“KUTBA DOĞRU” BİR KEŞİF GEZİSİNİN SERVET-İ FÜNUN’DAKİ YANSIMALARI

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 2, 105 - 125, 20.12.2022

Betül Solmaz

https://doi.org/10.54566/turas.1199822

Öz

Dünyadaki yaşamın devamlılığı açısından kutuplar, tartışmasız bir öneme sahiptir. Kutuplarla ilgili çalışmaların geçmişi yüzyıllar öncesine dayanır. Norveçli bilim insanı Fridtjof Nansen’in, 1893-1896 yılları arasında Fram adlı gemisiyle Arktika’ya yaptığı keşif gezisi, ilkleri gerçekleştirmesi ve ardılları üzerindeki etkisi dolayısıyla bu çalışmaların içinde ayrı bir yere sahiptir. Küresel ilgi gören sefer, Servet-i Fünun yazarlarının da dikkatinden kaçmaz. Derginin sayfalarında pek çok kez, Nansen’e ve sefere ilişkin haberler, yazılar, görseller yayımlanır. Bilimsel yazılarıyla tanınan Mahmut Sadık, bir aydın misyonuyla gelişmeleri takip eder. Kaleme aldığı “Kutba Doğru” başlıklı yazı dizisinde, seferi bütün ayrıntılarıyla ele alır ve Nansen’in düşünce dünyasını okuyucularına açar. Tevfik Fikret de Nansen’den ve Fram seferinden etkilenerek yazı dizisiyle aynı isimde bir manzume yayımlar. Bu çalışmada, Fridtjof Nansen çok yönlü olarak tanıtılmaya çalışılacak, Mahmut Sadık’ın bakış açısıyla dönem koşullarının olanaksızlıklarına rağmen gerçekleşen Fram seferi ve kutup çalışmaları irdelenecek, özellikle “Kutba Doğru” yazı dizisi ve Tevfik Fikret’in manzumesi değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Fridtjof Nansen, Fram, Mahmut Sadık, Tevfik Fikret, Servet-i Fünun, Gezi, Arktika

Kaynakça

• AKÇAY, Miray Gökçe (2019), “Mahmut Sadık Bey ve Romanları”, Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• BRITANNICA, (2022a), “Oslo”, https://www.britannica.com/place/Oslo, (Erişim Tarihi: 16 Eylül 2022)
• BRITANNICA, (2022b), “Roald Amundsen”, https://www.britannica.com/biography/Roald-Amundsen, (Erişim Tarihi: 16 Eylül 2022)
• ENGİNÜN, İnci (2013), Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Yeni Türk Edebiyatı, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• EREN, Hasan (1977), “Ostyak’lar”, Türk Ansiklopedisi, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara, C.26, s.162.
• FRAM - THE POLAR EXPLORATION MUSEUM, (2019a), “Explorers - Nansen, Fridtjof (1861-1930)”, https://frammuseum.no/polar-history/explorers/, (Erişim Tarihi: 1 Kasım 2022)
• FRAM - THE POLAR EXPLORATION MUSEUM, (2019b), “Expeditions - The First Fram Expedition (1893-1896)”, https://frammuseum.no/polar-history/expeditions/the-first-fram-expedition-1893-1896/, (Erişim Tarihi: 1 Kasım 2022)
• FRAM - THE POLAR EXPLORATION MUSEUM, (2019c), “Explorers - Amundsen, Roald (1872-1928)”, https://frammuseum.no/polar-history/explorers/roald-amundsen-explorer/, (Erişim Tarihi: 1 Kasım 2022)
• JASTRZEMBSKI, Frank (2019), Admiral Albert Hastings Markham - A Victorian Tale of Triumph, Tragedy and Exploration, Pen & Sword Maritime, Yorkshire.
• KAPLAN, Mehmet (2006), Tevfik Fikret (Devir-Şahsiyet-Eser), Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Mahmut Sadık (1897a), “Kutba Doğru”, Servet-i Fünun, C.13, S.318, s.91-92.
• Mahmut Sadık (1897b), “Kutba Doğru”, Servet-i Fünun, C.13, S.319, s.104-106.
• Mahmut Sadık (1897c), “Kutba Doğru”, Servet-i Fünun, C.13, S.320, s.122-123.
• Mahmut Sadık (1897d), “Kutba Doğru”, Servet-i Fünun, C.13, S.321, s.138-139.
• Mahmut Sadık (1897e), “Kutba Doğru”, Servet-i Fünun, C.13, S.325, s.202-203.
• Mahmut Sadık (1897f), “Kutba Doğru”, Servet-i Fünun, C.13, S.326, s.222-223.
• Mahmut Sadık (1897g), “Kutba Doğru”, Servet-i Fünun, C.13, S.327, s.235-238.
• PARRY, Ann (2006), “Parry, Sir William Edward (1790–1855)“, https://adb.anu.edu.au/biography/parry-sir-william-edward-2539, (Erişim Tarihi: 7 Eylül 2022)
• PAYER, Julius (1875), “The Austro-Hungarian Polar Expedition of 1872-4”, The Journal of the Royal Geographical Society of London, C.45, s.1-19.
• POTEMRA, Thomas Andrew (1991), “The Arctic Explorations of Fridtjof Nansen”, Johns Hopkins APL Technical Digest, C.12, S.3, s.275-283.
• SAZYEK, Esra (2020), “Tevfik Fikret’in ‘Kişi Şiirleri’”, Turkish Studies – Language and Literature, C.15, S.2, s.963-985.
• SIDES, Hampton (2009), “Buzda 1000 Gün”, National Geographic Türkiye, S.93, s.80-91.
• Tevfik Fikret (1897), “Kutba Doğru”, Servet-i Fünun, C.13, S.320, s.119.
• THE NOBEL FOUNDATION, (1972), “Fridtjof Nansen - Biographical”, https://www.nobelprize.org/prizes/peace/1922/nansen/biographical/, (Erişim Tarihi: 5 Eylül 2022)
• TORONTO PUBLIC LIBRARY DIGITAL ARCHIVE, (2022) “Sketch map showing route of the 'Fram' and Nansen's and Johansen's sledge journey”, https://digitalarchive.tpl.ca/objects/305572/sketch-map-showing-route-of-the-fram-and-nansens-and-joha, (Erişim Tarihi: 2 Kasım 2022)
• TUGAY, Ahmet (2013), “Mahmut Sadık’ın Tekâmül Romanında Garpçılık ve Sosyal Darwinizm”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya.
• WORM-MÜLLER, Jacob S. (1961), “Fridtjof Nansen”, Impact of Science on Society, C.11, S.4, s.229.
• ZONN, Igor S. vd. (2017), The Western Arctic Seas Encyclopedia, Springer, Cham.