ÖĞRENCİLERİNİN FEN BİLİMLERİ ÖĞRENME İHTİYACI İLE FEN ÖĞRENİMİNE YÖNELİMLERİNİN BELİRLENMESİ VE ARALARINDAKİ İLİŞKİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 3, 13 - 37, 27.12.2021

Burak Kızılaslan , Etem Yeşilyurt

https://doi.org/10.54566/turas.1019826

Öz

Eğitimde ihtiyaç; bireyin bilişsel, duyuşsal ve devinişsel alanlarını ilgilendiren, mevcut davranışlar ile olması istenen davranışlar arasındaki fark şeklinde ifade edilmektedir. Öğrencinin öğrenme ihtiyaçlarının belirlenmesi öğretim sürecinin verimli olarak sürdürülmesi açısından oldukça önemlidir. Öğrenme ihtiyaçları, öğrencilerin fen bilimleri derslerinde fen öğrenimine yönelimlerini de etkilemektedir. Fen öğrenimine yönelim; değer verme, öğrenme hedeflerine yönelim, öz düzenleme ve öz yeterlik gibi öğrenci akademik başarısını doğrudan etkileyen önemli ögeleri barındırmaktadır. Bu araştırma sekizinci sınıf öğrencilerinin fen bilimleri dersi öğrenme ihtiyacı ile fen öğrenimine yönelimlerinin belirlenmesi ve bu iki değişken arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Genel tarama modeli kullanılarak yapılan bu araştırmanın çalışma grubunu 2020-2021 eğitim-öğretim yılı ikinci döneminde Kahramanmaraş ili Göksun ve Elbistan İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı ortaokul sekizinci sınıf düzeyinde öğrenim gören 371 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri öğrenme ihtiyaçları ve fen öğrenimine yönelim ölçekleriyle elde edilmiştir. Veriler SPSS 24 ve AMOS 24 paket programları kullanılarak frekans, yüzde, aritmetik ortalama, standart sapma ve korelasyon teknikleri ile analiz edilmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre çalışma grubunda yer alan ortaokul kademesi sekizinci sınıf düzeyi öğrencilerinin fen bilimleri derslerine ilişkin öğrenme ihtiyacı farkındalıklarının yüksek düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bunun yanı sıra sekizinci sınıf öğrencilerinin fen öğrenimine yönelimlerinin; öğrencilerin başta fen bilimleri derslerindeki akademik başarısı olmak üzere motivasyon, öğrenme hedeflerine yönelim, öğrenme ve öğretme sürecine katılım, ders içi etkinliklerde aldıkları göreve değer verme, öz yeterlik performansları, öz düzenleme becerileri vb. değişkenlerinin kazanımı açısından öğrencilerin fen öğrenimine yönelim düzeyinin yeterli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca sekizinci sınıf öğrencilerin fen bilimleri dersi öğrenme ihtiyacı ile fen öğrenimine yönelimleri arasında pozitif yönde, orta düzeyde ve anlamlı bir ilişkinin olduğu da araştırmanın sonuçları arasında yer aşmıştır. Ortaya çıkan sonuçlar doğrultusunda çeşitli öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Öğrenme, ihtiyaç, öğrenme ihtiyacı, fen öğrenimi, fen bilimleri dersi

Kaynakça

• Akpınar, B. (2012). Eğitim programları ve öğretim. Ankara: Data Yayınları.
• Aktamış, H., Kiremit, H. Ö. & Kubilay, M. (2016). Öğrencilerin öz-yeterlik inançlarının fen başarılarına ve demografik özelliklerine göre incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 1-10.
• Alkan, İ. & Bayri, N. (2017). Fen öğrenmeye yönelik motivasyon ile fen başarısı arasındaki ilişki üzerine bir meta analiz çalışması. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (32), 865-874. https://doi.org/10.14582/DUZGEF.1853
• Alpaslan, M. M., Akkuş, N., Özlen, S. & Alpaslan, F. K. (2019). Ortaokul öğrencilerinin fen öğrenimine yönelik öz-yeterlik kaynakları, öz-yeterlik, akademik başarıları ile kariyer yönelimi arasındaki ilişkisinin incelenmesi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 5(3), 352-360.
• Atay, A. D. (2014). Ortaokul öğrencilerinin fen öğrenmeye yönelik motivasyon düzeylerinin ve üstbilişsel farkındalıklarının incelenmesi. Yüksek lisans tezi: Adnan Menderes Üniversitesi.
• Atkinson, J. W. (1957). Motivational determinants of risk taking behavior. Psychological Review, 64(6, Pt 1),, 359-372. https://doi.org/10.1037/h0043445
• Balcı, A. (2011). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action (pp. 5-107). NJ: Prentice Hall: Englewood Cliffs.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. NY: Freeman.
• Baştürk Tekin, R. S. (2014). İlköğretim öğrencilerinin matematik dersine ilişkin öğrenme ihtiyaçları ile akademik benlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Bayram, N. (2010). Yapısal eşitlik modellemesine giriş AMOS uygulamaları. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Baysal, Y. E. (2020). Farklı öğretim uygulamalarının fen öğretimi öz yeterlik inançları üzerindeki etkisi: bir meta analiz çalışması. Doktora tezi: İnönü Üniversitesi.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Demirci, H. (2020). Yansıtıcı düşünme etkinlikleri ile zenginleştirilmiş react stratejisinin öğrencilerin yansıtıcı düşünmelerine, fen öğrenimine yönelimlerine ve motivasyonlarına etkisi. Yüksek lisans tezi: İstanbul Üniversitesi.
• Demirel, Ö. (2015). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Elyıldırım, S. & Altundaş, A. (2017). Öğrenci eğitim öğretim ihtiyaçlarının belirlenmesinde alanın önemi. Turkish Studies, 12(35), 181-194. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12795
• Ertürk, S. (2017). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Edge Akademi.
• Fer, S. & Cırık, İ. (2006). Öğretmenlerde ve öğrencilerde, yapılandırmacı öğrenme ortamı ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması nedir? Yeditepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 1-26.
• Fidan, N. & Baykul, Y. (1994). İlköğretimde temel öğrenme ihtiyaçlarının karşılanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(10), 7-20.
• Hulleman, C. S., Durik, A. M., Schweigert, S. A. & Harackiewicz, J. M. (2008). Task values, achievement goals, and interest: An integrative analysis. Journal of Educational Psychology, 100(2), 398-416. https://doi.org/10.1037/0022-0663.100.2.398
• İsrael, E. (2007). Öz düzenleme eğitimi, fen başarısı ve öz yeterlilik. Doktora tezi: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Karakaya, F., Avgın, S. S. & Yılmaz, M. (2018). Ortaokul öğrencilerinin fen öğrenmeye yönelik motivasyonlarının incelenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 359-374.
• Karasar, N. (2015). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Koçer, Ö. (2013). Program geliştirmenin ilk basamağı: Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde ihtiyaç ve durum analizi. Eğitim ve Bilim, 38(169), 159-174.
• Kurt, U. (2016). Ortaokul öğrencilerinin fen bilimleri dersindeki temel psikolojik ihtiyaçları: Öğrenci katılımı ve öğrenci algılarına göre ailenin rolü. Yüksek lisans tezi: Atatürk Üniversitesi.
• MEB, (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (ilkokullar ve ortaokullar 3,4,5,6,7 ve 8. sınıflar).https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812312311937FEN%20B%C4%B0L%C4%B0MLER%C4%B0%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI2018.pdf, Erişim Tarihi: 10.06.2021.
• Müezzin, E. E. & Özata, B. Ç. (2019). Ortaöğretim öğrencilerinde fen öğrenmeye yönelik kaygı ve motivasyon ilişkisi. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 1(1), 14-21. https://doi.org/10.35365/ctjpp.19.1.02
• Ortega-Torres, E., Solaz-Portoles, J. J. & Sanjosé-López, V. (2020). Inter-Relations among motivation, self-perceived use of strategies and academic achievement in science: A study with spanish secondary school students. Sustainability, 12(17), 6752. https://doi.org/10.3390/su12176752
• Özcan, H. & Düzgünoğlu, H. (2017). Fen bilimleri dersi 2017 taslak öğretim programına ilişkin öğretmen görüşleri. International Journal of Active Learning, 2(2), 28-48.
• Sanalan, V., Bektaş, Ö., Şahin, R., Sayan, Y. & Oktay, E. (2012). Öz düzenlemeli öğrenmenin fen ve teknoloji eğitimi açısından değerlendirilmesi. Erzincan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(1), 103-118.
• Sarıtepeci, M. (2018). Beklenti-değer teorisini temel alan başarı motivasyonu ölçeğini uyarlama çalışması. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 4(1), 28-40.
• Schraw, G., Crippen, K. J. & Hartley, K. (2006). Promoting self-regulation in science education: Metacognition as part of a broader perspective on learning. Research in Science Education, 36(1-2), 111-139. Doi: 10.1007/s11165-005-3917-8
• Schunk, D. H. & Zimmerman, B. J. (2007). Influencing children’s self-efficacy and self-regulation of reading and writing through modeling. Reading ve Writing Quarterly, 23(1), 7-25. Doi: 10.1080/10573560600837578
• Subaşı, M. & Taş, Y. (2017). Öğrencilerin fen bilimleri dersindeki hedef yönelimlerinin sınıf ortamı hedef algıları ile yordanması. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 306-321. https://doi.org/10.24315/trkefd.283048
• Sungur, S. (2007). Modeling the relationships among students’ motivational beliefs, metacognitive strategy use, and effort regulation. Scandinavian Journal of Educational Research, 51(3), 315-326. https://doi.org/10.1080/00313830701356166
• Şahin Ş., Ökmen B., Boyacı Z., Kılıç A. & Adıgüzel A. (2018). Eğitim programları ve öğretim yüksek lisans programı ihtiyaç analizi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 8(3), 502-511. Doi: 10.5961/jhes.2018.291
• Şahin, H. (2006). Eğitim programı geliştirme sürecinde önemli bir aşama ihtiyaç belirleme. Tıp Eğitimi Dünyası, (22), 1-9.
• Taneri, A. & Yel, S. (2017). İlkokul 4. Sınıf öğrencilerinin ihtiyaç belirleme stillerinin incelenmesi. Ahi Evran Universitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 772-791.
• Tanner, D. & Tanner, L. N. (1980). Curriculum development, theory into practice. Macmillan Publishing: New York.
• Tapola, A. & Niemivirta, M. (2008). The role of achievement goal tendenciess in students' perceptions of and preferences for classroom environment. British Journal of Educational Psychology, 78(2), 291-312. Doi: 10.1348/000709907X205272
• Taşpınar, M. (2012). Kuramdan uygulamaya öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara: Elhan Kitap Yayın Dağıtım.
• Tavşancıl, E. (2006). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara, Nobel Yayınları.
• Tekbıyık, A., Camadan, F. & Gulay, A. (2013). Fen ve teknoloji dersinde akademik başarının yordayıcısı olarak öz düzenleyici öğrenme stratejileri. Turkish Studies, 8(3), 567-582. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4473
• Türk Dil Kurumu (2021). İhtiyaç. https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi: 06.06.2021.
• Uruh, G. G. & Uruh, A. (1984). Curriculum development, problems, processes and progress. California: America, McCutchan.
• Uzun, N. & Keleş, Ö. (2010). Fen öğrenmeye yönelik motivasyonun bazı demografik özelliklere göre değerlendirilmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(2), 561-584.
• Uzun, N. & Keleş, Ö. (2012). İlköğretim öğrencilerinin fen öğrenmeye yönelik motivasyon düzeylerinin değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20), 313-327.
• Velayutham, S., Aldridge, J. M. & Fraser, B. (2011). Development and validation of an ınstrument to measure students’ motivation and self‐regulation in science learning. International Journal of Science Education, 33(15), 2159-2179. https://doi.org/10.1080/09500693.2010.541529
• Velayutham, S., Aldridge, J. M. & Fraser, B. (2012). Gender differences in student motivation and selfregulation in science learning: A multi-group structural equation modeling analysis. International Journal of Science and Mathematics Education, 10(6), 1347-1368. doi:10.1007/s10763-012-9339-y
• Wigfield, A. & Cambria, J. (2010). Students’ achievement values, goal tendenciess, and interest: Definitions, development, and relations to achievement outcomes. Developmental Review, 30(1), 1-35. Doi: 10.1016/j.dr.2009.12.001
• Wolters, C. A. & Rosenthal, H. (2000). The relation between students’ motivational beliefs and their use of motivational regulation strategies. International Journal of Education Research, 33(7-8), 801-820. https://doi.org/10.1016/S0883-0355(00)00051-3
• Yaman, S., Koray, Ö. C. & Altunçekiç, A. (2004). Fen bilgisi öğretmen adaylarının öz-yeterlik inanç düzeylerinin incelenmesi üzerine bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 355-366.
• Yeşilyurt, E. & Semerci, Ç. (2013). Öğretmenlik uygulaması öğretim programının standart temelli değerlendirme modeli ışığında değerlendirilmesi. International Online Journal of Educational Sciences, 5(1), 188-210.
• Yeşilyurt, E. (2008). Eğitim programlarının hedeflerine ulaşılması bağlamında sınıf yönetimi dersinin öğretmen adaylarına olan kazanımları. Kuramsal Eğitimbilim, 1(2), 23-42.
• Yetişir, M. İ. & Ceylan, E. (2015). The adaptation of students’ adaptive learning engagement in science scale into Turkish. Elementary Education Online, 14(2), 657-670. http://dx.doi.org/10.17051/io.2015.49510
• Yıldız, E., Şimşek, Ü. & Hakan, A. (2016). Dolaşım sistemi konusunda eğitsel oyun yönteminin kullanılmasının öğrencilerin akademik başarı ve fen öğrenimi motivasyonu üzerine etkisi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(36), 20-32.
• Yılmaz, E., Yiğit, R. & Kaşarcı, İ. (2012). İlköğretim öğrencilerinin özyeterlilik düzeylerinin akademik başari ve bazi değişkinler açisindan incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 371-388.
• Yolagiden, C. & Bektaş, O. (2018). Sekizinci sınıf öğrencilerinin fen bilimleri öğrenme kaygıları ile fen bilimleri öğrenme yönelimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Maarif Mektepleri Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 18-41.
• Zimmerman, B. J. (2000). Self-efficacy: An essential motive to learn. Contemporary Educational Psychology, 25(1), 82-91. https://doi.org/10.1006/ceps.1999.1016
• Zimmerman, B. J. (2002). Becoming a self-regulated learner: An overview. Theory into Practice, 41(2), 64-70. Doi: 10.1207/s15430421tip4102_2