olunabileceği ifade edilir. Hollanda’daki eğitim sisteminde yaşanan ikili yapı (kamusal ve mezhepsel okullar) eleştirilerek, daha kapsayıcı, çoğulcu ve formasyona dayalı bir eğitim yaklaşımının gerekliliği vurgulanır. Son olarak, umut veren gelişmeler olarak bazı İslami okulların çoğulculuğa dayalı eğitim modelleri, “işbirlikçi okullar” ve kişisel formasyon kavramının tekrar gündeme gelmesi örnek gösterilir. Çalışma, çağdaş idealizm olarak nitelediği yaklaşımıyla, çocukların dünya görüşüne dayalı kişisel gelişimlerinin desteklenmesini ve bunun kamusal faydaya hizmet etmesini hedefleyen bir eğitim vizyonu ortaya koyar.

Keywords

Din Eğitimi , Sekülerizm , Dünya Görüşü Eğitimi , Vatandaşlık Eğitimi

References

• Aktaran, E. (2012). Worden wie je bent. Kaders voor het identiteitsbeleid op de SIMON scholen. SIMON.
• Barendse, J. (2001). Allemaal bijzonder. Het nieuwe onderwijsstelsel volgens Miedema. Inzicht. Onderwijsmagazine van de Vereniging voor Openbaar Onderwijs, 135(5), 7-9.
• Berger, P. L. (Ed.). (1999). The desecularization of the world: Resurgent religion and world politics. William B. Eerdmans Publishing Company.
• Berger, P., Davie, G., & Fokas, E. (2008). Religious America secular Europe? A theme and variations. Ashgate Publishing Limited.
• Biesta, G. (2012). Goed onderwijs en de cultuur van het meten: Ethiek, politiek en democratie. Boom/Lemma Uitgevers.
• Bron, J. (2006). Een basis voor burgerschap: Een inhoudelijke verkenning voor het funderend onderwijs. SLO.
• Cliteur, P. (2006). Zin en onzin van levensbeschouwelijke vorming. In S. Miedema (Ed.), Religie in het onderwijs: Zekerheden en onzekerheden van levensbeschouwelijke vorming (pp. 33-54). Meinema.
• Cliteur, P. (2010). The secular outlook: In defence of moral and political secularism. Wiley Blackwell.
• Commissaris, B. J. (2012, November). DE Brede School [Power point presentation].
• Dawkins, R. (2009). God als misvatting. Nieuw Amsterdam.
• de Bekker-Ketelaars, N., Miedema, S., & Wardekker, W. (Eds.). (1998). Vormende lerarenopleidingen. SWP.
• de Roest, H. (2011). [Untitled article]. Ouderlingenblad, 1016, 10.
• de Vries, H. (1999). Philosophy and the turn to religion. The John Hopkins University Press.
• de Vries, H. (Ed.). (2008). Religion beyond a concept. Fordham University Press.
• de Vries, H. (2010, December 7-9). A religious canon for Europe? Policy, education, and the post-secular challenge[Keynote address]. Conference on Religion, Beliefs, Philosophical Convictions and Education: From Passive Toleration to Active Appreciation of Diversity, College of Europe, Bruges, Belgium.
• Debray, R. (2002). L’Enseignement du fait religieux dans l’école laïque. Odile Jacobs.
• Debray, R. (2008). Teaching religious facts in secular schools. In H. de Vries (Ed.), Religion beyond a concept (pp. 415-431). Fordham University Press.
• Dijkstra, A. B. (2012). Sociale opbrengsten van onderwijs. Amsterdam University Press.
• Habermas, J. (2001). Glauben und Wissen. Friedenspreis des Deutschen Buchhandels 2001. Suhrkamp.
• Habermas, J. (2005). Zwischen Naturalismus und Religion: Philosophische Aufsätze. Suhrkamp.
• Habermas, J., & Ratzinger, J. (2005). Dialektik der Säkularisierung. Verlag Herder.
• Huisman, P. W. A., Laemers, M. A. T. B., Mentink, D., & Zoontjes, P. J. J. (2011). Vrijheid van stichting. Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap.
• Jacobs, W., & Overdijk, I. (Eds.). (2011). Wereldburgers: Grote denkers over de toekomst. Lemniscaat.
• Joas, H. (2002). On articulation. Constellations, 9(4), 506-515.
• Joas, H. (2004). Braucht der Mensch Religion? Űber Erfahrungen der Selbsttranszendenz. Verlag Herder.
• Joas, H. (2006). Religion in the age of contingency. In W. B. H. J. van de Donk, A. P. Jonkers, G. J. Kronjee, & R. J. J. M. Plum (Eds.), Geloven in het publieke domein: Verkenningen van een dubbele transformatie (pp. 55-63). Amsterdam University Press.
• Kalsky, M. (2011). Nabeschouwing: De hartenklop van een nieuw wij. In W. Jacobs & I. Overdijk (Eds.), Wereldburgers: Grote denkers over de toekomst (pp. 330-352). Lemniscaat.
• Kalsky, M. (2012). Maak het verschil! Over religieuze diversiteit en het verlangen naar een nieuw wij. Vrije Universiteit Amsterdam.
• Miedema, S. (1994). Identiteit tussen inspiratie en engagement (pp. 14-19). VU Publishers.
• Miedema, S. (1997). Institutionele en persoonlijke identiteit in pluralistisch perspectief: Over de speelruimte voor confessioneel georiënteerd basisonderwijs. In C. A. M. Hermans & J. P. A. van Vugt (Eds.), Identiteit door de tijd: Reflectie op het confessionele basisonderwijs in een geseculariseerde en multiculturele samenleving (pp. 150-168). ABKO/Katholiek Studiecentrum.
• Miedema, S. (2000). Gewoon...levensbeschouwing. In Toekomende tijd: Over de toekomst van het onderwijs. Bulletin. Het Tijdschrift voor Christelijk Onderwijs, 29(4/5), 32-33.
• Miedema, S. (2000). Levensbeschouwelijke vorming voor alle leerlingen op alle scholen. In H. Alma, J. Janssen, J. van Lier, S. Miedema, & J. van Spaendonck, Zin op school: Zingeving in het voortgezet onderwijs (pp. 72-87). KSGV.
• Miedema, S. (2002). The making of religious citizens. Panorama: International Journal of Comparative Religious Education and Values, 14(2), 91-97.
• Miedema, S. (2003). De onmogelijke mogelijkheid van levensbeschouwelijke opvoeding. VU Uitgeverij.
• Miedema, S. (2003). Ze hebben het geloof al: Over jongeren, jongvolwassenen en de kerk. In G. Heitink & H. Stoffels (Eds.), Niet zo’n kerkganger: Zicht op buitenkerkelijk geloven (pp. 113-129). Ten Have.
• Miedema, S. (2005). Religious identity formation for all students and in all schools: A private or/and public role for religion and the positioning of the school. Panorama: International Journal of Comparative Religious Education and Values, 16, 50-55.
• Miedema, S. (2006). Educating for religious citizenship: Religious education as identity formation. In M. De Souza, K. Engebretson, G. Durka, R. Jackson, & A. McGrady (Eds.), International handbook of the religious, spiritual and moral dimensions of education (Vol. 1 & 2, pp. 967-976). Springer.
• Miedema, S. (2006). Levensbeschouwelijk leren samenleven: een godsdienstpedagogische balans. In S. Miedema & G. D. Bertram-Troost (Eds.), Levensbeschouwelijk leren samenleven: Opvoeding, identiteit & ontmoeting (pp. 7-23). Meinema.
• Miedema, S. (2010). Levensbeschouwelijke burgerschapsvorming als pedagogisch-maatschappelijke bijdrage aan het publieke en sociale domein. In S. Raemakers, Th. Storme, P. Verstraete, & J. Vlieghe (Eds.), De publieke betekenis van pedagogisch denken en handelen (pp. 66-73). SWP.
• Miedema, S. (2010). Stopt de neoliberale onderwijswals? NVO Bulletin, 11(4), 5.
• Miedema, S. (2010, May 21). De moeizame geschiedenis van de samenwerkingsschool [Lecture]. 15e National Pedagogical Day, University of Amsterdam, Amsterdam.
• Miedema, S. (2010). Can we learn from France? Even the secular school offers students space for self-reflection. Narthex: Journal of Philosophy of Life and Education, 10(6), 20-24.
• Miedema, S. (2012, November 12). Over de identiteit van de scholen van PCBO Tytsjerksteradiel [Invited lecture]. Identity Day of PCBO Tytsjerksteradiel, Garijp.
• Miedema, S., & Bertram-Troost, G. D. (2008). Democratic citizenship and religious education: Challenges and perspectives for schools in the Netherlands. British Journal of Religious Education, 30(2), 123- 132.
• Miedema, S., & de Ruyter, D. (1999). Onderwijsvrijheid: een groot goed. Pedagogisch Tijdschrift, 24(1), 17-33.
• Miedema, S., & ter Avest, I. (2011). In the flow to maximal interreligious citizenship education. Religious Education, 106(4), 410-424.
• Miedema, S., & Vroom, H. M. (Eds.). (2002). Alle onderwijs bijzonder: Levensbeschouwelijke waarden in het onderwijs. Meinema.
• Mulder, L. (2012). ‘Wet samenwerkingsschool is een gedrocht.’ SBM: Magazine van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders, 1, 22-23.
• Onderwijsraad. (2010). Hoe vormt het onderwijs jongeren? Goede voorbeelden uit de praktijk - Jaarboekje 2010. Onderwijsraad.
• Onderwijsraad. (2011). Essays over vorming in het onderwijs. Onderwijsraad.
• Onderwijsraad. (2011). Onderwijs vormt. Onderwijsraad.
• Onderwijsraad. (2012). Artikel 23 Grondwet in maatschappelijk perspectief. Onderwijsraad.
• Onderwijsraad. (2012). Verder met burgerschap in het onderwijs. Onderwijsraad.
• Onderwijsraad. (2012). Vrijheid maakt het verschil: Artikel 23 in het hedendaagse onderwijs - Jaarboekje 2011. Onderwijsraad.
• Roebben, B. (2011). Scholen voor het leven. Acco.
• Sissing Meijer, Q. (2006). “Het meervoud van samen is toekomst”: Een oriënterend onderzoek naar het samengaan in één gebouw door drie basisscholen in de Bijlmer, elk met een andere levensbeschouwelijke visie [Research internship report]. Department of Theoretical and Historical Pedagogy, Vrije Universiteit Amsterdam.
• Taylor, Ch. (2003). Wat betekent religie vandaag? Pelckmans/Klement.
• Taylor, Ch. (2007). A secular age. The Belknap Press of Harvard University Press.
• Taylor, Ch. (2009). Een seculiere tijd. Lemniscaat.
• Taylor, Ch. (2011). Dilemmas and connections: Selected essays. The Belknap Press of Harvard University Press.
• Telderstichting. (2012). Onderwijs: de derde dimensie. Telderstichting.
• ten Dam, G., Veugelers, W., Wardekker, W. L., & Miedema, S. (Eds.). (2004). Pedagogisch opleiden: De pedagogische taak van de lerarenopleidingen. SWP.
• ter Avest, I., & Clement, D. (2008). ‘Samen School Maken in De Bijlmer: Culturele diversiteit en/in schoolcultuur. Vrije Universiteit Amsterdam/University of Utrecht.
• van den Brink, G. (2012). Eigentijds idealisme: Een afrekening met het cynisme in Nederland. Amsterdam University Press.
• van der Kruk, B. (2012). “Er is niet één waarheid, er zijn er wel dertig”. SBM: Magazine van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders, 2, 12-13.
• van de Donk, W. B. H. J., Jonkers, A. P., Kronjee, G. J., & Plum, R. J. J. M. (Eds.). (2006). Geloven in het publieke domein: Verkenningen van een dubbele transformatie. Amsterdam University Press.
• van Haaften, A. W., & Snik, G. L. M. (Eds.). (1999). Onderwijsvrijheid: voor en tegen [Theme issue]. Pedagogisch Tijdschrift, 24(1), 1-160.
• van der Kooij, J. C., de Ruyter, D. J., & Miedema, S. (2013). Worldview: the meaning of the concept and the impact on religious education. Religious Education, 108(2), 210-228.
• Vroom, H. (1996). Religie als ziel van cultuur: Religieus pluralisme als uitdaging. Meinema