ÇERKES ÖZDENLERİ OYUNU ETRAFINDA GERÇEKLEŞEN “BİR ÇERKES” TARTIŞMASI

Year 2022, , 177 - 198, 20.12.2022

Melih Özel

https://doi.org/10.54566/turas.1200107

Abstract

Modern Türk Edebiyatında neredeyse bütün türlerde eser veren Ahmet Mithat (1844-1912); edebiyat sahasında tiyatroya ayrı bir önem verir. Yazdığı oyunlar arasında Çerkes Özdenleri (1884) en çok ses getiren eseri olmuştur. İlk kez Gedikpaşa Tiyatrosu’nda sahnelenen piyes halkın yoğun beğenisini kazanmakla beraber eleştirilerle de karşılaşmıştır. Bir yandan oyunla ilgili Gedikpaşa Tiyatrosu’nun yıkılışına giden süreci hazırlayan jurnaller Saray’a iletilir; diğer yandan Tarîk’te eleştiri yazıları yayımlanır. Tarîk’teki “Bir Çerkes” ve “Diğer Bir Çerkes” rumuzlu yazarlar, oyunun içerik olarak Çerkes gelenek ve göreneklerine uygun olmadığını ileri sürmüşlerdir. Aynı zamanda kostüm ve dekor hakkında Çerkes geleneği ve göreneği odaklı eleştirilerini de belirtmişlerdir. Bu eleştirilere karşılık olarak Ahmet Mithat ve “Bu da Bir Çerkes” rumuzlu yazar da Tercüman-ı Hakikat’te yanıtlarını yayınlamıştır. Bu çalışma, Çerkes Özdenleri oyunu hakkında Çerkesler tarafından kaleme alınmış ve Tarîk’te yayımlanmış altı yazının ilk defa Latin harflerine aktarılmış metinlerini içermektedir. Böylelikle Çerkes Özdenleri oyunu ekseninde gelişen tartışma, Tarîk’teki yazılar aracılığıyla açıklanmaya çalışılmıştır.

Keywords

Ahmet Mithat, Tiyatro, Çerkes Özdenleri, Tarîk Gazetesi

References

• Akyüz, Kenan (1979), Modern Türk Edebiyatı’nın Ana Çizgileri (1860-1923) I, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesi Yay., Ankara.
• Alpman, Hafi Kadri (1977), Ahmet Fehim Bey’in Hatıraları, Tercüman Gazetesi Yay., İstanbul.
• And, Metin (2014), Başlangıcından 1983’e Türk Tiyatro Tarihi, İletişim Yay., İstanbul.
• Durgun, H. Harika & Gökçek, Fazıl (2016), Edebiyat Yazıları 1 – Ahmet Mithat, Dergah Yay., İstanbul.
• Durgun, H. Harika (2015), Ahmet Mithat ve Edebiyat, Dergah Yay., İstanbul.
• Efendi, Ahmet Mithat (2005), Çerkes Özdenleri, Kafdav Yay., Ankara.
• Efendi, Ahmet Mithat (2003) Jön Türk, (Haz. Kazım Yetiş), TDK Yay., Ankara.
• Efendi, Ahmet Mithat (2002), Menfa, (Haz. Handan İnci), Arma Yay., İstanbul.
• Enginün, İnci (1990) Ahmet Midhat Efendi’nin Tiyatroları, Marmara Üniversitesi Yay., İstanbul.
• Kırca, İhsan Tevfik (1999), “Tarîk Gazetesi’nin Edebiyat ve Kültür Yazılarının Sistematik İndeksi (1884-1899)”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• Parlatır, İsmail (1987), Tanzimat Edebiyatında Kölelik, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara.
• Sazyek, Hakan & Sazyek, Esra (2019), Yeni Türk Edebiyatında Önsözler, Akçağ Yay., Ankara.
• Sevengil, Ahmet (1962), Türk Tiyatrosu Tarihi IV. – Saray Tiyatrosu, MEB Yay., Ankara.
• Toledano, R. Ehud (1994), Osmanlı Köle Ticareti 1840 – 1890, (Çev. Y. Hakan Erdem), Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul.
• Us, Hakkı Tarık (1955), “Ahmed Midhat’ı Anıyoruz”, Vakit Gazetesi Yay., İstanbul.