DİVAN EDEBİYATINDA “SÜRH” REDİFLİ ŞİİRLER ÜZERİNE BİR İNCELEME

Year 2017, Volume: 2 Issue: 1, 1 - 19, 30.06.2017

ZEYNEP Koyuncu

https://doi.org/10.30568/tullis.315680

Abstract

Bu
makalede Klasik Osmanlı şiirinde kullanılan “sürh” redifli şiirlerin derlemesi
ve bu redifle değinilen konuların tasnifi yapılmıştır. Kırmızı anlamına gelen
“sürh” kelimesinin Türk-İslam kültüründeki yerine kısaca değinildikten sonra YÖK’te
bulunan tezleri ve basılı divanları taramak sureti ile tespit edilen sürh
redifli beyitler kullanım sıklıklarına göre açılan başlıklar altında
incelenmiştir. Divan şiirinin en canlı rengi kırmızının sürh redifi ile en çok
sevgili ve sevgilinin güzellik unsurları, âşık, sosyal hayat ve tabiatta
karşımıza çıkan kimi zaman esas kimi zaman da yardımcı unsur olduğunu söylemek
mümkündür. Renkler sosyal bilimleri çeşitli yönleri ile etkileyen konular arasındadır.
Divan şairi de şiirinde renkleri kullanmış ve özellikle kırmızıdan simge olarak
da istifade etmiştir. Yaptığımız inceleme sonucu şairlerin aşk ateşi, ayrılık,
gönül yaraları gibi soyut durum ve olguları kırmızı ile temsil ettiği, somut kırmızıları
da (çiçekler, dudak ve yanak rengi, mürekkep,  içki, kıymetli taşlar, tabiat unsurları)  benzetme unsuru olarak kullandıkları
görülmüştür. Kırmızı aynı zamanda diğer renkler ile özellikle de beyaz ve siyah
ile bir karşıtlık ögesi olarak da kullanılmıştır.

Keywords

Sürh, kırmızı, Divan şiiri, redif

References

• Kur’an-ı Kerîm Meâli (1993). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları 6. Baskı.
• ARSLAN, Mehmet (2000). Osmanlı Makaleleri, İstanbul, Kitabevi Yayınları.
• CEBECİOĞLU, Ethem (2007). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul, Anka Yayınları.
• CEYLAN, Ömür (2000). Tasavvufi Şiir Şerhleri, İstanbul, Kitabevi Yayınları.
• CEYLAN, Ömür- YILMAZ, Ozan (2005). Hazâna Sürgün Bahâr, Keçecizâde İzzet Molla ve Dîvân-ı Bahâr-ı Efkâr, İstanbul, Sahhaflar Kitap Sarayı Yayınları.
• ÇAĞAN, Mehmet (2005). Sizin Renkleriniz, İstanbul, Bir Harf Yayınları.
• ÇETİN, Nurullah (2004). Şiir Çözümleme Yöntemi, Ankara, Öncü Basımevi.
• GENÇ, Reşat (1999). Türk İnanışları İle Milli Geleneklerde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil , Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• DİLÇİN (1983). Yeni Tarama Sözlüğü, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kaşgarlı Mahmud (2007). Dîvânü Lügat’it Türk, İstanbul Kabalcı Yayınları.
• KALKIŞIM, Muhsin (1994). Şeyh Galip Divanı, Ankara, Akçağ Yayınları.
• KAVRUK, Hasan (2001). Şeyhülislam Yahya Divanı, Ankara, Meb Yayınları.
• KILIÇ, Sadık (2001). Kuran Sembolizmi Renklerin Ve Şekillerin Dünyası, Ankara, Kılıç Kitabevi.
• KARA, Mustafa (2006). Tasavvuf ve Tarikatler Tarihi, Ankara,Dergah Yayınları.
• KUŞOĞLU, Mehmet Zeki (1994). Resimli Türk Kuyumculuk Terimleri Sözlüğü, İstanbul, Ötüken Neşriyat.
• KUTLAR, Fatma Sabiha (2005). Klâsik Dönem Metinlerinde Değerli Taşlar ve Risâle-i Cevâhir-nâme, Ankara, Öncü Kitap.
• MERMER, Ahmet (1991). Mezâki Divânı, Hayatı Edebi Kişiliği, ve Dîvânının Tenkitli Metni, Ankara, Atatürk Kültür Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu.
• ONAY, Ahmet Talat (2004). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, İstanbul, Meb Yayınları.
• ÖGEL, Bahattin (2003). İslamiyeten Önce Türk Kültür Tarihi, Ankara TTK.
• ÖGEL Bahattin (1995). Türk Mitolojisi, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ÖGKE, Ahmet (2005). Vâhib-i Ümmi’den Niyazi-i Mısrî’ye Türk Tasavvuf Düşüncesinde Metaforik Anlatım, Van, Ahenk Yayınları.
• ÖZTÜRK, Mustafa (2010). Kıssaların Dili, Ankara, Ankara Okulu Yayınları.
• PALA, İskender (1995). Dîvân Şiiri Antolojisi, İstanbul, Ötüken Yayınları.
• PARLATIR, İsmail (2006). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara, Yargı Yayınları.
• PARRAMON, Jose M., (2003). Resimde Renk ve Uygulanışı, İstanbul, Remzi Kitabevi.
• RUDÂNÎ, (2007) Büyük Hadis Külliyatı, Cem’u-l fevaid. İstanbul, İz Yayıncılık.
• SCİMMEL, Annemarie (2005). Halifenin Rüyaları İslam’da Rüya ve Rüya Tabirleri, İstanbul, Kabalcı Yayınları.
• SUN, Howard& Doroty (1994). Renginizi Tanıyın, İstanbul, Arıtan Yayınevi.
• Meydan Larousse (1987). İstanbul.(7)
• YERDELEN, Cevat (1997) Azmizâde Haleti Divanı (Edisyon Kritik) Erzurum, Yayınevi ?
• YILMAZ, Abdülkadir (2004). Türk Kitap Sanatları Tabir ve Istılahları, İstanbul, Damla Yayınevi.
• ZAVOTÇU, Gencay (2006). Divan Edebiyatı Kişiler Kişilikler Sözlüğü, Ankara, Aydın Kitabevi.