VATAN-I ASLÎSİNE MÜŞTÂK RUHLAR

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: "Dinle Neylerden" Mesnevî'nin İlk 18 Beyit Şerhleri Özel Sayısı, 9 - 17, 17.12.2024

Turgut Koçoğlu

https://doi.org/10.30568/tullis.1586921

Öz

Mesnevî-yi Şerif, İlahî hakikat ve sırların söz/lafız perdelerine sarıldığı bir eserdir. Bu perdeler aralanmadan hakikatin/anlamın müşahedesi çok zordur. Bu sebeple başta Mevlevî dergahları olmak üzere, camilerde, mescitlerde, Nakşibendî, Kâdirî, Uşşâkî, Sa’dî tekkelerinde; köylerde, şehirlerde, köşklerde, saraylarda kısacası toplumun hemen her kesiminde okunan Mesnevî, sözün ve mananın ustaları tarafından asırlardır açıklanıp şerh edilmiştir. Şarihlerin ilk 18 beyte ayrı bir ilgisi olmuş ve sadece 18 beytin açıklandığı şerhler yazılmıştır. Bu şerhlerdeki yorumlar genellikle birbirine benzemektedir ve 18 beyit bir şarih tarafından yorumlanmıştır. Bu yazı, 18 beytin her beyti bir akademisyen tarafından yorumlanması hedeflenen bir projenin ikinci beytini içermektedir. İkinci beyit önce Türkçeye çevrilmiş kelimelerin sözlük anlamları verilmiş, şarihlerin bu kelimelere yorumları incelenmiş ve buradan hareketle beyit tekrar yorumlanmıştır. İkinci beyit bağlamında 18 beytin kendi içinde bir hikaye olduğu ilk 8 beytin anlatı kalan beyitlerin ise Mevlânâ tarafından bu hikayedeki kıssa açıklaması olduğu kanısına varılmıştır.
İkinci beyitle ney’in hikaye anlatımı ve ayrılıklardan feryadı başlar. Bunu duyan herkes onunla birlikte feryat eder. Sembolik olarak bu insan-ı kâmilin ilk ve asıl vatanından/mertebesinden ayrılıp dünyaya gelmesi ile çektiği özlem acısını ifade eder. İnsan-ı kâmil bu hasretin acısını aslında ilahi hakikatler ve sırları etkileyici bir şekilde feryatla dile getirir. Buna muhatap olan herkes nasibince bu feryadı anlar ve ona iştirak eder.

Anahtar Kelimeler

Mevlânâ, Mesnevî, şerh.

Kaynakça

• Abidin Paşa. (2007). Mesnevî Şerhi (Cilt 1). (Sadeleştiren: Mehmet Sait Karaçorlu). İstanbul: İz Yayınclık.
• Algül, A. (2007). Sabûhî Ahmed Dede, Hayatı, Eserleri ve “İhtiyârât-ı Sabûhî” Adlı Eseri (1-100. Varak). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ateş, A. (2010). Mesnevî'nin On Sekiz Beytinin Manası. H. O. Turan (Dü.) içinde, 60. Doğum Yıl Münasebetiyle Fuad Köprülü Armağanı (s. 37-50). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Avşar, Z. (2017). Mesnevî Mevlânâ Celaleddin Rûmî (Cilt 1). Kayseri: İncir Yayıncılık.
• Avşar, Z. (2019). Aşk Meclisi. İstanbul: TEDEV Yayınları. Avşar, Z. (2017). Mesnevî Mevlânâ Celaleddin Rûmî (Cilt 1). Kayseri: İncir Yayıncılık.
• Bursevî, İ. H. (2012). Mesnevî'nin Ruhu. (S. Ak, Dü.) İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Can, Ş. (1997). Konularına Göre Açıklamalı Mesnevi Tercümesi Birinci Cilt. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Dağlar, A. (2009). Şem'î Şem'ullâh Şerh-i Mesnevî (I. Cilt) (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Demirel, Ş. (2005). Şeyh Rızâeddin Remzî er-Rifâî'nin Tasavvuf Dergisindeki Mesnevî Şerhi. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi , VI (14), 591-630
• Koçoğlu, T. (2014). Nakşî Şeyhi Ebussuûd El-Kayserî Şerh-i Mesnevî. Kayseri: Laçin Yayınları.
• Koner, M. M. (2005). Mesnevî'nin Özü. Konya: Tablet Kitabevi Yayınları.
• Konuk, A. A. (2004). Mesnevî-yi Şerîf Şerhi (Cilt 1). (S. E.-M. Tahralı, Dü.) İstanbul: Kitabevi.
• Tahirü'l-Mevlevî. (1975). Mesnevî Şerhi (Cilt 1). İstanbul: Şamil Yayınları.
• Tanyıldız, A. (2010). İsmâîl Rusûhî-yi Ankaravî Şerh-i Mesnevî (Mecmû'atu'l-Letâyif ve Matmûratu'l-Ma'ârif) (1. Cilt) (İnceleme-Metin-Sözlük). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uludağ, S. (1988). “Ahadiyyet”, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi 1. Cilt, s. 484.
• Uludağ, S. (1991). “A’yan-ı Sabite”, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi 4. Cilt, s. 198-199.