Maniheist ve Budist Türkçe Metinlerin Tarihlendirilmesinde Kullanılan Ölçütler

Yıl 2006, Sayı: 12, 3 - 37, 01.06.2006

Ferruh Ağca

Öz

Bu makalede, Uygurların 8-14. yüzyıllarda Maniheist, Budist ve Hıristiyan çevreler ile din dışı konularda yazdıkları metinlerin yazım, ses ve şekil bilgisi gibi dil özelliklerine ve yazı, kâğıt, cilt gibi dil dışı özelliklerine göre tasnif edilmesinde ve tarihlendirilmesinde kullanılan ölçütler ele alınmış, bu ölçütlerin yüzyıllara göre durumu örneklerle ortaya konmuştur. Bu bakımdan Uygurlardan kalan metinlerin bütün dil özellikleri yerine sadece zaman içinde değişkenlik ya da farklılık gösteren özellikler ele alınmıştır

Anahtar Kelimeler

Eski Türkçe, Uygur Türkleri, Maniheist ve Budist Türkçe metinler, Türk dil tarihi

Criteria of Determine the Date of Maniheist and Buddhist Turkish Texts

Öz

Abstact: In this article, the Uigarian non-religious text of 8th- 14th centuries written along with Maniheist, Buddhist and Christian authorities; and the criterion used in the classification and chronological ordering of the texts according to the linguistic characteristics such as orthography, phonology, and morphology; and non-linguistic characteristics including scripture, paper, cover are handled. The condition of this criterion in these centuries is put forth through examples. In this regard, not all the linguistic characteristics of the text having remained from Uigarians, but only the characteristics that show variations and differences in the course of time

Anahtar Kelimeler

Old Turkish, Uigarian Turks, Maniheist and Buddhist Turkish texts, history of Turkish language

Kaynakça

• AĞCA, Ferruh (2006), Eski Uygur Türkçesiyle Yazılmış Eserlerin Ses ve Şekil Özelliklerine Göre Tarihlendirilmesi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara (Basılmamış Doktora Tezi).
• ARAT, Reşit Rahmeti (1987), “Uygurca Yazılar Arasında”, Makaleler C. I, (Haz. Osman Fikri Sertkaya), Ankara, TKAE yay: 65: 573-585.
• ATALAY, Besim (1998), Divanü Lûgat-it Türk Tercümesi I-IV, 4. Baskı, Ankara: TDK yay.
• BARUTCU ÖZÖNDER, F. Sema (1998), Üç İtigsizler, Giriş-Metin-Tercüme-Notlar-İndeks- XXX Levha, Ankara: TDK yay.
• ……………., (2001), “Türkçe Enklitik Edatlar Üzerine”, Kök Araştırmalar, Cilt III Sayı 2, Güz 2001, Ankara: 75-86.
• ……………., (2002), “Eski Türklerde Dil ve Edebiyat”, Türkler, c. 3, Ankara: 481-501.
• BAZİN, Louis (1991), Les Systemes Chronologiques Dans le Monde Turc Ancien, Akademiai Kiado, Budapest.
• CLARK, Larry (1975), Introduction to the Uyghur Civil Documents of East Turkestan (13th – 14th cc.), Indiana University.
• ……………., (1977), “Mongol Elements in Old Turkic”, JSFO 75: 110-168.
• CLAUSON, Gerard (1958), “The Earliest Turkish Loan Words in Mongolian”, CAJ IV: 174- 187.
• ……………., (1959), “The Turkish Numerals”, JRAS: 19-31.
• ……………., (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford.
• DOERFER, Gerhard (1963-1975), Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen I-IV, Akademie der Wissenschaften und der Literatur, Veröffentlichungen dr orientalischen Kommission 19, Wiesbaden.
• ……………., (1992), “Mongolica im Alttürkischen”, Lewin-Festschrift, III, Bochum: 41-56.
• ……………., (1993), Versuch einer linguistischen Datierung alterer osttürkischer Texte, Harrassowitz Verlag, Turcologica 14, Wiesbaden.
• EHLERS, Gerard (1983), “Notabilia zur alttürkischen Oberstufenzahlung”, UAJb N. F. 3: 81-87.
• ELVERSKOG, Johan (1997), Uygur Buddhist Literature, Silk Road Studies I, Brepols, Turnhout.
• ERCİLASUN, Ahmet Bican (1983), “Geniş Zaman Ekine Dair Bazı Düşünceler”, TKA, s. XVII-XXI, 1979-1983, Ankara: 115-119.
• ……………., (1985), “Uygur Edebiyatı”, Büyük Türk Klasikleri, Ötüken-Söğüt, İstanbul: 79-113.
• ERDAL, Marcel (1979a), “The Chronological Classification of Old Turkic Texts”, CAJ 23: 151-175.
• ……………., (1979b), “Die Konverb- und Aoristendungen im Alttürkischen”, UAJb 51: 104- 126.
• ……………., (1991), Old Turkic Word Formation, A Functional Approach to the Lexicon, II Volum, Otto Harrassowitz, Wiesbaden.
• ……………., (2004), A Grammar of Old Turkic, Brill Handbook of Oriental Studies, Leiden-Boston.
• GABAİN, Annemarie von, (1955), “Alttürkische Datierungsformen”, UAJb 27, 1955: 191- 203.
• ……………., (1988), Eski Türkçenin Grameri (Çev: Mehmet Akalın), TDK yay: 332, Ankara.
• GRØNBECH, K. (1955), “Bemerkungen über das alttürkische Verbum”, ZDMG, 105.
• LAUT, Jens Peter (1986), Der frühe türkische Buddhismus und seine literarischen Denkmäler, Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
• MENGES, K. H. (1968), The Turkic Languages and Peoples: An Introduction to Turkic Studies, Wiesbaden: Harrassowitz.
• NAUTA, Ane H. “A Grammar of Orkhon Turkic (Tanıtma)”, CAJ 13, 1969: 308-311.
• RÖHRBORN, Klaus (1977-1998), Uigurisches Wörterbuch 1-6, Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien, Wiesbaden.
• TEKİN, Şinasi (1980), Maitrisimit Nom Bitig, Die Uigurische Übersetzung eines Werkes der buddhistischen Vaibhāsika-Schule. 1. Teil: Transliteration, Übersetzung, Anmerkungen, 2. Teil: Analytischer und lücklaufiger Index, Berliner Turfantexte IX, Berlin.
• ……………., (1993), Eski Türklerde Yazı, Kâğıt, Kitap ve Kâğıt Damgaları, (Haz.: R. Tûba Çavdar), İstanbul: Eren Yay.
• TEKİN, Talat (1968), A Grammar of Orkhon Turkic, Indiana University, Bloomington.
• ……………., (2000), Orhon Türkçesi Grameri, İstanbul: Simurg yay.
• ZİEME, Peter (1968), “Ein manichäisch-türkisches Gedicht”, TDAY-B, Ankara: 39-51.
• ……………., (1969), Untersuchungen zur Schrift und Sprache der manichaisch- türkischen Turfantexte, Berlin (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• ……………., (1981), “Bemerkungen zur Datierung uigurischer Blockdrucke”, JA 269 1-2: 385-399.