NEYİN YEGÂNE HİKÂYESİ; AYRILIKLAR

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: "Dinle Neylerden" Mesnevî'nin İlk 18 Beyit Şerhleri Özel Sayısı, 1 - 8, 17.12.2024

Ziya Avşar

https://doi.org/10.30568/tullis.1583884

Öz

Tasavvufî metinler içerisinde şerhi en çok yapılan eserlerden birisi, Mevlanâ’nın altı ciltlik Mesnevî’sidir. Mesnevî’nin en çok şerhi yapılan kısmı ise manzum dibace özelliği taşıyan ilk on sekiz beytidir. Mesnevî’nin ilk on sekiz beyit şerhinin bu ölçüde rağbet görmesinin sebebi, bu beyitlerin bizzat Mevlana tarafından kaleme alınmış olmasıdır. Mesnevî’nin ilk on sekiz beytine dikkatli nazar eden bir okuyucu, eserin altı cilt içinde anlattığı her konunun ana çizgileriyle dibace nitelikli bu kısımda özetlenmiş olduğunu görür. Dibace nitelikli bu kısmın özü ise Mesnevî’nin ilk beytinde gizlidir. Bu itibar ile Mesnevî’nin ilk beytindeki sır ve hikmetleri çözen birisi, elinde bütün hazinenin gizlendiği odanın anahtarını elde etmiş gibi olur. Bu makalede Mesnevî ağacının ana çekirdeği konumunda gördüğümüz ilk beytin şerhi yapılmış, beytin temel düşünce yapısını oluşturan “Bişnev, ney, hikâyet, cüdâyihâ ve şikâyet” sözcükleri ve onların düşünsel gönderge alanları üzerinde durularak beytin ana iletisinin ne/ler olduğu hususu açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mesnevî, şerh, ney, cüdâyihâ, hikâye

Kaynakça

• Abidin Paşa. (2007). Mesnevî Şerhi (Cilt 1). (Sadeleştiren: Mehmet Sait Karaçorlu). İstanbul: İz Yayınclık.
• Algül, A. (2007). Sabûhî Ahmed Dede, Hayatı, Eserleri ve “İhtiyârât-ı Sabûhî” Adlı Eseri (1-100. Varak). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Avşar, Z. (2017). Mesnevi I. Cilt. Kayseri: İncir Yayıncılık.
• Bursevî, İ. H. (2012). Mesnevî'nin Ruhu. (S. Ak, Dü.) İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Dağlar, A. (2009). Şem'î Şem'ullâh Şerh-i Mesnevî (I. Cilt) (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Koçoğlu, T. (2014). Nakşî Şeyhi Ebussuûd El-Kayserî Şerh-i Mesnevî. Kayseri: Laçin Yayınları.
• Konuk, A. A. (2011). Mesnevî-yi Şerîf Şerhi (Cilt 1). (S. E.-M. Tahralı, Dü.) İstanbul: Kitabevi.
• Özdemir, M. (2016a). Mesnevî'nin Türkçe Şerhleri. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic , 11 (20), 461-502.
• Özdemir, M. (2016b). Derviş Muhammed Şifâyî Mesnevî Şerhi, İstanbul: Doğu kütüphanesi Yayınları.
• Özdemir, M. (2017). Bağdatlı Abdülaziz Âsım’ın Türkçe Divan’ının Sonunda Bulunan Mesnevî’nin On Sekiz Beyit Şerhi, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, C. 6, S. 1, s. 368-382.
• Rifâî, K. (2015). Şerhli Mesnevî-i Şerif. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Tahirü'l-Mevlevî. (1975). Mesnevî Şerhi (Cilt 1). İstanbul: Şamil Yayınları.
• Tanyıldız, A. (2010). İsmâîl Rusûhî-yi Ankaravî Şerh-i Mesnevî (Mecmû'atu'l-Letâyif ve Matmûratu'l-Ma'ârif) (1. Cilt) (İnceleme-Metin-Sözlük). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uludağ, S. (1994), "Devir", TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 9, s.231.