İstanbul Dergâhları Hakkında Bilinmeyen Bir Eser: Lutfî’nin Hânkâh-Nâmesi

Yıl 2011, Sayı: 21, 22 - 48, 01.01.2011

Lokman Turan

Öz

İstanbul’daki dergâhları konu edinen pek çok eser yazılmıştır. Bunlardan biri de bugüne kadar bilinmeyen Hânkâh-nâme olup bu eser hakkında, ulaşabilen kaynaklarda herhangi bir bilgi tespit edilememiştir. Lutfî ö.? , eserini Mü’min-zâde Ahmed Hasîb’in ö. 1166/M.1752 Dergehnâmesi’ni örnek alarak telif etmiştir. Sebeb-i telif mahiyetinde bir giriş, dört fasıl ve hâtime niteliğinde bir tarih manzumesinden meydana gelen eser, 152 beyittir. Çalışmamızda, transkripsiyonlu metnini hazırladığımız Hânkâhnâme’nin edebî açıdan değerlendirmesi yapılmış, Hasîb’in Dergehnâme’sindeki tekkeler de dikkate alınarak eserdeki tekke adlarının karşılaştırmalı dizini oluşturulmuş ve bu tekkelerin İstanbul’daki yerleri tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

İstanbul, tekke, Lutfî, hânkâh, Hasîb, Hânkâh-nâme, mesnevî

An Unknown Work about Dergahs in Istanbul: Lutfî’s Hânkâh-nâme

Öz

Plentiful works have been authored dealing with dergahs dervish convents in Istanbul. One of these is Hânkâh-nâme which has remained in obscurity since now and no information has been found on accessible sources regarding this work. Lutfî dd. ? has written his work modeling it on Mü’min-zâde Ahmed Hasîb’s dd. 1166/1752 A.D. Dergeh-nâme. The work comprising an introduction describing the purpose of the work, four chapters and dates section written in verse in the form of hâtime ending , has 152 couplets. In our study, a literary treatise was done on Hânkâh-nâme, the transcription of which we prepared; a cross index of the names of tekkes dervish lodges in the work was formed taking into account those in Hasîb’s Dergeh-nâme and locations of such tekkes in Istanbul were identified

Anahtar Kelimeler

Istanbul, tekke, Lutfî, hânkâh, Hasîb, Hânkâh-nâme, masnawi

Kaynakça

• ARSLAN, Mehmet, (1999), Divan Edebiyatı’nda Manzum Surnâmeler (Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 153.
• AYNUR, Hatice, (1989), “Saliha Sultan’ın Düğün Töreni ve Şenlikler” Tarih ve Toplum 11, 30-39.
• Ayvansarâyî Hüseyîn Efendi, (2001), Alî Sâtı Efendi, Süleymân Besîm Efendi, Hadîkatü’l- Cevâmi’ , hzl. Ahmed Nezih Galitekin, İstanbul: İşaret Yayınları.
• Emîn Efendi, (1305) Menâkıb-ı Kethüdâ-zâde el-Hâc Mehmed Ârif Efendi, İstanbul.
• Emîn Efendi (2007), Menâkıb-ı Kethüdâ-zâde el-Hâc Mehmed Ârif Efendi, hzl. Hür Mahmut Yücer, Hasan Gürkan, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Esad Mehmed Efendi, Bağçe-i Safâ-Endûz, hzl. Rıza Oğraş, 154 (http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219113/h/bahce.pdf) (Erişim 24.08.2010).
• Esrar Dede, (2000), Tezkire-i Şu’arâ-yı Mevleviyye, hzl. İlhan Genç, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 464.
• GALİTEKİN, Ahmed Nezih, (2003) Osmanlı Kaynaklarına Göre İstanbul (Câmi, Tekke, Medrese, Mekteb, Türbe, Hamam, Kütüphâne, Matbaa, Mahalle ve Selâtîn İmâretleri), İstanbul: İşaret Yayınları, 19-186.
• “Hânkâh”, Türk Ansiklopedisi, İstanbul: MEB, XVIII, 469.
• GÜRER, Abdulkadir (2007), “Lem’î’nin Kafiye Risâlesi: “Risâletü’l-Kâfiyeti’l-Vâfiye”, Türk Dilleri Araştırmaları 17: 134.
• KILIÇ, M. Erol, (1997), “Yedi Tepeli Şehrin Tekkeleri ve Muhyiddîn Efendi’nin Tomâr-ı Tekâyâsı”, İstanbul Armağanı, 3: 259-274.
• KUT, Günay, KUT, Turgut, (1987), “İstanbul Dergâhlarına Ait Bir Kaynak: Dergeh-nâme”, Varia Turcica XI: 226-229.
• LEVEND, Agâh Sırrı, (1984), Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 368.
• MASSIGNON, Louis, (1974), “Tarîkat”, İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: MEB, XVII-1. 5.
• Mehmed Süreyya, (1996), Sicill-i Osmanî, I, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 115.
• PAKALIN, Mehmed Zeki, (1983), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I,II,III, İstanbul: MEB, 730.
• Sâlim Efendi, (2005), Tezkiretü’ş-şu’arâ, hzl. Adnan İnce, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 287.
• ŞİMŞEK, Selami, (2007), “Son Dönem Celvetî Şeyhlerinden Bandırmalı-zâde Ahmed Münib Efendi’nin Hayatı, Eserleri ve Mecmû’a-yı Tekâyâ’sı”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 27, 135-172.
• TANMAN, M. Baha, (1991), “Âsitâne”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), III, 485-486.
• TODOROV, Tzvetan, (2004), Fantastik, çev. Nedret Öztokat, İstanbul: Metis Yayınları, 14.
• TUMAN, Mehmed Nâil, (2001), Tuhfe-i Nâilî, hzl. Cemâl Kurnaz, Mustafa Tatçı, Ankara: Bizim Büro Yayınları, 881-888.
• Zakir Şükri Efendi, (1980), Mecmû’a-i Tekâyâ (hzl. Mehmet Serhan Tayşi), Die Istanbuler Derwisch-konvente und Ihre Scheiche (Mecmû’a-yı Tekâyâ) Klaus Schwars Verlag. Freiburg Im Breisgau.
• Zakir Şükri Efendi, (1995), Mecmû’a-i Tekâyâ (Metin ve Tıpkıbasım Turgut Kut, Dizin İskender Pala), ABD: Harvard Yayınları.