NEY’İN SIRRINI GÖRMEK VE İŞİTMEK: MESNEVÎ’NİN 7. BEYTİNİN ŞERHLERİ

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: "Dinle Neylerden" Mesnevî'nin İlk 18 Beyit Şerhleri Özel Sayısı, 63 - 77, 17.12.2024

Abdullah Uçar

https://doi.org/10.30568/tullis.1585153

Öz

Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî’nin altı cilt (defter) ve yaklaşık 25.700 beyitten meydana gelen Farsça eserine Mesnevî adını vermesi, onun öncelikle kitabın nazım şekline dayanarak bir isimlendirmede bulunduğunu göstermektedir. Mesnevî şârihleri, eserin “bir şeyi ikiye katlamak, çift yapmak” anlamlarına gelen adının, şeklinin yanı sıra mana ve muhtevasına da işaret ettiğini ileri sürmüşlerdir. Mevlâna’nın seyr ü sülûkte olanlar için irşad kitabı olarak tanıttığı Mesnevî, bir metnin insan ve toplumu nasıl dönüştürebileceğine örnektir. Tasavvufun bütün konularını didaktik bir üslûpla ele alan eser, zengin bir şerh geleneğine de zemin hazırlamıştır. Mevlâna, Mesnevî’nin “bişnev” (dinle) hitabıyla başlayan ilk on sekiz beytinde varlığın zuhuru konusunu işleyerek klasik tasavvufî mesnevi geleneğini takip eder. Mesnevî şârihleri, özellikle ilk on sekiz beyte ayrı bir önem atfetmiştir. Varlık ve birlik yolculuğunda olanlara rehber olma amacını taşıyan bu ilk on sekiz beyit, adetâ Mesnevî’nin ruhunu ve özünü yansıtır. Sırlarla ve sembollerle örülü bu beyitler, her okunduğunda farklı anlamlarla ve keşiflerle okuyucunun karşısına çıkar. Bu beyitlerin yedincisinde Mevlâna, sırrının sözlerinde olduğunu fakat bunu herkesin göremeyeceğini ve işitemeyeceğini ifade eder. Çalışmamızın amacı, Mesnevî’nin yedinci beyti için yazılan şerhleri kısa ve sade olarak bir araya getirmek ve beyti incelemektir.

Anahtar Kelimeler

Mevlâna, Mesnevî, Yedinci Beyit, Şerh, Ney’in Sırrı

Seeing And Hearing The Secret Of The Nay

Öz

The fact that Mavlānā Jalāl al-Dīn al-Rūmī named his Persian work, which consists of six volumes and approximately 25,700 couplets, as Masnawī shows that he based his naming on the verse form of the book. The commentators of the Masnawī have argued that the title of the work, which means “doubling something, making it double”, refers to its meaning and content as well as its form. The Masnawī, which Mavlānā introduced as a book of guidance for those who are on their journey, is an example of how a text can transform people and society. The work, which deals with all the subjects of Sufism in a didactic style, has also paved the way for a rich tradition of commentary. In the first eighteen couplets of the Masnawī, beginning with the address “bishnaw” (listen), Mavlānā follows the classical Sufi masnavi tradition by dealing with the emergence of existence. The commentators of the Masnawī have attached particular importance to the first eighteen couplets. These first eighteen couplets, intended as a guide for those on the journey of existence and unity, reflect the spirit and essence of the Masnawī. These couplets, woven with secrets and symbols, present the reader with different meanings and discoveries each time they are read. In the seventh of these couplets, Mavlānā states that his secret is in his words, but not everyone can see or hear it. The aim of our study is to bring together the commentaries written for the seventh couplet of the Masnawī in a short and simple manner and to analyze the couplet.

Anahtar Kelimeler

Mavlānā, Masnawī, Seventh Couplet, Commentary, The Secret of the Nay

Kaynakça

• Abdulmecid es-Sivâsî, Şerh-i Mesnevî, Beyazıt Kütüphanesi, Veliyyüddin Efendi, V1651.
• Ak, S. (2012). İsmail Hakkı Bursevî Mesnevî’nin Ruhu. İstanbul: Büyüyenay Yay.
• Akın, H. (2020). Âbidin Paşa’nın Terceme ve Şerh-i Mesnevî-i Şerîf’i (I - II. Cilt / İnceleme - Metin). Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Alkaya, Y. (2018). Cevrî, Hall-i Tahkîkât ve ‘Aynü’l-Füyûz İnceleme-Metin (1b-36b). Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Atalay, M. ve Karabey, T. (2007). Şeyh Gâlip Şerh-i Cezire-i Mesnevî. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yay.
• Ateş, A. (2010). “Mesnevî’nin On Sekiz Beytinin Mânası”, 60. Doğum Yılı Münasebetiyle Fuad Köprülü Armağanı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Avşar, Z. (2017). Mesnevî Mevlânâ Celâleddin Rûmî (I. Cilt). Kayseri: İncir Yay.
• Avşar, Z. ve Zeybek, B. (2023). “Türkçe Mesnevî Şerhlerine Umumî Bir Bakış”. Mesnevî’nin Türkçe Şerhleri. Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.
• Baştürk, O. (1997). Sürûrî’nin Mesnevi Şerhi, Tanıtım-İndeks-Tenkitli Metin (v.10b-40a). Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ceyhan, S. (2004). Mesnevî. TDV İslam Ansiklopedisi, C.29. Ankara: TDV Yay.
• Çıtlak, M. F. (2012). 18 Beyit Dinle. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay.
• Dağlar, A. (2009). Şem’î Şem’ullâh Şerh-i Mesnevî (I. Cilt) (İnceleme-Tenkitli metin-Sözlük). Doktora Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demirel, Ş. (2005). “Şeyh Rızaeddin Remzi er-Rifaî’nin Tasavvuf Dergisi’ndeki Mesnevi Şerhi”. Tasavvuf (14), 591-629.
• Demirel, Ş. (2009). Dinle Neyden, Mesnevî’nin 18 Beytinin Türkçe Şerhleri. Elazığ: Manas Yay.
• Duru, N. F. (2003). “Mevlevî Şeyhi Ağa-zâde Mehmed Dede ve Mesnevî’nin İlk On Sekiz Beytini Şerhi”. Tasavvuf (11), 151-175.
• Eraydın, S. ve Tahralı, M. (2009). Mesnevî-i Şerîf Şerhi, C1. İstanbul: Kitabevi Yay.
• Gölpınarlı, A. (1985). Mesnevî Tercemesi ve Şerhi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Koçoğlu, T. (2014). Nakşî Şeyhi Ebussuûd El-Kayserî, Şerh-i Mesnevî, Kayseri: Laçin Yay.
• Koner, M. M. (1961). Mesnevî’nin Özü. Konya: Yeni Kitap Basımevi.
• Mevlevî, O (1972). Mevlânâ Mesnevî. İstanbul: Yörük Matbaası.
• Öksüz, Z. (2008). Hülasatü’ş-Şürûh Adlı Mesnevî Şerhinin 1-107 Varaklarının Günümüz Harflerine Aktarılması ve İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özdemir, M. (2016). Dervîş Muhammed Şifâyî Mesnevî Şerhi. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Özdemir, M. (2017). Bağdatlı Abdülaziz Âsım’ın Türkçe Divan’ının Sonunda Bulunan Mensevî’nin On Sekiz Beyit Şerhi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(1), 368-382. https://doi.org/10.15869/itobiad.277722
• Rifâî, K. (2015). Şerhli Mesnevî-i Şerif. İstanbul: Kubbealtı Neşriyâtı.
• Salmani, M. (2020). Sarı Abdullah Efendi’nin Cevâhir-i ‎Bevâhir-i Mesnevî’si, I. Cilt (İnceleme-‎Metin). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tâhiru’l-Mevlevî (tsz). Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî Mesnevî. İstanbul: Şamil Yayınevi.
• Tanyıldız, A. (2010). İsmâîl Rusûhî-yi Ankaravî - Şerh-i Mesnevî (Mecmû’atu’l-Letâyif ve Matmûratu’l-Ma’ârif) (I. Cilt) (inceleme-metin-sözlük). Doktora Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Top, H. H. (2011). Mesnevî-i Mânevî Şerhi, C.1. Konya: Rûmî Yayınları.
• Tosun, N. (2009). Sır. TDV İslam Ansiklopedisi, C.37. İstanbul: TDV Yay.
• Töre, E. (2021). Sabûhî Ahmed Dede’nin İhtiyârât-ı Sabûhî Adlı Mesnevî Şerhi (I-III. Cilt) (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük). Doktora Tezi. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Türkmen, E. (2007). Mevlâna Mesnevisi’nin Evrenselliği. İstanbul: NKM Yay.
• Yavuz, K. (2007). Mu’înî’nin Mesnevî-i Murâdiyye’si Mesnevî Tercüme ve Şerhi-Metin, C.2. Konya: S.Ü. Mevlâna Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
• Yıldız Er, E. (2018). Hacı Pîrî - İntihâb-ı Şerh-i Mesnevî (1-50 varak) (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.