A STRUGGLE FOR EXISTENCE BETWEEN AIR AND FIRE

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: "Dinle Neylerden" Mesnevî'nin İlk 18 Beyit Şerhleri Özel Sayısı, 87 - 96, 17.12.2024

İncinur Atik Gürbüz

https://doi.org/10.30568/tullis.1582542

Öz

For centuries, Mevlânâ’s Mesnevî has been a work that has appealed to a wide range of readers belonging to different nations, different cultures and even different beliefs in a very wide geography. Originally in Persian, the work has been translated into almost all languages of the world and has been commented on many times at different times for better understanding. In some of these commentaries, the entire work was explained, while in others, various selected sections were explained. In these commentaries, the first eighteen couplets, written by Mevlânâ himself, have been given special importance. This article, which is part of a study aiming to bring together the commentaries of the first eighteen couplets of the Mesnevî, each couplet by a different researcher, will deal with the ninth couplet of the work. In this framework, previous commentaries will also be evaluated and the couplet in question will be explained. The ninth couplet of the Mesnevî is based on the contrast between the elements of “raw (reed/human) and mature (ney/perfect human)”, “fire and air” and “existence and non-existence”. The words “ney, fire and air”, all of which are symbols, are used to refer to concepts such as “bekâ (eternity)” and “fenâ (mortality)”, “vahdet (oneness)” and “kesret (multiplicity)”, which have equivalents in the sufi system of thought. Through these symbols, it is explained that the person should be purified from the desires and desires of the mortal world, which is the world of fraction/existence, and that he should burn his material existence with the fire of love and fill his heart with divine love and thus reach eternal happiness.

Anahtar Kelimeler

Mevlânâ, Mesnevî, 9th couplet, Commentary

HAVA İLE ATEŞ ARASINDA BİR VAROLUŞ MÜCADELESİ

Öz

Mevlânâ’nın Mesnevî’si yüzyıllardır çok geniş bir coğrafyada farklı milletlere, farklı kültürlere hatta farklı inançlara mensup oldukça geniş bir okuyucu kitlesine hitap eden bir eser olagelmiştir. Orijinali Farsça olan eser, neredeyse dünyanın bütün dillerine tercüme edildiği gibi daha iyi anlaşılabilmesi için farklı zamanlarda pek çok kez şerh edilmiştir. Yapılan şerhlerin bazılarında eserin tamamı, bazılarında ise seçilen çeşitli bölümleri açıklanmıştır. Bu şerhlerde Mevlânâ’nın kendisi tarafından kaleme alınmış olan ilk on sekiz beyte özel bir önem atfedilmiştir. Her beyti farklı bir araştırmacının kaleminden olmak üzere Mesnevî’nin ilk on sekiz beytinin şerhini bir araya getirmeyi amaçlayan bir çalışmanın parçası olan bu makalede eserin dokuzuncu beyti ele alınacaktır. Bu çerçevede daha önce yapılan şerhler de değerlendirilerek söz konusu beyit açıklanmaya çalışılacaktır. Mesnevî’nin dokuzuncu beyti, “ham (kamış/insan) ile olgun (ney/insan-ı kâmil)”, “ateş ile hava” ve “varlık ile yokluk” unsurları arasındaki tezat üzerine kurulmuştur. Hepsi birer sembol olan “ney, ateş ve hava” kelimeleri üzerinden “bekâ” ile “fenâ”, “vahdet” ile “kesret” gibi tasavvufi düşünce sisteminde karşılıkları olan kavramlara gönderme yapılmıştır. Söz konusu semboller üzerinden, kişinin kesret/varlık âlemi olan fani dünyaya ait heveslerden, arzulardan arınması ve maddi varlığını aşk ateşiyle yakıp gönlünü İlahi aşkla doldurması ve böylelikle ebedî mutluluğa erişmesi gerektiği anlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mevlânâ, Mesnevî, 9. beyit, Şerh

Kaynakça

• Abidin Paşa (2007). Mesnevî Şerhi (Cilt 1). (Sadeleştiren: Mehmet Sait Karaçorlu). İstanbul: İz Yayınclık.
• Ahmed Eflâkî (1973). Âriflerin Menkıbeleri I-II. (T. Yazıcı, çev.). İstanbul: Hürriyet Yay.
• Algül, A. (2007). Sabûhî Ahmed Dede, Hayatı, Eserleri ve “İhtiyârât-ı Sabûhî” Adlı Eseri (1-100. Varak). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ateş, A. (2010). Mesnevî’nin On Sekiz Beytinin Manası. H. O. Turan (Dü.) içinde, 60. Doğum Yıl Münasebetiyle Fuad Köprülü Armağanı (s. 37-50). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Avşar. Ziya. (2007). Rûhu’l- Mesnevî’de Mesnevî’nin İlk 18 Beytinin Şerh Yöntemi. Journal of Turkish Studies 2(3). ss. 59-72. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.114
• Avşar, Z. (2017). Mesnevî Mevlânâ Celaleddin Rûmî (Cilt 1). Kayseri: İncir Yayıncılık.
• Avşar, Z. (2019). Aşk Meclisi, Mesnevî Şerhi-1. İstanbul: TEDEV Yayınları.
• Ceylân, C. (2011). Türk Edebiyatında Şerh Edilen Metinler Arasında Mesnevi-î Şerif’in Yeri. Doğu Araştırmaları(7), 167-190.
• Çiftçi, Emine (2018). Sarı Abdullah Efendi’nin Şerh-i Mesnevî (Cevâhir-i Bevâhir-i Mesnevî)’sinin Birinci Cildinin Eski Harflerden Türkiye Türkçesi’ne Aktarımı”. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Dağlar, A. (2009). Şem’î Şem’ullâh Şerh-i Mesnevî (I. Cilt) (İnceleme-Tenkitli MetinSözlük). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Demirel, Ş. (2005). Şeyh Rızâeddin Remzî er-Rifâî’nin Tasavvuf Dergisindeki Mesnevî Şerhi. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 6(14), 591-630.
• Duru, N. F. (2003). Mevlevî Şeyhi Ağa-zâde Mehmed Dede ve Mesnevî’nin İlk Onsekiz Beytini Şerhi. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 4(11), 151-175.
• Genç, İ. (2007). Klâsik Türk edebiyatı metinlerini anlamada modern yaklaşımlar. Turkish Studies, 2(4), 393-404. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.181
• İbrahim Cevrî. Hall-i Tahkîkât. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Demirbaş Numarası: HCE_Osm_00482.
• İsmail Hakkı Bursevî (2012). Mesnevî’nin Ruhu. (S. Ak, Haz.) İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Kenan Rifâî (2015). Şerhli Mesnevî-i Şerif. İstanbul: Kubbealtı.
• Koçoğlu, T. (2014). Nakşî Şeyhi Ebussuûd El-Kayserî, Şerh-i Mesnevî. Kayseri: Laçin Yay.
• Kuntman, O. D. (1972). Mevlânâ Mesnevî (Cilt Birinci Kitap). İstanbul: Yörük Matbaası.
• Öksüz, Z. (2008). Hülasatü’ş-Şürûh Adlı Mesnevî Şerhinin 1-107 Varaklarının Günümüz Harflerine Aktarılması ve İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özdemir, M. (2016a). Derviş Muhammed Şifâyî, Mesnevî Şerhi, Eş-şerhu’l-Kitâbi’l-Mesneviyyi’l-Ma’neviyyi’l-Muhtasar. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Özdemir, M. (2016b). Mesnevî’nin Türkçe Şerhleri. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(20), 461-502
• Özdemir, M. (2017). “Bağdatlı Abdülaziz Âsım’ın Türkçe Divan’ının Sonunda Bulunan Mensevî’nin On Sekiz Beyit Şerhi”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(1), 368-382. https://doi.org/10.15869/itobiad.277722
• Tanyıldız, A. (2007) Şem’î, Ankaravî ve Bursevî Şerhleri ve Mesnevî’nin İlk 18 Beytini Yorumlama Yöntemleri. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 7/3. ss. 123-146. https://doi.org/10.5281/zenodo.3343913
• Tanyıldız, A. (2010). İsmâîl Rusûhî-yi Ankaravî Şerh-i Mesnevî (Mecmû’atu’l-Letâyif ve Matmûratu’l-Ma’ârif) (1. Cilt) (İnceleme-Metin-Sözlük). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Top, H. (2011). Mesnevî-i Mânevî Şerhi. İstanbul: Rûmî Yayınları.
• Töre, E. (2021). Anadolu Sahası Türkçe Mesnevî Şerhlerinin Yazılış Sebepleri. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 17(61), 232-251.
• Yavuz, Kemal (2007). Mu’înî’nin Mesnevî-i Murâdiyye’si Mesnevi Tercüme ve Şerhi (I. Cilt, Gramer-Sözlük). Selçuk Üniversitesi Mevlânâ Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
• Yüksel, Y. (2020). Nevrûz B. Îsânın Manzûme-i Kıssa-i Kerbelâ Adlı Mesnevisinde Geçen Sûre İsimleri, Lafzî Hadisler ve İslami Kaynaklı Sözler. Journal of International Social Research, 13(70), 160-170.