WATER SACRIFICE IN TURKISH CULTURE: THE NIGDE EXAMPLE

Year 2025, Volume: 5 Issue: 1, 203 - 218, 30.06.2025

Nedim Bakırcı

https://doi.org/10.71138/turkav.1642337

Abstract

Beliefs are one of the most fundamental building blocks of a culture. These beliefs begin to form based on various factors from the moment nations appear on the stage of history. As time progresses, beliefs develop, change and transform depending on the relationships between societies. Every nation in the world has its own beliefs. One of these nations is undoubtedly the Turkish nation. Turks, who have a rich spectrum of beliefs, have formed a belief in One God and many cults around it. These cults have transformed into folk beliefs over time. Despite our acceptance of Islam, these cults have continued to exist as folk beliefs and superstitions until today and will continue to do so. Therefore, one of the elements that emerged as a cult and transformed into a belief is the concept of water. Various beliefs have developed within the framework of the water cult in Turks. Many beliefs have emerged such as showing water as oil, smelling and being protected from water, not washing or doing laundry in water, water being eternal and sacrificing to water. Turks, who consider water sacred because they believe that it comes from God, have shown respect to it and have offered sacrifices to it from time to time. In fact, since everything in nature is believed to be alive, that is, everything has a spirit, water is also thought to have a guardian or protector. Turks, who imagine the guardian of water as a human, also have the idea that it will harm them. For this reason, Turks were both afraid of water and sacrificed for the protective spirit of water. The ritual of sacrificing to water has not been forgotten despite our acceptance of Islam, and this belief has continued until today. The existence of examples of sacrificing to water shows that this belief still continues both in Turkey and among Turks outside of Turkey.
This papers will focus on how the belief of sacrificing to water emerged and was practiced among Turks, and will discuss the reasons behind the ritual of sacrificing to a spring in Niğde in the 20th century.

Keywords

Belief , Turks , water cult , water sacrifice.

Türk Kültüründe Su Kültü ve Suya Kurban Kesme: Niğde Örneği

Abstract

İnançlar bir kültürün en temel yapı taşlarından birisidir. Bu inançlar milletlerin tarih sahnesinde çıktıkları andan itibaren çeşitli etkenlere başlı olarak oluşmaya başlar. Zaman ilerledikçe inançlar toplumların birbiriyle ilişkilerine bağlı olarak gelişir, değişir ve dönüşürler.
Dünya üzerinde her milletin kendine has inançları vardır. Bu milletlerden biri de hiç şüphesiz Türk milletidir. Zengin bir inanç yelpazesine sahip Türklerde Tek Tanrı inancı ve onun etrafında oluşan birçok kült oluşmuştur. Bu kültler, zaman içerisinde halk inançlarına dönüşmüştür. İslamiyeti kabul etmemize rağmen bu kültler halk inançları ve batıl inançlar olarak günümüze kadar varlığını sürdürmüş ve sürdürmeye de devam edecektir. Dolayısıyla kült olarak ortaya çıkıp inanca dönüşen unsurlardan biri de su kavramıdır. Türklerde su kültü çerçevesinde çeşitli inançlar gelişmiştir. Suyu yagı gösterme, sudan kokma ve korunma, suda yıkanmama veya çamaşır yıkamama, suyun ebedi oluşu ve suya kurban kesme gibi pek çok inanç oluşmuştur. Suyun Tanrı katından geldiğine inandıkları için suyu kutsal kabul eden Türkler ona saygı göstermiş ve zaman zaman ona kurban sunmuşlardır. Hatta tabiatta her şeyin canlı olduğuna yani herşeyin bir ruhu olduğuna inanıldığı için suyun da bir iyesi veya koruyucusu olduğu düşünülmüştür. Su iyesini insan gibi tasavvur eden Türkler onun kendilerine zarar vereceği düşüncesini de taşımaktadırlar. Bu sebepten dolayı Türkler hem sudan korkmuş hem de suyun koruyucu ruhu için kurban kesmişlerdir. Suya kurban kesme ritüeli İslamiyeti kabul etmemeize rağmen unutulmamış ve günümüze kadar bu inanç sürdürülmüştür. Suya kurban kesme ile ilgili örneklerin varlığı hem Türkiye’de hem de Türkiye dışı Türklerde hâlâ bu inancın devam ettiğini göstermektedir.
Bu makalede Türklerde suya kurban kesme inancının nasıl ortaya çıktığı ve nasıl gerçekleştiği üzerinde durulup Niğde’de 20. yüzyılda bir pınara kurban kesilmesi ritüelinin hangi sebeplerle yapıldığı ele alınacaktır.

Keywords

İnanç , Türkler , su kültü , suya kurban kesme

References

• AKARSU, Bedia, Felsefe Terimleri Sözlüğü, İnkılap Kitabevi, İstanbul 1988.
• AKMAN, Eyüp, “Türk ve Dünya Kültüründeki Su Kültü Üzerine Düşünceler”, Kastamonu Eğitim Dergisi, C. 10 (1), Kastamonu 2002, ss. 1-10.
• ARAZ, Rıfat, Harput’ta Eski Türk İnançları ve Halk Hekimliği, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 1995.
• AVŞAR, Muhammed, “Kat Köyünde Bereket Kurbanı Yitirilmiş Bir Gelenek: Hudut Okuma”, Tokat Tarihi ve Kültürü Sempozyumu 25-26 Eylül 2014 Bildiriler, C. II, haz.Ali Açıkel, Samettin Başol, Murat Hanilçe, Emel Hisarcıklılar, Tokat Valiliği Özel İdaresi, Tokat 2007, ss. 3-27.
• BAYAT, Fuzuli, Türk Mitolojik Sistemi 2, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2007.
• BORATAV, Pertev Naili, 100 Soruda Türk Fokloru, Gerçek Yayınevi, İstanbul 1994.
• BORATAV, Pertev Naili, Folklor ve Edebiyat I-II, Adam Yayınları, İstanbul 1997.
• BULUÇ, Saaddettin, “Şamanizm”, İslam Ansiklopedisi, C. 11, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1979, ss. 320-335.
• BURNAKOV, Aleksey Venariy, “Hakasların Geleneksel Dünya Tasavvurlarında Su İyesinin Dişil Başlangıcı”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, çev. Atilla Bağcı, S. 36, Ankara 2013, ss. 9-22.
• ENGİN, Muharrem, Dede Korkut Kitabı, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 2001.
• ENGİNER, Gürbüz, Kurban Kurbanın Kökenleri ve Anadolu’da Kanlı Kurban Ritüelleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1997.
• HAYRİ, Mehmed, Türkiye’nin Sıhhıye-i İçtimai Coğrafyası Niğde Sancağı, yay. haz. İlhan Gedik, Niğde 1994.
• İBRAYEV, Şakir, “Nevruzun Şamanizmle İlgisi”, Türk Dünyasında Nevruz / Dördüncü Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri (21-23 Mart 2001 Sivas), haz. Şebnem Ercebeci, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 2001, ss. 95-100.
• İLTEBER, Ablikim, “Günümüzde Uygur Türklerinde Töreler ve Nevruz”, Nevruz ve Renkler /Türk Dünyasında Nevruz İkinci Bilgi Şöleni Bildirileri, haz. Sadık Kemal Tural-Elmas Kılıç, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 1996, ss. 209-220.
• İNAN, Abdülkadir, Eski Türk Dini Tarihi, Altınordu Yayınları, Ankara 2018.
• İNAN, Abdülkadir, Makaleler ve İncelemeler, C. I-II, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1998.
• İNAN, Abdülkadir, Tarihte ve Bugün Şamanizim Mataryeller ve Araştırmalar, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1995.
• KALAFAT, Yaşar, Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 1995.
• KARAKAŞ, Ayhan, “Çukurova Yöresi Geçiş Törenlerinde Su Odaklı Uygulamalar Üzerine Bir Değerlendirme”, HUMANITAS, S. 3, Tekirdağ 2014, ss. 115-127.
• Kuran-ı Kerim Meali, haz. Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin, Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara 2011.
• OYMAK, İskender, “Anadolu’da Su Kültünün İzleri”, Fırat Üniveritesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 15 (1), Elazığ 2010, ss. 35-55.
• OYMAK, İskender, “Türk Kültüründe Su Kültü”, Türk Mitolojisine Giriş, ed. Fatma Ahsen Turan, Meral Ozan, Gazi Kitabevi, Ankara, 2016, ss. 83-107.
• ÖGEL, Bahaeddin, Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1988.
• ÖGEL, Bahaeddin, Türk Mitolojisi, C. I-II., Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1995.
• RADLOFF, Wilheim, Sibirya’dan Seçmeler, çev. Ahmet Temir, Kültür Bakanlığı Yayınlar, İstanbul 1976.
• ROUX, Jean Paul, Türklerin ve Moğolların Eski Dini, çev. Aykut Kazancıgil, İşaret Yayınları, İstanbu, 1994.
• SAKAOĞLU, Saim, Efsane Araştırmaları, Kömen Yayınları, Konya, 2013. Seyfəddin qızı Əliyeva, Sevinç, Azərbaycan Folklorunda Qurban Vermə Motivi və Onun Ritual-Mifoloji Kökləri, Bakü 2019.
• TANYU, Hikmet, İslamlıktan Önce Türklerde Tek Tanrı İnancı, Boğaziçi Yayınları, İstanbu 1987.
• TÜRKAN, Kadriye, “Türk Masallarında Mimari: Hamam ve İşlevleri”, Milli Folklor, Sayı 84, Ankara 2009, ss. 162-174. Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu, Ankara 2005.
• URL-1: ARTUN, Erman, “Türk Kültüründeki Su Kültünün Çukurova Halk İnançlarındaki İzleri”, https://turkoloji.cu.edu.tr/pdf/erman_artun_su_kultu.pdf Erişim Tarihi: 25.09.2024.
• URL-2: YARDIMCI, Mehmet, “Yer-Su Kültünün Geleneksel Kültürümüzdeki Yeri ve Şiirimize Yansıması”, https://turkoloji.cu.edu.tr/pdf/mehmet_yardimci_yer_su_kultu.pdf. Erişim Tarihi: 01.10.2024.
• URL-3: https://rus.azattyq.org/a/drought_zasukha_kazakhstan/2071463.html Erişim Tarihi: 06.05.2024.
• YALMAN, Ali Rıza, Cenupta Türkmen Oymakları, haz. Sabahat Emir, C. I-II, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2000.