Dede Korkut Metinlerinden Hareketle Sivas’ta Yaşayan Atasözleri, Deyimler, Alkış ve Kargışlar Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2009, Sayı: 18, 103 - 121, 01.06.2009

Ruhi Ersoy Birsen Akpınar

Öz

Bu çalışmada sözlü kültürde süreklilik, değişim, dönüşüm bağlamında Sivas yöresinde yaşayan atasözleri ve deyimlerin Dede Korkut Hikâyeleri’nin metinleri ile ilgisi tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada Dede Korkut Hikâyeleri’nin metinlerinin zaman içinde değişen yeni bağlamlarda atasözü ve deyimleşmesi süreci tartışılmıştır. Gerek yapılan saha araştırmasıyla gerekse bu alanda yapılan daha önceki çalışmalardan hareketle ele alınan konu, kültürde süreklilik tezi kapsamında yorumlanmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Dede korkut, sözlü kültür, atasözü, deyim, kültürde süreklilik

A STUDY ON THE DEDE KORKUT STORIES-RELATED PROVERBS, SAYINGS, ACCLAMATIONS, AND CURSES USED IN SIVAS

Öz

This study focuses on the relationship between a number of proverbs and sayings used in Sivas and the phrases found in Dede Korkut Stories with respect to the continuity, change, and transformation of oral culture. To this purpose, the story texts are examined to see how certain phrases have turned into sayings or proverbs in our culture through time. Also taking the earlier field research findings and the studies available in the related literature into consideration, the thesis of continuity in culture is emphasized

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, oral culture, proverb, saying, cultural continuity

Kaynakça

• AKSOY Ömer Asım, (1984), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü – 1 Atasözleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ARTUN, Erman, (2004), Anonim Türk Halk Edebiyatı Nesri, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• ÇOBANOĞLU, Özkul, (1999), Halk Bilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ÇOBANOĞLU, Özkul, (2003), “Karşılaştırmalı Atasözleri Bağlamında Türk Dünyası Atasözlerinde Sosyo-Kültürel Süreklilik Değişme Üzerine Tesbitler”, Türkbilig, 2003/5, Ankara.
• DEMİR, Necati-ŞEN, Ülker, (2006), Sivas İli ve Yöresi Ağızları(Etnik Yapı-Dil İncelemesi- Metinler-Sözlük), Kitabevi Yayınları, Ankara.
• DİLÇİN, Cem , (1983), Yeni tarama Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• EKİCİ, Metin, (1998), “Dede Korkut Kitabı ve Sözlü Gelenek”- Kırgızistan Kültür Bakanlığı ve Oş şehri valiliğince, 28-30 Ağustos 1998 tarihinde Oş’ta düzenlenen “Oş-3000: Fergana Vadisi Dostluk ve İşbirliği ve Dede Korkut Sempozyumu”nda sunulmuştur. Bilge Dergisi, Sayı; 15, Ankara.
• EKİCİ, Metin, (2002), “Destan Araştırma ve İncelemelerinde Kullanılan Bazı Terimler Hakkında - II-” Milli Folklor Dergisi, Sayı; 54, Ankara.
• ERGİN, Muharrem , (2008), Dede Korkut Kitabı- 1, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ERGİN, Muharrem , (1999), Dede Korkut Kitabı, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• ERKUL, Ali, (2002), “Bir Alt Kültür Grubu Olarak Poşalar”, Uluslar arası IV. Türk Kültürü Kongresi Bildirileri (4- 7 Kasım 1997), Ankara.
• KAPLAN Mehmet (1991), Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar- 3- Tip Tahlilleri, İstanbul: Dergah Yayınları.
• KAYA, Doğan, (1999), Anonim Halk Şiiri, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ONG, Walter, (1995), Sözlü ve Yazılı Kültür-Sözün Teknolojileşmesi,(Çeviren: Sema Postacıoğlu Banon, İstanbul.
• Örnekleriyle Türkçe Sözlük (C.I), (1995), Ankara: MEB Yayınları.
• TÜRKMEN, Fikret, (1991), “Dede Korkut Hikâyelerinin Anadolu ve Rumeli’de Yaşayan Kolları”, Türk Kültürü Araştırmaları, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Y. XXIX/1– 2, Ankara.
• ÜÇÜNCÜ, Kemal, (2005), “Dede Korkut Hikâyelerinden Uşun Koca Oğlu Segrek Boyu Üzerine Bir Yorum”, Türk Dünyası Araştırmaları.
• VELİYEVA, Fatmahanım, (Sunday, August 22, 2004), “Kitab-ı Dede Korkut’ta Kadın Dünyası” http://qorqud.blogspot.com/2004_08_01_qorqud_archive.html
• YILDIRIM, Dursun ,(1998),”Tarih Yazımı ve Sözlü Ortam Kaynakları” Türk Bitiği, Akçağ Yayınları, Ankara.
• YILDIRIM, Dursun, (1998),”Sözlü Gelenek Kültürü, Türk Bitiği, Akçağ Yayınları, Ankara.
• YILDIRIM, Dursun (2002), “Kitab-ı Dede Qorqud’ Metinleri Hangi Yaratıcılık Ortamından Geliyor”, Türkbilig, 2002/5, Ankara.
• YILDIRIM, Dursun, (2005), “Kitab-ı Dedem Qorqud’ Nüshasında Bir Problem Sözcüğün Çözümlemesi”, Türkbilig, 2005/10, Ankara.
• YILDIRIM, Dursun,(2007), “Kitab-ı Dedem Qorqud’ Nüshasında Bir Problem Sözcük: Taraqlıq” Türkbilig, 2007/13, Ankara.